هشدار به رصدگران درباره رؤیت گذر 'تیر' از مقابل خورشید/ابزار رصدی مجهز به فیلتر باشند

خسرو جعفری‌زاده از فعالان حوزه نجوم در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به پدیده نجومی گذر سیاره "عطارد" یا تیر از مقابل خورشید، گفت: این رویداد نجومی فردا دوشنبه ۲۰ آبان ماه جاری رخ خواهد داد و اگر رصد این پدیده را از دست بدهیم، ۱۳ سال دیگر باید برای این گذر منتظر باشیم.

وی با بیان اینکه تنها دو سیاره داخلی "عطارد" و "ناهید" میان زمین و خورشید قرار دارند، اظهار کرد: از آنجایی که این دو سیاره میان زمین و خورشید قرار دارند و مدار آنها با صفحه مداری زمین و خورشید انحراف دارد، در برخی زمان‌ها از مقابل خورشید عبور می‌کنند. 

جعفری‌زاده پدیده گذر را عبور سیاره از مقابل صفحه خورشید دانست و ادامه داد: سیاره زهره در سال‌های ۲۰۰۴ و ۲۰۱۲ از مقابل خورشید عبور کرد و تا ۱۱۳ سال دیگر از مقابل خورشید عبور نخواهد کرد؛ از رو ممکن است انسان در طول زندگی هرگز گذر زهره از مقابل خورشید را مشاهده نکند. ولی سیاره عطارد چون نزدیکتر به خورشید و اولین سیاره منظومه شمسی است، تعداد گذرهای بیشتری دارد.

این فعال حوزه نجومی اضافه کرد: در سال‌های ۲۰۱۹، ۲۰۳۲، ۲۰۳۹، ۲‌۰۴۹ و ۲۰۵۲ گذر سیاره عطارد را خواهیم داشت.

وی با بیان اینکه پدیده گذر سیاره تیر از مقابل خورشید در ۲۰ آبان ماه جاری از ایران قابل مشاهده است، خاطر نشان کرد: مشاهده این گذر از ایران بصورتی است که می‌توانیم یک ساعت اول گذر را مشاهده کنیم.

وی بهترین مناطق برای رؤیت این پدیده را آمریکای جنوبی در کشورهایی چون برزیل دانست و یادآور شد: در این منطقه کلیه مراحل گذر قابل مشاهده خواهد بود، ولی کشورهای آسیای غربی و خاورمیانه، اروپا، آفریقا و آمریکای شمالی تنها در زمان طلوع و غروب خورشید می‌توانند شاهد این پدیده نجومی باشند.

جعفری‌زاده ادامه داد: ناظران ایرانی می‌توانند این پدیده را در زمان غروب خورشید و ناظران ساکن در آمریکای شمالی می‌توانند در زمان طلوع خورشید این پدیده را رصد کنند.

مناطقی از ایران که می‌توان گذر را دید

وی با بیان اینکه از تمام ایران در زمان غروب خورشید می‌توان گذر را مشاهده کرد، یادآور شد: ولی هر چه به غرب به پیش برویم، مراحل بیشتری از این گذر  قابل دیدن است.

جعفری‌زاده گذر سیاره از مقابل خورشید را شامل دو مرحله مهم "ورود" و "خروج" از قرص خورشید ذکر کرد و ادامه داد: هر کدام از این مراحل دارای دو تماس است؛ در تماس اول زمانی است که عطارد به قرص خورشید نزدیک می‌شود. زمانی که از دید ناظران زمینی عطارد وارد قرص خورشید می‌شود، تماس اول گفته می‌شود.

وی با بیان اینکه یک دقیقه بعد از این مرحله سیاره تیر به طور کامل وارد قرص خورشید می‌شود، ادامه داد: به این مرحله تماس دوم گفته می‌شود و ما در ایران تنها می‌توانیم این دو تماس را مشاهده کنیم؛ چرا که بعد از این مرحله خورشید غروب می‌کند.

به گفته وی، شهر مشهد شروع گذر تیر ساعت ۱۶ و ۶ و ارتفاع خورشید تنها ۳ درجه بالای افق و خورشید نیز در ساعت ۱۶ و ۲۴ دقیقه غروب خواهد کرد و در این شهر ۱۸ دقیقه زمان برای رصد این پدیده وجود دارد ولی شهر ایرانشهر لحظه گذر در ساعت ۱۶ و ۶ دقیقه و ارتفاع خورشید ۵.۸  درجه و در ساعت ۱۶ و ۳۶ دقیقه غروب خواهد کرد.

نحوه رصد تیر و خورشید

جعفری‌زاده با بیان اینکه مشاهده گذر سیاره عطارد از مقابل خورشید به راحتی نخواهد بود، اظهار کرد: این پدیده را هرگز با چشم غیر مسلح و یا با هیچ ابزار رصدی و دوربینی نباید مشاهده کرد؛ چرا که دیدن خورشید نیازمند فیلترهای خاصی است.

این فعال حوزه نجوم با تاکید بر اینکه با هیچ دوربین دوچشمی و تک چشمی و دوربین‌های گردشگری نباید به خورشید نگاه کرد، یادآور شد: بدون تجهیز دوربین به فیلترهای خاص، کوری چشم را به همراه خواهد داشت.

وی استفاده از فلاپی و ورق رادیولوژی برای مشاهده این رصد را موجب آسیب رسیدن به چشم دانست و گفت: فیلترهایی که بر روی چشمی‌های تلسکوپ نصب می‌شوند، باید استاندارد باشند، ضمن آنکه برای مشاهده این پدیده باید بخش اپتیک تلسکوپ قوی باشد؛ چراکه مشاهده این گذر مانند گذر زهره به راحتی صورت نمی‌گیرد.

جعفری‌زاده اضافه کرد: برای رصد این پدیده، بسیار مهم است که ابزار رصدی ایمن باشد.