«دولت مردم» دولتِ «مي‌شود» و «مي‌توانيم» است؛ این شعار انتخاباتی «قالیباف» در رقابت‌های ریاست‌جمهوری است. او که به واسطه سابقه ٢ دوره کاندیدا شدن ریاست‌جمهوری برای دولت‌های نهم و یازدهم هربار وعده‌های انتخاباتی مختلف را آزموده، این‌بار وعده ایجاد ٥میلیون شغل داده است. این پرونده به دنبال این است که با توجه به سوابق «محمدباقر قالیباف» و نتیجه ١٢سال مدیریت شهرداری تهران، آیا او در صورت پیروزی در انتخابات، می‌تواند ٥میلیون شغل ایجاد کند؟!
برداشت نخست
سبد رأی قالیباف در ٢ دوره انتخابات ریاست‌جمهوری هیچ‌گاه پیشتاز از کاندیدای دیگر نبود. او در انتخابات سال ٨٤ در رقابت با مرحوم هاشمی رفسنجانی و محمود احمدی‌نژاد نتوانست پیروز شود و درنهایت از بین ٧ کاندیدای ریاست‌جمهوری با کسب ٤میلیون و ٩٥هزار رأی در مقام چهارم ایستاد. ٨سال بعد وقتی او برای بار دوم کاندیدای ریاست‌جمهوری شد، اگر چه توانست در بین کاندیداهای مختلف جایگاهش را تنزل دهد و در رقابت با ٦ کاندیدای ریاست‌جمهوری با کسب ٦میلیون و ٧٧هزار رأی در جایگاه دوم و پس از روحانی قرار بگیرد، اما سبد رأی حسن روحانی با ١٨میلیون و ٦٠٠هزار رأی فاصله چشمگیری با شهردار تهران داشت. با همه اینها، محمدباقر قالیباف با ثبت‌نام در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ٩٦ برای بار سوم نیز بخت خود را برای پاستورنشینی می‌آزماید و آن‌گونه که از وعده‌های انتخاباتی‌اش پیداست، او سیاست‌های جدیدی را برای این دوره از رقابت‌های ریاست‌جمهوری در پیش گرفته است. او که بعد از پخش مناظره تلویزیونی با لحن و نوع رفتارش یادآور محمود احمدی‌نژاد در مناظره‌های ٨٨ بود، به نظر می‌رسد در این دوره یکی از کاندیداهای چالشی مناظرات انتخاباتی باشد.
برداشت دوم
قالیباف پس از ناکامی در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ٨٤ به‌عنوان شهردار تهران انتخاب شد. تهرانی که این روزها به دلیل ترافیک ، دود، آلودگی و حوادث انسان‌ساز شهری سال‌های خوشی را پشت سر نگذاشته و بخشی از مسئولیت این مشکلات به شهرداری تهران نسبت داده‌شده است. از طرف دیگر ردپای شهرداری تهران به ریاست محمد باقر قالیباف با افشای واگذاری املاک نجومی به برخی از مدیران ارشد شهری و شورای شهر یکی از جنجالی‌ترین پرونده‌های مالی سال گذشته بود؛ اتفاقی که عملکرد شهردار تهران را زیر سوال برد. در ۶ آبان‌ماه سال گذشته دادستان کل کشور از تخلف در واگذاری املاک به ۴۵ نفر از مدیران شهرداری و خارج از شهرداری که عضو تعاونی نبوده‌اند و ۱۵۰ نفر که تخفیف بالا و خارج از ضابطه گرفته‌اند و ۲۹ نفر خارج از شهرداری که آپارتمان گرفتند، خبر داد. آخرین نمونه از حوادثی که بار دیگر نام شهردار تهران را بر سر زبان‌ها انداخت، آتش‌سوزی پلاسکو و فروریختن این ساختمان بود و هنوز هم پس از گذشت چندین‌ماه بسیاری از کارشناسان، نهادهای زیرمجموعه شهرداری تهران را به دلیل سهل‌انگاری در پیشگیری از این حادثه مسئول می‌دانند.
