زنان سرپرست خانوار؛ هم فشاراقتصادی هم ناامنی

گفتنی است زنان بیشتر از مردان در معرض فقر و تبعیض جنسیتی قرار می‌گیرند البته طبق آمار موجود تعداد زنان سرپرست خانواده در کشورهای در حال توسعه و به خصوص ایران به نسبت سایر کشورهای دیگر بالاتر می‌باشد که این خود می‌تواند نشان از تبعیض‌های جنسیتی و مسائلی از این دست داشته باشد.

به‌طور کلی باید در نظر داشت طبق تحقیقات به‌عمل‌آمده زنان سرپرست خانوار بیشتر متعلق به دهک‌های متوسط و پایین جامعه هستند که این خود می‌تواند نشان از فقر آنها نیز داشته باشد. آنچه مسلم است زنان سرپرست خانوار، زنانی هستند که به دلایل متعدد از جمله فوت همسر، متارکه، از کارافتادگی همسر، مفقود‌الاثر ‌بودن همسر و مواردی از این قبیل سرپرستی خانواده خود را برعهده گرفته‌اند اما از آنجا که تبعیض‌های جنسیتی در مشاغل کشور نیز وجود دارد این افراد در بسیاری از موارد با مشکل مواجه می‌شوند.

معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری گفت: بر اساس آمار وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، اکنون جمعیت زنان سرپرست خانوار کشور حدود ۳.۵‌میلیون نفر است که با تدوین طرح توانمندسازی زنان سرپرست خانواده، این افراد تا چهار سال آینده شرایط بهتری خواهند داشت. معصومه ابتکار در خصوص طرح توانمندسازی زنان سرپرست خانواده توضیح داد: بر اساس بند «ت» ماده ۸۰ برنامه ششم توسعه، این طرح برنامه‌ریزی شده است؛ به همین دلیل ستادی با حضور دستگاه‌‌های مرتبط که دارای نقشه راه هستند، برای بررسی بیشتر وضعیت زنان سرپرست خانوار در این معاونت تشکیل شده است تا اقدامات لازم برای بهبود شرایط آنان انجام شود.

وی ادامه داد: این دستگاه‌‌ها دارای نقشه راه مشترک، تقسیم کار ملی برای فعالیت‌های خود تعریف کرده‌اند که این تقسیم کار در حال تصویب نهایی در دولت است و می‌‌تواند تکلیف هر دستگاه را از نظر سهمیه و نقشی که برای زنان سرپرست خانوار دارد، مشخص کند. معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری معتقد است زنان سرپرست خانوار دارای مشکلات جدی هستند، به همین دلیل باید برای رفع این مشکلات اقداماتی انجام داد چون اگر توانمندسازی این بانوان انجام شود، به‌طور یقین در تحکیم بنیان خانواده آنها تاثیرگذاری بیشتری دارد؛ هم می‌توان زمینه اشتغال آنها را فراهم کرد هم در کنار خانواده‌هایشان زندگی بهتری را بگذرانند. به گفته ابتکار، همچنین طرح توانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانوار در سکونتگاه‌‌های غیررسمی پیرو تفاهم نامه سه جانبه همکاری معاونت امور زنان و خانواده، شورای اجتماعی کشور و سازمان فنی و حرفه‌ای با هدف ایجاد کسب و کار پایدار برای زنان و بهبود وضعیت اقتصادی و معیشت زنان سرپرست خانوار و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، از امسال در ۱۰ استان آذربایجان غربی، لرستان، کردستان، کرمان، کرمانشاه، هرمزگان، خوزستان، البرز، فارس و سیستان و بلوچستان آغاز شده است.

افزایش بار روانی زنان سرپرست خانوار

باید در نظر داشت که امروزه زنان سرپرست خانوار برای تامین معاش زندگی خود با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می‌کنند، اما این در حالی است که در کنار این، مشکلات روانی بسیاری را نیز باید تحمل کنند به‌گونه‌ای که مطالعات نشان می‌دهد زنان سرپرست خانواده در مقایسه با دیگر زنان از مشکلات جسمی روحی و روانی بسیار بیشتری برخوردار هستند که ادامه داشتن این روند به‌طور حتم بر سلامت آنها تاثیرات منفی بر جای می‌گذارد. به‌عنوان مثال زنان سرپرست خانواده از مشکلات بسیاری مانند استرس ، نگرانی خشونت و مواردی از این دست برخوردار هستند که اینها خود به تنهایی می‌تواند زنگ خطری جدی برای سلامت این دسته از زنان شود.

