حضور چشمگیر گردشگران خارجی در آیین‌های عزاداری امسال

شاید این‌‌بار هم شروع‌کننده‌ها شبکه‌های اجتماعی بودند؛ وقتی ویدیوهایی از عزاداری‌های باشکوه ایرانی‌ها، آنها که ردی از خرافات نداشتند، فراتر از مرزها می‌رفت و خیلی‌ها در کشورهای دیگر هوس حضور در این آیین به دل‌شان می‌زد. از این طرف هم شهرهایی که هم تاریخچه پروپیمانی در پذیرایی از توریست‌ها دارند و هم سابقه‌ای درخشان در برگزاری آیین عزاداری عاشورا مانند یزد پیشقدم شدند و تورهایی برای راهنمایی و پذیرایی از خارجی‌هایی که برای دیدن رسم عاشقی‌کردن ایام محرم به ایران آمده بودند، راه انداختند و حالا خیلی از شهرهایی که جاذبه‌های گردشگری را در کنار سبکی منحصربه‌فرد از عزاداری دارند، میزبان توریست‌ها می‌شوند.

امسال هم مانند دو سه ‌سال گذشته توریست‌های زیادی شب تاسوعا و عاشورا را در کنار عزاداران ایرانی سپری کردند البته از قبل از شروع محرم، وقتی تلاش‌ها برای ساماندهی گردشگران خارجی در ایام محرم دیده می‌شد، انتظار می‌رفت که امسال گردشگران بیشتری میهمان عزاداران حسینی باشند؛ مثلا کمیته‌های گردشگری استان‌های سیستان‌و‌بلوچستان، یزد و گیلان در این مورد اطلاعیه داده بودند. در اطلاعیه کمیته گردشگری یزد آمده بود: «برنامه‌های گردشگری مذهبی یزد از روز ١۶ شهریورماه برابر با هفتم محرم آغاز می‌شود و گردشگران علاوه‌بر حضور در برنامه‌های مردمی روزهای تاسوعا و عاشورا، ١٣ محرم و اربعین حسینی، در مراسم‌ سنتی شهرستان‌های مهریز، اشکذر و اردکان نیز می‌توانند شرکت کنند. تور گردشگری محرم در یزد شامل بازدید از آیین‌های عزاداری تاسوعا و عاشورا، دسته‌های عزاداری، نخل‌گردانی و شام غریبان خواهد بود.»

آن‌‌چه که فکرش را نمی‌کردم

محمدحسین طبیبی لیدر یکی از تورهای گردشگری مذهبی یزد است. او در مورد تجربه‌ای که امسال داشته به «شهروند» می‌گوید: «مجموعا چهار ‌سال است که مشغول پذیرایی از گردشگرانی هستیم که برای شرکت در مراسم‌ ماه محرم وارد یزد می‌شوند و هر ‌سال هم استقبال از این تورها بیشتر می‌شود. خیلی از کسانی که یک ‌سال می‌آیند برای سال‌های بعد عده‌ای را معرفی می‌کنند اما با وجود این‌که برای آنها از چند و چون مراسم تعریف می‌کنند، هر بار شرکت‌کننده‌ها چنان غرق در شکوه مراسم می‌شوند که انگار اصلا چیزی از آن نشنیده بودند.»

او در مورد تاثیری که این تورها بر نگاه توریست‌ها می‌گذارد، تأکید زیادی می‌کند و می‌گوید: «هر ‌سال ما کسانی را داریم که مراسم‌ مذهبی کشورهای مختلف را دیده‌اند، اصلا بعضی‌های‌شان به شرکت در مراسم آیینی علاقه زیادی دارند و ایران چندمین کشوری است که برای شرکت در مراسم آیینی مردمش وارد آن می‌شوند اما خیلی‌های‌شان می‌گویند که مشابه چیزی که این‌جا دیده‌اند، هیچ جای دیگری نبوده؛ چه از نظر شکوهی که داشته، چه از نظر فضای معنوی حاکم بر مراسم.