برداشت سوم
محمدباقر قالیباف با سوابق مختلفی حالا تصمیم گرفته که بار دیگر شانس را برای رسیدن به مقام ریاست جمهوری کشور امتحان کند. او برنامه‌های زیادی برای آینده دولتش طرح‌ریزی کرده و اشتغالزایی را یکی از اهداف جدی دولتش می‌داند. شهردار تهران وعده داده تا در صورت پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری سال ٩٦ برای ٥ میلیون نفر اشتغالزایی کند. وعده‌ای که به لحاظ بزرگ بودن عددش، غیر منطقی به نظر رسیده اما او همچنان بر شعار اشتغالزایی برای جمعیت بیکار کشور تاکید دارد و در این‌باره گفته است: «ما بلافاصله بعد از شروع به‌کار دولت یک سامانه ملی کارانه را راه‌اندازی خواهیم کرد که تمام جوانان بالای ١٨سال را که به‌دنبال شغل هستند در این سامانه ثبت‌نام خواهیم کرد. ثبت‌نام جوانان براساس مهارت‌ها و تخصص‌هایی است که دارند و ما آنها را به بنگاه‌های تولیدی و کارگاه‌های اقتصادی معرفی خواهیم کرد.» از سویی دیگر، محمدباقر قالیباف وعده داد که به کمک صنعت پتروشیمی مشکل بیکاری ٥میلیون بیکار حل خواهد شد و در این‌باره نیز ادعا کرد: «در صنایع پتروشیمی ما به ازای هر یک‌میلیون تن در حوزه پتروشیمی، قادریم ۲۰۰هزار شغل مستقیم و ۴۰۰هزار شغل غیرمستقیم ایجاد کنیم.» آمار فعلی شاغلان در واحدهای پتروشیمی کشور با تولید ٥٠میلیون تن در سال «حدود ٥٥ هزار نفر» اعلام شده است، یعنی تقریبا به ازای هر یک‌میلیون تن تولید، ١١٠٠ نفر به‌طور مستقیم مشغول به فعالیت هستند.
برداشت آخر
ایجاد اشتغال یکی از بزرگترین آرزوهای هر دولتی است. این روزها در میان وعده‌های اقتصادی کاندیداهای مختلف ریاست‌جمهوری مسأله اشتغالزایی برای حل معضل بیکاری اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است، بنابراین در فصل انتخابات، مردم در مقابل معمای سازوکار مقابله با بیکاری توسط دولت دوازدهم قرار گرفته‌اند. تاکنون هم حل مسأله اشتغال با عددی به بزرگی ٥میلیون ریشتر، وعده‌های انتخاباتی را لرزانده است. بازار وعده‌های انتخاباتی داغِ داغ است و همزمان با شروع مناظره‌های تلویزیونی، وقت آن رسیده تا با واکاوی یکی از وعده‌های انتخاباتی پرسر و صدای این روزها، تکلیف وعده‌هایی که به گفته کارشناسان غیرمنطقی و غیرعملی است را روشن کنیم. امروز در صفحه «یک پرسش، چند پاسخ» با کارشناسان و نمایندگان مجلس در رابطه با وعده انتخاباتی محمدباقر قالیباف مبنی بر ایجاد ٥میلیون شغل گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
دنباله احمدی‌نژاد
کاندیداهای ریاست‌جمهوری به‌خوبی می‌دانند که امروزه مشکلات مردم و مطالبات آنها از دولت چیست. همین هم شده که برخی از کاندیداها سعی دارند با شعارها و وعده‌های خوش‌رنگ و لعاب نظر مردم را به سمت خود جلب کنند. ١٢سال پیش محمود احمدی‌نژاد نیز با وعده ایجاد اشتغال برای ٢ و نیم‌میلیون نفر سردمدار این جریان بود. او نیز با وعده ایجاد اشتغال، حل مشکل بیکاری، ایجاد سالانه چندصد‌هزار شغل و ریشه‌کن کردن بیکاری تا پایان کار دولت به میدان رقابت آمد، اما درنهایت چه شد؟! روزی که احمدی‌نژاد دولت نهم را تحویل گرفت، نرخ بیکاری ١١,٥درصد بود و در طول ٨سال ریاست‌جمهوری او نوسانات زیادی داشت و درنهایت دولت دهم را با نرخ بیکاری ١٢.