آنچه در بازار مهرماه می‌گذرد

کمی پایین‌تر از جایی که نبض بازار در آن می‌زند، نرسیده به محله مولوی، کوچه تنگ و باریکی قرار گرفته و در میانه آن، ساختمانی رنگ و رو رفته قرار دارد. سارا، دختر ۱۵ ساله همراه با مادر و پدر از کارافتاده‌اش اینجا در خانه مادربزرگ‌شان زندگی می‌کند و هر روز صبح تا رسیدن به مدرسه، ۴۰ دقیقه پیاده می‌رود و ۴۰ دقیقه هم پیاده برمی گردد.

او می‌گوید: «از سر کوچه تا دم مدرسه ما اتوبوس مستقیم می‌رود، اما اگر هر روز پول بلیت اتوبوس بدهیم خیلی می‌شود. پیاده می‌روم. لوازم تحریرم را هم بچه‌های جمعیت امام علی برایم آوردند.» مادرش ادامه صحبت او را می‌گیرد و می‌گوید: «مدرسه نزدیک تری هم بود، تا دو سال پیش آنجا درس می‌خواند اما تبدیل به مدرسه نمونه دولتی شد و یکی دو تومن پول می‌خواستند. از کجا می‌آوردم؟ گشتیم مدرسه را عوض کردیم. همین جا هم ۲۰۰ تومان هم برای کمک مردمی و هم برای کلاس‌های فوق برنامه می‌خواستند، دیگر آنقدر صحبت کردم و اوضاع مان را گفتم که قبول کردند پول نگیرند.»

دهک اولی‌ها، یعنی فقیرترین قشرهای جامعه، سالی حدود ۴۰ هزار تومان برای تحصیل هزینه می‌کنند، دهک دوم و سوم نیز بین ۱۳۰ تا ۲۳۰هزار تومان برای درس خواندن هزینه می‌دهند. این در حالی است که دهک دهمی‌ها، یعنی ثروتمندترین‌ها، سالانه بیشتر از دو میلیون تومان خرج تحصیل‌شان می‌شود. البته حتی بین دهک دهم و نهم هم اختلاف هزینه یک میلیون تومانی برای تحصیل وجود دارد. دهک‌های پنجم و ششم نیز که طبقه متوسط را تشکیل می‌دهند، سالانه حدود ۴۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومان به طور متوسط برای تحصیل هزینه می‌کنند.

البته این هزینه‌ها، به طور میانگین در کل کشور محاسبه شده و اوضاع آموزش در طبقات متوسط و بالا، حداقل در شهر تهران، به شکل دیگری می‌گذرد. کمتر خانواده‌ای در شمال شهر پیدا می‌شود که اجازه دهد فرزندش در مدارس دولتی درس بخواند. مردی میانسال که با موهای خاکستری، سرتاپا برند پوشیده است و در محله دروس تهران زندگی می‌کند، از بالا رفتن هزینه‌های مدرسه دخترش گلایه دارد و می‌گوید: «سال قبل که کلاس ششم بود، هشت میلیون شهریه دادیم. امسال برای کلاس هفتم، اصلاً نفهمیدیم چطور شد، ۱۲ میلیون پول مدرسه دادیم. در کلاس‌شان کلاً ۸ نفر هستند و مدرسه‌شان خیلی خوب است. نمی‌شود بچه‌ها را به مدارس دولتی ۳۰نفری فرستاد، اما این غیرانتفاعی‌ها هم دیگر خیلی گران می‌گیرند.»

آخرین گزارش بانک مرکزی از بودجه خانوار در سال ۹۵، نشان می‌دهد که تحصیل، ۱.۹ درصد از کل هزینه‌های خانوار را به خود اختصاص می‌دهد. خانواده‌های شهری به طور متوسط در سال گذشته، ۷۳۴ هزار تومان برای تحصیل هزینه کرده‌اند که میزان هزینه‌های آنها، ۱۲.۶ درصد نسبت به سال قبل بیشتر بوده است. البته هزینه تحصیل برای خانواده‌ها، حدود صد هزار تومان کمتر از هزینه آنها برای رستوران و هتل رفتن است.