امسال میهمانی داشتیم که قبلا در مراسم قمه‌زنی پاکستانی‌ها بوده و اتفاقا برایش جالب هم بود اما نگاهش به آنها این بود که آنها یک‌سری انسان بدوی هستند که از خود بیخود می‌شوند. او وقتی در راه یزد بود، همین توقع را داشته اما دیشب نمی‌توانست جلوی اشک‌هایش را بگیرد و کاملا تحت‌ تاثیر جو مراسم قرار گرفته بود.»

او که تجربه‌های دیگری هم مانند کمک مالی یکی از گردشگران به یکی از هیأت‌ها به‌ عنوان نذر گرفته تا همنوایی توریست‌های خارجی با مداحی‌ها را دارد، می‌گوید: «کار ما در زمینه گردشگری است و در مناسبت‌های دیگر هم میزبان توریست‌های خارجی هستیم اما این روزها دیدن شگفتی توأم با تحسین آنها یک حال دیگری به ما می‌دهد. احساس می‌کنم یک نفر هم قبل از مرگ در مراسم امام حسین(ع) شرکت کند، یک نفر است.»

با وجود حرف‌هایی که محمدحسین و خیلی‌های دیگر که تجربه او را در پذیرایی از خارجی‌ها دارند، می‌زنند گویا موانع برای توسعه گردشگری خارجی در این ایام کم نیست. محمدحسین ایمانی خوشخو، عضو انجمن علمی گردشگری ایران که چند دوره هم همایش گردشگری و معنویت را برگزار کرده به استناد تحقیقی که انجام داده است، می‌گوید: «دریافتم بسیاری از آیین‌ها در حوزه محرم برای گردشگران به مراتب جذاب‌تر از رویدادهای سایر کشورها است؛ ولی ما از این قضیه غافلیم و یک‌سری موانع برای خود درست می‌کنیم که در نتیجه آن، دیگران نمی‌توانند از این جذابیت‌ها بهره‌ای ببرند. بعضی‌ها می‌گویند این کار کاسبی با عزاداری است، بعضی‌ها می‌گویند حضور گردشگران با تیپ‌های خاص در این مراسم‌ها توهین‌آمیز است و هنوز بستر لازم برای این کار به وجود نیامده است.»

این استاد دانشگاه معتقد است: «همه آیین‌هایی که ما فکر می‌کنیم تکراری شده است یا به شکل محدود فقط ایرانی‌ها می‌توانند از آن استفاده کنند، برای گردشگران خارجی که طالب دیدن رویدادهای جدیدی هستند، یک جاذبه است.

اینها برای ما عادی است اما برای آنها خیلی تازگی دارد. ما باید از بیرون به ماجرا نگاه کنیم و تاثیری که توسعه گردشگری معنوی می‌تواند بر روی حفظ آیین‌ها داشته باشد را هم مد نظر قرار دهیم.»

با وجود همه موانع، آمارها می‌گویند حضور گردشگران خارجی در مراسم محرم امسال بیشتر شده است.

لیلا سعادتخواه، دبیر کمیته گردشگری مذهبی- معنوی اداره کل میراث فرهنگی استان یزد با اشاره به این‌که تاکنون بیش از ۲۰۰ گردشگر خارجی در مراسم عزاداری یزدی‌ها شرکت کرده‌اند، گفته: «پیش‌بینی می‌شود تا پایان مراسم عزاداری محرم در یزد، این تعداد به رقم مشابه پارسال یعنی بیش از ۱۲۰۰ گردشگر برسد.» او با اشاره به رشد ۳۵‌درصدی حضور گردشگران خارجی در ‌سال گذشته گفته: «هنوز فصل گردشگری در یزد آغاز نشده است، که به نظر می‌رسد امسال رشد قابل توجهی نسبت به پارسال نداشته باشیم. تاکنون گردشگران از کشور‌های فرانسه، اسپانیا، ایتالیا، هلند، انگلیس، سوییس، ترکیه، دانمارک، الجزایر، برزیل، مراکش، اسلوونی و چین به تماشای مراسم عزاداری یزدی‌ها نشسته‌اند که بیشتر این گردشگران از کشور‌های آلمان و هلند بوده‌اند.»