وضعیت خطرناک فرونشست زمین در مناطق ۱۸ و ۱۹ تهران

به گزارش ایلنا، فرونشست زمین پدیده‌ای است که مثل بمب ساعتی در کمین زیرساخت‌های شهری بسیاری از کلانشهرهای کشور از جمله تهران قرار گرفته است؛ به نحوی که به گفته کارشناسان شهری، اگر فکری به حال جلوگیری از تشدید نرخ فرونشست تهران نشود، در آینده‌ای نه چندان دور شاهد بروز فروچاله‌های ناگهانی در سطح شهر و آسیب دیدن تاسیساتی نظیر تیرهای چراغ برق، خطوط قطارهای برون شهری و درون شهری، آسفالت خیابان‌ها و بسیاری دیگر از زیرساخت‌های شهری پایتخت خواهیم بود.

کارشناسان شهری همچنین معتقدند که پدیده فرونشست زمین می‌تواند با آسیب زدن به پی ساختمان‌ها، مقاومت بناهای سطح شهر را در برابر وقوع زلزله کاهش دهد. ضمن این که فرونشست تهران می‌تواند در بلندمدت آسیب‌های فراوانی را به خطوط انتقال آب، گاز و برق شهری وارد کند و سبب بروز مشکلاتی نظیر قطعی برق، ترکیدگی لوله آب یا نشست گاز از لوله‌های داخل زمین شود. این در حالی است که تبعات فرونشست زمین به سادگی قابل جبران نیست و برآوردهای زمین‌شناسی نشان می‌دهد که حداقل ۵۰ هزار سال طول می‌کشد تا دشتی که دچار فرونشست شده است، احیا شود.

در این میان با وجود این که نرخ فرونشست زمین در سطح شهر و دشت‌های اطراف تهران بسیار متفاوت است، اما آخرین آمارهای رسمی سازمان زمین‌شناسی کشور نشان می‌دهد که نرخ فرونشست در دشت‌های اطراف تهران بین ۱۷ تا ۲۴ سانتی متر در سال است. اگرچه نرخ فرونشست در سطح شهر به خصوص مناطق مرکزی و شمالی تهران کمتر از این مقدار است.

کدام مناطق بیش از همه در معرض فرونشست هستند؟

نکته مهم دیگر این که عمده فرونشست زمین در دشت‌های اطراف پایتخت بخصوص در بخش جنوب غربی تهران بزرگ رخ داده و سرایت این فرونشست به سطح شهر تهران باعث شده است که بعضی مناطق جنوب غربی پایتخت نیز در معرض این پدیده شوم قرار داشته باشند؛ به نحوی که پژوهش‌های سازمان زمین‌شناسی نشان می‌دهد که مناطقی از جمله جنوب شهریار، شرق شهریار، جنوب شرق شهریار، اطراف اسلام شهر، اطراف احمدآباد مستوفی، جنوب تهرانسر، جنوب شهرک استقلال و اطراف نسیم شهر از جمله مهمترین مناطق حاشیه تهران بزرگ هستند که بالاترین نرخ فرونشست را ثبت کرده‌اند.

در همین راستا، مهدی بابایی، نایب رئیس کمیسیون محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران ضمن تایید بالا بودن نرخ فرونشست زمین در جنوب غرب تهران به خبرنگار ایلنا گفت: بیشترین نرخ فرونشست زمین در محدوده جنوب غربی تهران بزرگ یعنی در حریم شهر تهران و در مجاورت شهریار اتفاق افتاده که بعضا فرونشست بالای ۲۰ سانتی متر در سال در این منطقه ثبت شده است، اما در سطح شهر تهران به دلیل کوهپایه‌ای بودن بافت خاک پایتخت، نرخ فرونشست زمین کمتر از این مقدار است.

وی افزود: با توجه به این که نرخ فرونشست زمین در جنوب غرب تهران بزرگ که در حریم شهر تهران قرار گرفته، از سایر مناطق حاشیه‌ای پایتخت بیشتر است، در داخل شهر تهران هم بیشترین نرخ فرونشست در جنوب غرب پایتخت یعنی در مناطق ۱۸ و ۱۹ رخ داده است؛ به نحوی که وضعیت فرونشست زمین در این مناطق تهران خطرناک ارزیابی می‌شود، ولی ما هنوز شاهد وضعیت خطرناکی از فرونشست زمین در سایر مناطق داخل محدوده شهری تهران نیستیم.

