حمله نظامی عربستان به قطر چقدر جدی است

این فعل و انفعالات در میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس پس از آن شکل گرفت که یک سال پیش با تصمیم عربستان، امارات و بحرین و همراهی مصر، هم روابط با قطر را قطع کردند و هم مرزهای زمینی، هوایی و دریایی خود را به روی این کشور بستند.

تهدید به حمله نظامی علیه قطر اولین بار نیست که علنی می شود . سال گذشته و تنها دو روز پس از بروز تنش، بسیاری تصور می کردند، دوحه قبل از عید فطر آماج حملات عربستان قرار می گیرد.

همان زمان 'عبدالباری عطوان'، روزنامه نگار مشهور عرب در واکنش به آغاز این تنش نوشت: آن چیزی که هم اکنون در جریان است، 'عملیات محکم خفه کردن' اقتصادی، سیاسی و اجتماعی دولت قطر بوده و جدا کردن این کشور از جهان عرب و جامعه بین‌الملل و اعلام جنگ دیپلماتیک و اقتصادی علیه این کشور به عنوان مرحله آخر و جنگ نظامی است.

نشریه 'تایمز' چند ماه بعد از آغاز بحران (شهریورماه) فاش کرد : عربستان و همپیمانانش درصدد آغاز جنگ علیه قطر بودند تا اینکه 'دونالد ترامپ' رئیس جمهوری آمریکا مداخله کرده و آنها را متقاعد کرد تا این اقدام را انجام ندهند.

بر اساس گزارش تایمز، ترامپ در حالی وارد این بحران شد که این تنش‌ها با تحریم‌های عربستان، امارات، مصر و بحرین علیه قطر و به اتهام حمایت این کشور از تروریسم و افراطی گری آغاز شد و به سمت جنگی منطقه‌ای پیش رفت.

** تهدید سعودی ها واقعیت یا بلوف 

اقدامات یکجانبه، ماجراجویانه و بدون فکر سالهای اخیر عربستان در منطقه بسیاری را به این باور رسانده که ریاض تهدیدهای خود علیه قطر را عملی خواهد کرد و دست به اقدام نظامی علیه این کشور خواهد زد.

طرفداران این نظر معتقدند که قطر هم این حساسیت را درک کرده و با توجه به سابقه حمله سال ۱۹۹۲ میلادی، خیلی مایل به کش دادن تنش به ویژه با عربستان نیست و همواره از لزوم گفت وگو با این کشور سخن گفته است .

این عده می گویند: حتی پس از فاش شدن نامه 'سلمان بن عبدالعزیز' شاه سعودی به رییس جمهوری فرانسه، شاهد واکنش جدی از سوی مسئولان قطری نبوده ایم و مقامات این کشور از جمله رییس مجلس، وزیران دفاع و خارجه به بیان جملات کلی مانند این که 'روابط نظامی قطر با سایر کشورها ربطی به دیگران ندارد'، بسنده کرده اند. این مقامات حتی در سخنان خود نامی از عربستان هم نبرده اند.

این گروه اقدامات قطر در یک سال گذشته برای خرید های نظامی متنوع از کشورهای مختلف را در همین راستا ارزیابی می کنند.

قطر از زمان بروز تنش با عربستان، امارات، بحرین و مصر، قراردادهای زیادی برای خرید تسلیحات با کشورهای مختلف امضا کرده که مهمترین آن خرید ۱۰ میلیارد یورویی ۱۲ جنگنده 'رافائل' از فرانسه و ۴۹۰ خودروی زرهی از شرکت 'نکستر' این کشور بود.

دوحه همچنین قرارداد خرید ۲۴ جنگنده 'تایفون' به ارزش ۶ میلیارد دلار با انگلیس و خرید جنگنده های 'اف – ۱۵ ' با آمریکا به ارزش ۱۲ میلیارد دلار و خرید ۷ کشتی جنگی با ایتالیا به قیمت ۵ میلیارد یورو را امضا کرده است .

خرید ۶۲ تانک نوع 'لیوبار -۲ ' و خودروهای زرهی از آلمان به مبلغ ۲ میلیارد یورو و خرید تانک، هواپیماهای بدون سرنشین و کشتی های جنگی از ترکیه بخش دیگری از قراردادهای نظامی قطر در یک سال اخیر است .

این کشور آوریل گذشته یک قرارداد خرید سامانه پدافند هوایی از آمریکا به مبلغ ۲.۵ میلیارد دلار امضا کرد و گفت وگوهایی برای خرید سامانه موشکی 'اس – ۴۰۰ ' از روسیه را هم آغاز کرده است.

با وجودی که طرفداران آغاز جنگ، دلایل و مستندات خاص خود را برای دفاع از این نظریه دارند، اما با در نظر گرفتن چند نکته می توان پی برد که این جنگ با توجه به شرایط فعلی منطقه، دور از ذهن است .

** دلایل 

۱- اگرچه ممکن است عربستان برای ارضای روحیه برتری طلبی خویش تمایل به حمله نظامی علیه قطر داشته باشد، اما این تمایل تنها زمانی رنگ واقعیت به خود می گیرد که چراغ سبز آمریکا را در پی داشته باشد و واشنگتن هم در حال حاضر به دلایل متعددی به این اقدام تمایلی ندارد .

