وضعیت امروز کویر لوت اولین میراث طبیعی ثبتشده در فهرست جهانی یونسکو سبب نگرانی میراث دوستان ایرانی شده است. محمدرضا مجیدی، سفیر و نماینده سابق ایران در یونسکو گفته: «خبرهای بدی گاه از لوت به گوش می‌رسد. اگر این اتفاقات به دریافت کارت زرد از یونسکو منجر شود، همه تلاش‌ها برای ثبت این میراث طبیعی از بین می‌رود.»
روزگاری کویر لوت برهوتی بکر با ماسه‌های روان بود که تصور گمشدن در آن ترسناک‌ترین کابوسی بود که می‌شد دید. حالا اما این کویر یکی از مهمترین جاذبه‌های گردشگری ایران را شامل می‌شود که روزهای گرمش زمانی مناسب برای آفرودسواری و تجربه هیجان و شب‌های پرستاره‌اش بهترین زمان برای غرق شدن در عظمت این جهان مادی است. کلوت‌ها، تپه‌های ماسه‌ای، گلدان‌های گیاهی نبکا، رود شور و منطقه گندم بریان به عنوان گرمترین ناحیه روی زمین از جمله مهمترین جاذبه‌های کویر لوت هستند که گردشگرانی که این نقطه گرم و سحرآمیز را برای گردش انتخاب می‌کنند، با هدف بازدید از آنها به این منطقه می‌آیند.
گرچه این حجم استقبال از کویر به توسعه گردشگری و مقاصد اقتصادی وابسته به این صنعت می‌انجامد اما موج کویرگردان و علاقه‌مندان به کویرگردی به قدری روبه فزونی گذاشته است که حالا این منطقه که هنوز بخش قرمز و ورود ممنوع آن بکر مانده، با تهدیداتی روبه‌رو است. مهران مقصودی، مدیر پایگاه میراث جهانی بیابان لوت دیروز در نشست خبری مربوط به همایش گردشگری بیابان لوت گفته است که «ما نمی‌خواهیم آنچه بر سر کویر مصر ، مرنجاب و گاوخونی آمد بر سر لوت بیاید.» همین هشدار را نماینده سابق ایران در یونسکو داده و اعلام کرده که خبرهای بدی از این کویر به گوش می‌رسد. خبرهایی که می‌تواند به دریافت کارت زرد از یونسکو منجر شود. کارتی که در صورت دریافت آن به خروج این میراث طبیعی ایران از لیست میراث جهانی یونسکو کمک می‌کند.
اما بر سر این کویر چه آمده که با چنین خطراتی روبه‌رو است؟
مقصودی، مدیر پایگاه میراث جهانی بیابان لوت در این نشست خبری به آسیب‌هایی که این اثر طبیعی را تهدید می‌کند، اشاره کرده و گفته است: «ایجاد مسیر گردشگری و در عین حال حفظ و برقراری تعادل، دغدغه همیشگی ما است. در تعطیلات نوروز برای ورود ۳ هزار نفر مجوز صادر شد که قاعدتاً تخریب ایجاد می‌کرد، پرسش ما این است حجم انبوه گردشگران را در بیابانی که ۴ هزار کیلومتر عرصه و حریم دارد، چگونه می‌توان کنترل کرد. لوت مثل ارگ بم یا تخت جمشید نیست که عرصه و حریم مشخص داشته باشد. ۸۶۰ کلیومتر آن عرصه و ۹۷۰ کیلومتر آن حریم است.»
حضور گروه‌های کویرنوردی و گردشگران ماجراجو در کویر، محیط‌زیست گیاهی و جانوری و چشمانداز طبیعی این منطقه را تهدید می‌کند. برگزاری مسابقات ورزشی مانند آفرود، موتورسورای و دو ومیدانی هرچند باعث معرفی بهتر جاذبه‌های کویر لوت شده اما برگزاری این مسابقات بدون رعایت استانداردها و الزام‌های زیست‌محیطی بر طبیعت بکر این منطقه تاثیر منفی گذاشته است. رهاکردن زباله و پسماند، خسارت به پوشش گیاهی خاص منطقه، تخریب عرصه‌های طبیعی، به خطر انداختن حیات جانوران کمیاب و نادر، از مهمترین خطرهایی است که این اقلیم خاص و دستنخورده را تهدید می‌کند.