١درصد به دولت یازدهم سپرد. بررسی عملکرد دولت‌های هشتم تا یازدهم نشان می‌دهد وضع اشتغال در دولت‌های نهم و دهم زمینه‌ساز وضع آشفته بیکاری در کشور شده است. طبق آمارهای رسمی میزان اشتغال خالص طی سال‌های ١٣٧٦ تا ١٣٨٤ به‌طور متوسط سالانه ٧٠٠هزار شغل بوده است، به‌گونه‌ای که تعداد شاغلان از ١٤.٩میلیون در سال ١٣٧٦ به ٢٠.٦میلیون در سال ١٣٨٤ رسیده است، اما طی سال‌های ١٣٨٤ تا ١٣٩٢، خالص اشتغال برای تمام هشت‌سال، ٧٠٠هزار نفر بوده و از ٢٠.٦میلیون نفر در سال ٨٤ به ٢١.٣میلیون نفر در سال ٩٢ رسیده است. در حالی که یکی از وعده‌های مهمی که احمدی‌نژاد روی آن تأکید داشته ریشه کن کردن بیکاری و ایجاد سالیانه ٢.٥میلیون شغل بود، آمار رسمی نشان از عدم تحقق این وعده می‌داد. طبق آمارهای رسمی مرکز آمار ایران، در ابتدای شروع دولت محمود احمدی‌نژاد در سال ٨٤ جمعیت شاغل کشور٢٠میلیون و ٦١٨هزار و ٥٧٩ نفر بود که در پایان سال ٩١ این عدد به ٢١میلیون و ١٦٠هزار و ٨٨٧ نفر رسید. این آمار نشان می‌دهد در دولت‌های نهم و دهم به ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد تنها ٥٤٢هزار و ٣٠٨ نفر به جمعیت شاغلان کشور افزوده شده است. با همه اینها دولت دهم به دلیل اجرای سیاست‌های اشتباه نتوانست از سد مشکل بیکاری عبور کند و به همین خاطر جمعیتی نزدیک به ٣میلیون نفر بیکار را برای دولت بعدی‌اش به ارث گذاشت.
وعده بی‌اساس
محمود صادقی- نماینده مردم تهران و رئیس فراکسیون شفاف‌ســـازی و سالم‌سازی اقتصادی| دولت‌های مختلف در نظام و آینده سیاسی کشورشان نقشی تاثیرگذار دارند؛ به همین دلیل اگر دولتی پس از دولتی ناکام روی کار آید، وظیفه سنگین‌تری در مقابل مردم کشورش دارد. بررسی تاریخ سیاسی و ریاست‌جمهوری در کشور نشان می‌دهد ایرانی که پس از ٨ سال جنگ و دفاع مقدس روزهای بحرانی را پشت سر گذاشت و با پایان دولت هشتم نفسی تازه کرده بود، به یک‌باره با روی کار آمدن دولت‌های نهم و دهم وارد فاز بحران شد. بحرانی که اگر بیش از این امکانِ ادامه داشت، بدون‌شک اقتصاد کشور را فرو می‌پاشید. ناکارآمدی و اشتباهات محمود احمدی‌نژاد برخلاف وعده‌های انتخاباتی‌اش چیزی نیست که ما ایرانی‌ها آن را تجربه نکرده باشیم؛ تجربه‌ای که باعث شد مردم ایران در انتخابات ٩٢ به پای صندوق‌های رأی بروند و با اکثریت آرا حسن روحانی از جناح اصلاح‌طلب رئیس‌جمهوری کشور شود. حالا ٤سال از آن روزها می‌گذرد و دوباره فصل انتخاب فرد اصلح فرارسیده است؛ همین هم شده که این روزها مسئولان و کارشناسان سیاسی و اقتصادی بیش از گذشته روی وعده‌های انتخاباتی کاندیداهای ریاست‌جمهوری تأکید دارند تا قبل از روز انتخابات وعده‌های نافرجام دوباره سرنوشت کشور را دستخوش بحران نکند. محمود صادقی، نماینده مردم تهران و رئیس فراکسیون شفاف‌سازی و سالم‌سازی اقتصادی در مجلس دهم یکی از کسانی است که وعده انتخاباتی ایجاد ٥میلیون شغل را بی‌اساس می‌داند و در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «اخیرا مرکز پژوهشی مجلس شورای اسلامی کتابی را با عنوان «اقتصاد ایران در سال ٩٥» منتشر کرده است. در این کتاب چالش‌های اقتصادی به تفصیل و به صورت علمی بررسی شده که یکی از سرفصل‌های این کتاب به موضوع اشتغال پرداخته است. در این بخش با تحلیل‌های علمی و کارشناسی مشخص شده که حل کردن معضل بیکاری با نسخه‌های شفابخش کوتاه‌مدت یک بیراهه است، بنابراین تجربه نشان داده که پدید آوردن و ایجاد شغل و حل معضل بیکاری در کوتاه‌ترین زمان مشکلات عمیق‌تری بر جای خواهد گذاشت.»