عبارت ساده تر زنان سرپرست خانواده جزو قشر آسیب‌پذیر جامعه محسوب می‌شوند، از این رو رسیدگی و توجه به آنها بسیار حائز اهمیت می‌باشد. آنچه مسلم است امروزه زنان در بازار کار در حاشیه قرار دارند که این خود می‌تواند مشکلات بسیاری برای آنها به وجود بیاورد، به عبارت ساده‌تر امروزه زنان شانس کمتری برای دستیابی به شغل مناسب خود دارند و در صورت پیدا کردن شغل نیز از میزان درآمد کمتری برخوردار هستند که این خود می‌تواند مشکلات بسیاری را برای آنها به وجود آورد همچنین در کنار تمام این مشکلات در صورت مطلقه‌بودن نیز احتمال پیدا کردن کار برای آنها بسیار کمتر خواهد شد که این خود می‌تواند نشان از افزایش تبعیض‌های جنسیتی در بازار کار باشد.

پایین‌ بودن میزان تحصیلات

متاسفانه در حال حاضر بسیاری از زنان سرپرست خانواده از سطح سواد بسیار پایینی برخوردار هستند که این خود می‌تواند برای پیدا کردن شغل مناسب مشکل‌ساز باشد، چراکه طبق آمار موجود در حال حاضر نزدیک به ۲.۳‌درصد از زنان سرپرست خانواده به‌طور کامل بی‌‌‌سواد هستند و در مقابل تنها تعداد کمی از آنها دارای تحصیلات تکمیلی هستند و همچنین بخش بسیار اندکی از آنها دارای تحصیلات متوسطه و یا دیپلمه می‌باشند.جالب است بدانیم که حدود یک سوم از زنان سرپرست خانواده تنها از طریق کمک هزینه‌های کمیته امداد امام خمینی تامین معاش می‌کنند، اما این در حالی است که می‌توان با توانمندسازی زنان هم مانع از تحمیل هزینه‌های بسیار برای دولت شد و همین که کمک شایانی به زنان برای تامین معاش نمود.

بروز مشکلات اجتماعی و فرهنگی

پر واضح است که متاسفانه بسیاری از زنان سرپرست خانواده امروزه با مشکلات اجتماعی و فرهنگی بسیاری مواجه هستند که این خود می‌تواند مشکلی بر مشکلات آنها اضافه کند، از این رو انتظار می‌رود با فرهنگسازی هرچه بیشتر شاهد کاهش میزان مشکلات اجتماعی و فرهنگی زنان سرپرست خانواده باشیم.

افزایش آمار زنان سرپرست خانواده

بنابر بررسی‌های به‌عمل‌آمده می‌توان به این مهم دست یافت که متاسفانه طی سال‌های اخیر شاهد افزایش آمار زنان سرپرست خانواده بوده ایم که این خود می‌تواند زنگ خطری جدی برای جامعه محسوب شود، هرچند در این میان بسیاری از جامعه شناسان بر این باور هستند که افزایش آمار طلاق و همچنین نامناسب شدن شرایط اقتصادی خود تاثیر بسزایی در افزایش این آمار دارد.

بالا‌بودن نرخ بیکاری

بر اساس آمار موجود می‌توان به این مهم دست یافت که متاسفانه امروزه بسیاری از زنان سرپرست خانواده بیکار هستند که این خود می‌تواند هم از نظر اقتصادی و هم از نظر اجتماعی پیامدهای منفی بسیاری را برای آنها به‌دنبال داشته باشد. جالب است بدانیم که طبق تحقیقات به‌عمل‌آمده بخش قابل توجهی از زنان سرپرست خانواده در شهر‌ها زندگی می‌کنند و تنها تعداد کمی از آنها در روستاها مشغول به زندگی هستند که این خود می‌تواند نشان از تاثیر مهاجرت بر افزایش آمار زنان سرپرست خانواده داشته باشد، همچنین در این مجال باید یادآور شد که افزایش کنترل و نظارت اجتماعی در روستا خود می‌تواند عاملی برای مهاجرت زنان سرپرست خانواده از روستاها به شهرها شود.

از سوی دیگر باید خاطرنشان کرد که زنان بد سرپرست نیز در زمره زنان سرپرست خانواده محسوب می‌شوند که البته وضعیت این زنان کمی سخت‌تر و پیچیده‌تر است، زنان مطلقه و یا بدون همسر می‌باشد، چراکه این افراد با داشتن همسر مجبور به تامین هزینه‌های زندگی به تنهایی هستند که البته روانشناسان بر این باور هستند که این دسته از زنان با مشکلات جسمی و روحی بسیار بیشتری دست و پنجه نرم می‌کند، چراکه در بسیاری از موارد این زنان با مشکلات خانوادگی زیادی مواجه هستند. در پایان باید خاطرنشان کرد که توانمندسازی زنان سرپرست خانواده و همچنین فرهنگسازی‌های لازم برای عدم نگرش منفی خود می‌تواند تاثیر بسزایی در بهبود شرایط زنان سرپرست خانواده داشته باشد.