حمد عظیمی یکی از دوستداران محیط‌زیست به مهر گفته است: میراث فرهنگی کرمان باید برای ساماندهی نحوه حضور گردشگران در کویر لوت برنامه‌ریزی جدی داشته باشد. سوال این است آفرود در کویر لوت چه سودی برای مردم محلی و یا منطقه و پرونده ثبت جهانی دارد و سوال دیگر اینکه در استان کرمان مکان دیگری برای آفرود وجود ندارد. چگونه است که در کنار کلوت‌ها که یکی از زیباترین مکان‌های طبیعی کشور محسوب می‌شود خودروها می‌توانند عرصه طبیعی را تحت تاثیر قرار دهند و حرکت‌های هیجانی انجام دهند. وی گفته: مسابقات اتومبیل‌رانی چندینبار روی تپه‌های ریگان به عنوان بلندترین تپه‌های جهان انجام شده است و یا حتی مسابقات ماراتن در کویر لوت انجام شد.
لطماتی که حضور گردشگران به کویر لوت وارد می‌کنند تنها مختص به محیط‌زیست و حیات‌وحش و گونه‌های جانوری منطقه نمی‌شود. عدم رعایت فرهنگ محلی و در نظر نگرفتن حساسیت‌های فرهنگی منطقه سبب نارضایتی جامعه محلی شده است. اتفاقی که در سایر جاذبه‌ها و قطب‌های خاص گردشگری به خصوص کویر مرنجاب نیز رخ داده و سبب شده که حتی گردشگری در این منطقه با محدودیت و گاهی با ممنوعیت روبه‌رو شود. محمدرضا مجیدی، سفیر و نماینده سابق ایران در یونسکو به این موضوع اشاره کرده و افزوده: «متاسفانه رویدادهای غیرمترقبه‌ای از نظر فرهنگی ساکنان منطقه را حساس کرده به طوری که گاه در مفهوم توریسم و تروریسم اختلاط پیش آمده است.»
حالا گرچه هنوز کویر لوت کارت قرمز یا زردی از سوی یونسکو دریافت نکرده اما حفظ و نگهداری از آن، از جمله شروطی است تا این میراث طبیعی ایران در میان میراث جهانی باقی بماند.
حال که عرصه کویر لوت به همراه همه زیبایی‌ها و جاذبه‌هایش در طول قرون متمادی توسط مردم کویرنشین به خوبی حفظ شده، لازم است که حالا گردشگران نیز در حفظ آن کوشا باشند. نماینده سابق ایران در یونسکو گفته است: «ثبت یک اثر در یونسکو مهم است اما پاسداشت و ماندگاری آن در فهرست جهانی مهم‌تر و البته دشوارتر است. اگر فرصت‌هایی که این آثار جهانی به وجود آورده‌اند را مدیریت نکنیم حتماً با تهدیدهایی مواجه خواهیم شد.»
ساماندهی تورهای آفرود از جمله برنامه‌هایی است که به حفظ این کویر کمک می‌کند که محمد جهانشاهی، معاون گردشگری وقت استان کرمان آبان ماه سال ۹۶ از ساماندهی این تورها خبر داده است. او با تاکید بر لزوم ساماندهی رفت و آمد تورها به بیابان لوت، بیان کرده: «در چند سال اخیر تورهایی بودند که بی‌جهت مسیرهایی را در بخش ناشناخته لوت ایجاد کرده‌اند و عامل رفت و آمد سایر تورها با همراهی راهنماها و افراد ناشناخته به مناطق حساس نیز شده‌اند، وقتی رفت‌وآمد بیشتر می‌شود، طبیعی است که ما هم وارد عمل شویم و منطقه را کنترل کنیم تا آسیب کمتری به این اثر جهانی وارد شود.»
با این حال اما برای در امان ماندن کویر و جاذبه‌های شگفتانگیز آن از خطرات و صدمات، وجود قوانین و دستور‌العمل‌های سخت‌گیرانه محیطی و پایش مداوم منطقه توسط مسئولان و متولیان و فرهنگ‌سازی به همراه اطلاع رسانی به گردشگران و افراد مشتاق سفر به این منطقه ضروری است.
زهرا داستانی
- 9
- 6