حرف‌های صادقی به پرونده حل نشده ٣میلیون بیکار در دولت‌های نهم و دهم اشاره دارد. «طرح بنگاه‌های زودبازده» همان برنامه‌ای بود که محمود احمدی‌نژاد در ماه‌های نخست ریاست‌جمهوری در دولت تصویب و از سال ٨٥ اجرایی کرد. بر این اساس نزدیک به ٢٨هزار میلیارد تومان منابع بانکی به صدهاهزار طرح اشتغالزایی کوچک در کشور تسهیلات پرداخت شد، اما درنهایت آمارها نشان داد که برخی از شغل‌های ایجادشده دوام نیاورد و پس از مدتی جمع شد و بخشی از پول‌ها نیز به انحراف رفت. این نماینده مجلس معتقد است که معضل بیکاری زمانی حل می‌شود که کشور به رشد و توسعه اقتصادی دست پیدا کند و خود این مستلزم سیاست‌های کلان ازجمله سیاست خارجی است و در این‌باره می‌افزاید: «به وجود آوردن یک اقتصاد پایدار در کشور تنها از رئیس‌جمهوری و دولتش برنمی‌آید و شرایط و روابط دوطرفه کشور با کشورهای دیگر نیز در این مسأله نقش دارد، بنابراین ادعای ایجاد اشتغال تنها یک وعده انتخاباتی برای جلب رأی است.»
محمود صادقی در پایان با تأکید بر این‌که شهردار تهران به جای این‌که برای تأمین منابع پایدار شهری از روش‌های علمی و صحیح استفاده کند، روش‌های غیرقانونی مانند تغییر کاربری را در دستور کار سازمانش قرار داد، می‌گوید: «ترافیک پایتخت، معضل ساختمان‌های فرسوده، تغییر کاربری ساختمان‌ها به انبارهای غیر ایمن و صدور مجوز برای ساخت‌وساز برج‌ها در کوچه‌های کم‌عرض نشان می‌دهد که قالیباف در سِمَت شهردار تهران نیز نتوانسته موفق عمل کند و درحال حاضر بخش زیادی از بحران شهر تهران به دلیل عدم مدیریت او است.»
هدف اشتغالزایی برای افراد بیکار است
پرویز سروری- فعال سیاسی اصولگرا و دبیرکل جمعیت رهپویان| منتقدان و کارشناسان اقتصادی معتقدند که تحقق و حل مشکل بیکاری جزو سیاست‌های بلندمدت یک دولت است و علاوه بر آن باید زیرساخت‌های چنین وعده آرمانی پیش از وارد شدن به این فاز فراهم شده باشد، اما دسته دیگری از حامیان محمدباقر قالیباف معتقدند او می‌خواهد یک سامانه ثبت‌نام برای مردم ایجاد کند تا افراد جویای کار در آن ثبت‌نام کنند و درواقع یک نظام آماری به وجود بیاید و سپس کارفرمایان و کسانی که به نیروی کار نیازمند هستند، می‌توانند افراد ماهر و متخصص را به تفکیک در این سامانه پیدا کنند. با این حال، هنوز جزییات دقیق این طرح و سازوکار سامانه اشتغالزایی از طرف قالیباف و ستاد او منتشر نشده اما اطرافیان شهردار تهران معتقدند او می‌تواند معضل بیکاری را حل کند. پرویز سروری، دبیرکل جمعیت رهپویان انقلاب اسلامی در این‌باره به «شهروند» می‌گوید: «متاسفانه دولت فعلی نتوانسته است معضل بیکاری را در کشور حل کند و ما همچنان شاهد رشد بیکاری بوده‌ایم، بنابراین برخی از کاندیداها به‌خصوص آقای قالیباف با نگاه ویژه به معضل بیکاری تصمیم گرفته تا بحث اشتغالزایی برای افراد بیکار و بعضا تحصیلکرده کشور را در برنامه‌ها و اهداف اصلی دولتش قرار دهد.»