کارشناسان نظامی اعلام کردند که هر چند آمریکا تاکنون در مورد تلاش قطر برای دستیابی به سامانه موشکی اس – ۴۰۰ به صورت شفاف و علنی موضع گیری نکرده، اما واشنگتن اساسا با مجهز شدن قطر به این سامانه مخالف است . 

بر اساس این پیش فرض، آمریکا در این مرحله عربستان را جلو انداخته تا در صورت ادامه بی توجهی دوحه، خود وارد کار شود.

دلیل اصلی این مخالفت هم به امکانات ویژه سامانه راداری موشک های اس – ۴۰۰ باز می گردد. این سامانه پرقدرت قادر است تمامی سیگنال های موجود در منطقه را شناسایی، رهگیری و مورد هدف قرار دهد . این امکان با توجه به وجود دهها پایگاه نظامی آمریکا در منطقه، مخالفت واشنگتن با این خرید را به خوبی روشن می کند.

همین توانمندی باعث شد تحت فشار آمریکا، رژیم سعودی از درخواست خود برای خرید سامانه اس – ۴۰۰ صرفنظر کند. این موضوع دیروز ( سه شنبه ) توسط یک مقام روس فاش شد.

'کنستانتین سیفکوف' معاون آکادمی علوم و پدافندی روسیه به شبکه خبری 'روسیا الیوم' گفت: سعودی ها برای خرید این سامانه درخواست داده بودند، اما تحت فشارهای مستمر آمریکا از پیگیری این موضوع منصرف شدند.

او البته نکته دیگری را هم روشن کرد و افزود: در صورت تجهیز قطر به این سامانه، بخش وسیعی از اراضی عربستان به ویژه پایگاه های نظامی آن در محدوده این سامانه قرار می گیرد و چون قطری ها می دانند آمریکا با خرید آنها مخالف است، با وجود ارایه درخواست اولیه ، خیلی پیگیر موضوع نیستند.

۲- یکی از دلایل دیگری که مخالفت آمریکا با حمله نظامی عربستان به قطر را توجیه می کند . به هم خوردن برنامه های این کشور برای مقابله با جمهوری اسلامی ایران است . ترامپ در مدتی که سکان هدایت آمریکا را بر عهده گرفته، برنامه های خود برای مقابله با سیاست های تهران در منطقه را پنهان نکرده است .

او حتی میانجیگری بین قطر با عربستان و امارات برای سازش را هم در راستای حفظ اتحاد کشورهای شورای همکاری خلیج فارس برای پپشبرد برنامه هایش در منطقه به ویژه علیه ایران می داند. بنابر این هر چند عربستان و امارات با تشکیل شورای هماهنگی اماراتی – سعودی عملا پایان عمر شورای همکاری خلیج فارس را کلید زده اند، اما آمریکا فعلا مایل نیست این ساختار از هم بپاشد.

۳- آمریکا مایل نیست با براه افتادن جنگ میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس، منافع اقتصادی این کشور در منطقه آسیب ببیند. عربستان تامین کننده ۷۰ درصد نفت اتحادیه اروپا است و به خطر افتادن چاههای نفتی این کشور در حملات متقابل قطری ها، بهای نفت را نجومی افزایش خواهد داد.

اهمیت این موضوع به ویژه پس از آن مشخص می شود که آمریکا تنها با قول مساعد سعودی ها برای تامین نفت بازار جهان، اقدام به خروج یکجانبه از توافق هسته ای (برجام) کرده است .

خبرگزاری 'رویترز' در این باره گزارش داد: یک روز پیش از آنکه ترامپ تصمیم خود را درباره خروج از 'برجام' اعلام کند، یکی از مقامات عالی‌رتبه دولت او در یک تماس تلفنی با 'محمد بن سلمان'، از او خواسته کسری نفت ناشی از کاهش صادرات ایران را جبران نماید.

طبق این گزارش بن سلمان به دولت آمریکا اطمینان داده که با افزایش تولید نفت، کاری خواهد کرد که نبود نفت ایران، تاثیری در قیمت نفت در بازارهای جهانی نداشته باشد.

بنابر این منطقی به نظر نمی رسد که آمریکا اجازه اقدام نظامی علیه قطر که می تواند آینده اقتصادی این کشور را با افزایش قیمت نفت به خطر بیاندازد، موافقت کند.

۳- دلیل دیگری که احتمال حمله نظامی عربستان به قطر را ضعیف می کند، شرایطی است که خود عربستان گرفتار آن است . رژیم سعودی در سه سال و چند ماهی که یمن را هدف حملات نظامی قرار داده به اهداف خود نرسیده و نتوانسته ملت این کشور را مقهور حملات خود کند.

شکست های جنگ یمن، مشکلات زیادی برای جامعه عربستان ایجاد کرده است . جنگ علاوه بر تلفات انسانی فراوان، هزینه های زیادی را بر جیب مردم عربستان تحمیل کرده که مورد اعتراض گروههای مختلف قرار دارد.

باتلاق یمن همچنین موجب اعتراض های گسترده گروههای حقوق بشر و متحدین این کشور حتی در اروپا شده است .

این شرایط موجب شده، عربستان در بحران آفرینی جدید جانب احتیاط را بگیرد و به این زودی به دام جنگ دیگری نیافتد.

حمیدرضا بانصیری