هزینه لوازم تحریر چقدر می‌شود؟

کودکی دو ساله دستش را به مادرش داده، کنار کالسکه‌ای ایستاده و درون آن از دفترها و لوازم تحریر مختلف پر شده است. کودک ده ساله‌ای کالسکه را گرفته و دیگر خواهر ۶ ساله‌اش نیز کنار او راه می‌رود. زنی جوان، با سه فرزند قد و نیم قد برای خرید به یکی از فروشگاه‌های لوازم تحریر جنوب شرق تهران رفته و می‌گوید: «دختر بزرگم امسال کلاس پنجم است، وسطی هم پیش دبستانی می‌رود. روی هم ۳۵۰ هزار تومان فقط لوازم تحریر خریدم. هزینه کیف و کفش و مانتوهایشان بماند. همین دو تا روی هم مدرسه رفتن شان، نزدیک به یک میلیون تومان برای این ماه خرج برداشت.» کودک دو ساله‌اش نیز بسته برچسبی را برمی‌دارد و مادر جوان با خنده ادامه می‌دهد: «البته وسایل خوب برایشان گرفتم. از خودمان زدم این‌ها با دفتر و کیفی که دوست دارند مدرسه بروند. بچه‌های الان عقل‌شان خیلی خوب می‌رسد، دلم نمی‌خواهد بگذارم کمبودی احساس کنند.»

بررسی در قیمت‌های بازار نیز تنوع زیادی را نشان می‌دهد. دفترهایی با طراحی ساده  و تعداد برگه کم بین ۳تا ۸ هزار تومان قیمت دارد و دفترهایی با طراحی‌های فانتزی و کاغذهایی با کیفیت‌تر بین ۱۵ تا حدود ۱۰۰ هزار تومان در بازار عرضه می‌شود. قیمت جامدادی‌ها نیز از هفت هزارتومان شروع و به بالاتر از ۱۰۰ هزار تومان هم می‌رسد.تراش‌های معمولی نیز از ۲ تا ۵ هزارتومان قیمت دارند و قیمت انواع تراش‌های رومیزی، از ده هزار تومان شروع و به بالای ۲۰ هزار تومان می‌رسد.

بر اساس صحبت‌های موسی فرزانیان، رئیس اتحادیه فروشندگان نوشت افزار این روزها قیمت عمده خودکارهای ایرانی رقمی بین ۳۱۰ تا ۳۲۰تومان است و خودکارهای خارجی از ۴۵۰ تا ۹۰۰ تومان قیمت‌گذاری می‌شوند که البته بیشترین استقبال مردم از نمونه‌های ۵۰۰ تا ۶۰۰ تومانی است. مدادهای رنگی هم به طور عمده ۱۲بسته مداد رنگی ۱۲ تایی ایرانی به قیمت ۴۵ هزار تومان و خارجی به قیمت ۶۵ هزار تومان به فروش می‌رسند.

در بازار کیف و پوشاک چه می‌گذرد؟

پوشاک قیمت‌های متفاوتی دارد. دختران در دوره اول و دوم متوسطه، در مدارس دولتی لباس هایشان ۶۰هزار تومان می‌شود و دبستانی‌ها نیز هزینه لباس شان، ۴۰ هزار تومان است. اما مشکلاتی در بازار پوشاک مدارس وجود دارد. حبیب طهماسبی، رئیس اتحادیه خیاطان مردانه و زنانه تهران به ایسنا گفته است: «متأسفانه آموزش و پرورش هیچ گونه همکاری با اتحادیه ما نداشته و در موارد متعدد مدارس برای دریافت هزینه‌های بالاتر سفارشات خود را به واحدهایی می‌دهند که در بیشتر موارد فاقد پروانه کار هستند. در نهایت با وجود آنکه حدود ۱۰۰۰ واحد در اختیار صنف ماست و می‌توان با بهره‌گیری از ظرفیت این واحدها کالایی با کیفیت و قیمت مناسب را به دست مردم رساند از این ظرفیت استفاده نمی‌شود.»

در بازار کیف نیز اوضاع متنوعی حاکم است. بسته به کیفیت و اندازه، می‌توان از ۴۰ تا ۳۰۰ هزار تومان، کیف‌هایی برای مدرسه در بازار پیدا کرد. البته بر اساس گشت و گذار در بازار و اظهارات خانواده‌ها، هزینه کیفی با کیفیت خوب که سنگین نباشد و برای حمل طولانی مدت مناسب باشد، حدود ۱۰۰ هزار تومان است. البته پیش ازاین، رئیس اتحادیه سراجان تهران با اشاره به کاهش ۲۵ درصدی قیمت کیف مدارس گفته بود: «به دلیل بالا رفتن هزینه‌های واردات، میزان ورود کیف‌های وارداتی کاهش یافته و امسال عرضه تولید داخلی در بازار بیشتر است.»