لزوم بازچرخانی آب‌های سطحی برای کاهش نرخ فرونشست زمین در تهران

بابایی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با تاکید بر لزوم صرفه جویی در مصرف آب برای جلوگیری از تشدید نرخ فرونشست زمین در تهران گفت: با توجه به اینکه بخشی از آب شرب پایتخت و آب مورد نیاز مصارف شهری از منابع زیرزمینی تامین می‌شود، قطعا ما هرچقدر بیشتر بتوانیم در مصرف آب شرب یا بهره برداری از آب چاه‌های پایتخت برای اموراتی مثل آبیاری فضای سبز صرفه جویی کنیم، میزان برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی کاسته خواهد شد و نرخ فرونشست تهران نیز پایین‌تر می‌آید.

نایب رئیس کمیسیون محیط زیست شورای شهر تهران ادامه داد: در حال تدوین طرحی در شورای شهر تهران هستیم که براساس آن شهرداری ملزم خواهد شد که برای مصارف شهری آب از جمله آبیاری فضای سبز، حتما از بازچرخانی آب‌های سطحی استفاده کند، زیرا اکنون مقدار زیادی از آب‌هایی که در جوی‌ها و رودخانه‌های تهران جریان دارد، صرفا به خارج از شهر هدایت می‌شود و ما عملا هیچ استفاده مفیدی از آن‌ها انجام نمی‌دهیم.

وی در ادامه تاکید کرد: طرح الزام شهرداری به استفاده از آب‌های سطحی تهران تا یک ماه آینده در صحن علنی شورای شهر مطرح خواهد شد. ما معتقدیم که با اجرای این طرح، قطعا بخش زیادی از مصارف آب زیرزمینی در امورات شهری پایتخت کمتر می‌شود که این مساله می‌تواند به کاهش نرخ فرونشست زمین در تهران کمک کند؛ زیرا اگر این طرح تصویب شود، شهرداری ملزم می‌شود بخشی از آب مورد نیاز برای آبیاری فضای سبز را با استفاده از فرآیند بازچرخانی تامین کند و به این صورت، برداشت آب از چاه‌های تهران به شکل محسوسی کمتر می‌شود.

لزوم مدیریت مصارف آبی بخش کشاورزی در جنوب پایتخت

بابایی درباره دیگر فواید طرح الزام شهرداری به بازچرخانی آب‌های سطحی تهران توضیح داد: در حال حاضر شهرداری تهران برای آبیاری فضای سبز از آب تصفیه خانه‌هایی استفاده می‌کند که با برداشت آب از چاه ها، آب تصفیه شده را با استفاده از یک شبکه لوله کشی عظیم به فلکه‌های مخصوصی می‌رسانند که آب مورد نیاز برای آبیاری فضای سبز تهران را تامین می‌کنند. اما اگر شهرداری بتواند آب مورد نیاز برای آبیاری فضای سبز را از طریق بازچرخانی آب‌های سطحی تامین کند، ضمن کاهش هزینه‌های انتقال آب در شبکه لوله کشی، تصفیه خانه‌های اطراف پایتخت می‌توانند حجم بیشتری از آب تولیدی خود را به بخش کشاورزی اختصاص دهند. به این صورت، برداشت آب کشاورزی از چاه‌های مجاز و غیرمجاز واقع در دشت‌های بحرانی حاشیه تهران نیز کمتر شود.

وی در پایان تصریح کرد: با توجه به این که برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی در بخش کشاورزی جنوب و جنوب غرب تهران نقش مهمی در تشدید نرخ فرونشست زمین در حریم شهری پایتخت دارد، مدیریت منابع آبی مورد استفاده کشاورزان این منطقه و کاهش حجم برداشت مستقیم آن‌ها از چاه‌های کشاورزی می‌تواند تا حد زیادی به کاهش نرخ فرونشست تهران کمک کند.