بحث اشتغال جوانان به‌خصوص قشر تحصیلکرده یکی از بحران‌هایی است که اگر چه هنوز به شکل یک معضل به حل‌وفصل آن فکر می‌کنند اما ادامه این روند در آینده بحرانی جدی برای کشور تلقی خواهد شد. به همین خاطر اشتغالزایی دغدغه همه دولت‌ها بوده است و این مهم هر ٤سال یک‌بار و در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری مورد توجه کاندیداها قرار می‌گیرد. دبیرکل جمعیت رهپویان انقلاب اسلامی معتقد است دولت یازدهم برای کشورهای خارجی اشتغال ایجاد کرده و در این‌باره می‌افزاید: «باید یک تحول اساسی درخصوص مبارزه با معضل بیکاری در کشور ایجاد شود و این نیازمند توجه بیشتر به سیاست داخلی کشور است نه سیاست خارجی.»
سروری در پایان با تأکید بر این‌که قالیباف به تمام وعده‌هایی که در مقام ریاست شهرداری تهران داده عمل کرده است، اظهار می‌کند: «با شناختی که از همت و پشتکار آقای قالیباف دارم مطمئن هستم که برای وعده اشتغال ٥میلیون نفری‌شان برنامه‌های قابل اجرا دارند.»
شغل‌های کاذب
عبدالله ناصری، کارشناس مسائل سیاسی| رکود عمیق اقتصادی میراث دولت دهم بود. ٤سال پیش در حالی حسن روحانی، رئیس‌جمهوری کشور شد که وضع اقتصادی، معیشتی و معضل بیکاری بیداد می‌کرد. حالا بعداز ٤سال وضع فرق کرده و وضع اقتصادی نه این‌که حل شده باشد نه اما بهبود یافته است. با این حال باز هم در شرایط فعلی وعده‌هاي ایجاد ٥میلیون شغل از طرف محمد باقر قالیباف غیرواقعی به نظر می‌آید. عبدالله ناصري، کارشناس مسائل اقتصادی یکی از منتقدان این ادعای شهردار تهران است و دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: «کسی که بر مدار پولی و مالی وعده و وعید می‌دهد یا اقتصاد را نمی‌داند یا حد و اندازه اعداد و رقم‌ها را نمی‌شناسد. شاید منظور آقای قالیباف این بوده که می‌تواند ٥میلیون جارو به دست افراد بیکار کشور بدهد! وگرنه ایجاد شغل و فرصت‌های شغلی مناسب با تخصص و تحصیلات هر فرد به آسانی گفتن این اعداد و رقم‌ها نیست.»
اشتغال کاذب یا بیکاری پنهان پدیده‌ای است که بعد از انقلاب صنعتی همراه با توسعه شهرها در کشورهای پیشرفته و سپس در حال توسعه ازجمله ایران گسترش پیدا کرد. شغل‌هایی مثل دستفروشی و مسافرکشی ازجمله شغل‌های کاذب هستند. این کارشناس مسائل سیاسی و اقتصادی نیز معتقد است اگر قالیباف چنین برنامه‌ای را برای ریاست‌جمهوری‌اش پیش‌بینی کرده قطعا محوریت آن مشاغل کاذب است و در ادامه می‌افزاید: «شاید قالیباف در برخی از امور توانمند عمل کرده است اما هنر یک مدیر تنها کارهای اجرایی نیست. کسی که خودش را کاندیداي ریاست‌جمهوری کشور می‌کند، باید علم‌اندیش باشد و براساس آمارهای واقعی و تحلیل‌های کارشناسی صحبت کند. درست مثل احمدی‌نژاد که علم اقتصاد را علم نمی‌دانست و معتقد بود که برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت پدیده‌های محقق‌شدنی هستند؛ درست مثل این‌که وزیر آموزش و پرورش دولت او یک شبه تصمیم گرفت نظام مقطعی تحصیلی را به نظام دو مقطعی تغییر دهد و مشکلات زیادی را برای نظام تربیتی ایجاد کرد.» ناصری با تأکید بر این‌که بسیاری از وعده‌های اینچنینی کاندیداها برای جلب رأی است، می‌گوید: «مردم ایران هوشمند هستند. به نظر می‌رسد اعلام چنین عدد و رقم‌هایی از جانب شهردار تهران دست کم گرفتن مردم توسط او است! اما خوشبختانه امروزه ایرانیان درباره مسائل اقتصادی و معیشتی‌شان آینده‌نگر شده‌اند و هرگز فریب نخواهند خورد.»
شعاراشتغال
ویژگی مشترک وعده کاندیدای ریاست‌جمهوری در همه جای جهان ایجاد فرصت شغلی است. در واقع اشتغال و معضل بیکاری نقطه مشترک بیشتر کشورهای جهان است به همین خاطر در ادوار و کشورهای مختلف کاندیدای ریاست‌جمهوری و کسب قدرت حل مشکل بیکاری و ایجاد اشتغال را در برنامه‌های‌شان قرار داده‌اند. با این تعریف اما هر یک از کاندیداها معمولا براساس کارهای کارشناسی و محاسبات وعده‌های خود را مطرح می‌کنند اما در این بین برخی اوقات کاندیدایی نیز برای جلب آرای مردم دست به بازی با اعداد و ارقام می‌زند. در زیر نمونه‌هايی از وعده انتخاباتی چند کاندیداي ریاست‌جمهوری در جهان را بررسی می‌کنیم.
١- باراک اوباما: بسیاری از مخالفان دولت اوباما معتقد بودند كه او نتوانست آمریکا را از اوضاع بحرانی رکود اقتصادی نجات دهد. اگر چه او در تمام سخنرانی‌هایش پیش از انتخابات سال ٢٠١٢ حل بحران بيكاري را مهمترين اولويت دولت آمريكا اعلام كرد، اما درنهایت نتوانست در حل این معضل سیاست چشمگیری داشته باشد. یکی دیگر از وعده‌های اوباما در زمینه اشتغال ایجاد برنامه‌ای برای اشتغال فوری مجرمان زندانی بود. او با اعلام این برنامه در وعده‌های انتخاباتی‌اش توانست نظر خیلی از مردم آمریکا را به سوی خود جلب کند اما این طرح پس از پیروزی باراک اوباما در انتخابات جز در چند مورد کوچک چندان از سوی او پیگیری نشد.
٢- هیلاری کلینتون: اگر چه بانوی اول سیاست آمریکا نتوانست در رقابت‌های ریاست‌جمهوري ٢٠١٦ آمریکا رقیبش دونالد ترامپ را شکست دهد، اما به هر حال او نیز در گرماگرم تبلیغات و رقابت ریاست‌جمهوری به موضوع اشتغال توجه نشان داد و در یکی از سخنرانی‌هایش اعلام کرد كه اقتصاد آمریکا در دوره نخست ریاست‌جمهوری او دست کم ١٠میلیون شغل ایجاد خواهد کرد.
٣- دونالد ترامپ: رقیب مقابل هیلاری کلینتون و درنهایت پیروز ماراتن انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا نیز از وعده ایجاد شغل باز نماند و در زمان تبلیغات و با اعلام رقمی نجومی صدای منتقدانش را درآورد. دونالد ترامپ وعده رشد اقتصادی ٤درصد و ایجاد ٢٥میلیون شغل را در تبلیغات انتخاباتی داده بود.
٤- در حال حاضر رقابت انتخاباتی در فرانسه میان چهار نامزد آغاز شده است. نرخ بیکاری در فرانسه ١٠درصد و در سال‌های اخیر فرصت‌های شغلی رشد بسیار کمی داشته است. بنابراین ایجاد فرصت‌های شغلی هدف واحد و مشترک ٥ نامزد قانونی ریاست‌جمهوری فرانسه است.
- 16
- 3
