چهار سال پيش، معصومه ابتکار در شرايطي محيط‌زيست را تحويل گرفت که آلودگي هواي کلانشهرها در بدترين وضعيت ممکن بود، درياچه اروميه رو به مرگ بود، خشکسالي بحران عمده حوضه‌هاي آبي ايران بود، رتبه سرانه ظرفيت زيستي ايران در جهان ۱۰۸ شده بود و البته ردپاي اکولوژيک ايران به اندازه کشورهاي صنعتي بود. اکنون دوره چهار ساله رياست او بر سازمان حفاظت محيط‌زيست تمام شده است، او ديگر معاون رئيس‌جمهوري در امور زنان و خانواده است و عيسي کلانتري، رئيس سابق وزارت کشاورزي جايگزين او شده است. سازمان محيط‌زيست در طول دوره رياست ابتکار اقدامات مختلفي در زمينه آلودگي هوا، احياي تالاب‌ها، حمايت از محيط‌بان‌ها و... انجام داده است. به‌طور کلي در اين دوره، سازمان محيط‌زيست اقدامات مفيدي در زمينه آلودگي هوا انجام داد و تعداد روزهاي پاک در پايتخت از ۲۱۶ روز در سال ۹۱ به ۲۶۰ روز در سال ۱۳۹۵ رسيد.
در سال ۱۳۹۲، ۴۵ درصد از نيروگاه‌ها مازوت مصرف مي‌کردند ولي براي مقابله با آلودگي هوا اين ميزان در سال ۹۵ به هشت درصد رسيد، همچنين در طول اين مدت استفاده از بنزين يورو۴ در شهرهاي مختلف افزايش يافت؛ اکنون ۴۰ شهر ايران از بنزين يورو۴ استفاده مي‌کند و سازمان محيط‌زيست برنامه دارد تا سال ۱۴۰۰ همه شهرها از اين بنزين استفاده کنند. يکي از اصلي‌ترين اقداماتي که در زمينه آلودگي هوا انجام شد تدوين لايحه هواي پاک بود، اين لايحه توسط شوراي نگبان تأييد شده است. همچنين الزام خودروسازان به توليد خودروهاي يورو۴ باعث کاهش روزهاي آلوده هوا بود. محيط‌زيست البته برنامه ارتقای سوخت خودروها به يورو۵ و توليد خودروهايي با اين استاندارد تا پيش از سال ۱۴۰۰ را هم دارد.
گرد و غبار در خوزستان؛ آيا اقدامات سازمان کافي بود؟
يکي از مشکلات اصلي سازمان محيط‌زيست چه در دوره‌هاي قبلي و چه در دوره جديد مقابله با پديده گردوخاک است، در اين دوره از رياست ابتکار بر سازمان حفاظت محيط‌زيست، ستاد مقابله با گردوغبار تشکيل شد، منشأهاي داخلي و خارجي پديده گردوغبار در ايران هم شناسايي و حتي مذاکراتي با کشور عراق براي مقابله از ايجاد گردوغبار در اين کشور و ورود آن به ايران انجام شد. هر چند اين اتفاقات مانع ايجاد گردوغبار در جنوب کشور نشد و حتي در هفتم و هشتم بهمن ماه، شدت گردوخاک در اهواز به حدي رسيد که برق در اين شهر قطع شد.
باوجوداين شرايط گردوغبار در اهواز نسبت به چهار سال پيش بهتر شده است، ضياء الدين شعاعي، مدير ملي مقابله با گردوغبار در اين رابطه در پايان سال ۹۵ به خبرآنلاين گفته بود: روز گردوغباري روزي است که غلظت گردوغبار از ۱۵۰ ميکروگرم بر مترمکعب بيشتر شود و بيش از ۲ ساعت ماندگاري داشته باشد با اين تعريف، در طول سال‌هايي که پايش کرديم ۷۴ گردوغبار در سال ۹۲-۹۱ داشته‌ايم و در سال جاري تعداد گردوخاک ما حدود ۱۷ روز بود. بيشتر منشأ گردوخاک از کشورهاي خارجي مي‌آيد اما منشأ گرد و خاک‌هاي شديدي مثل اتفاقي که در هفتم و هشتم بهمن ماه سال ۹۵ افتاد، داخلي است به‌همين‌دليل اقداماتي هم براي ازبين‌بردن منشأ داخلي گردوخاک انجام شد.
شعاعي در اين رابطه گفت: به دستور رئيس‌جمهوري وزارت جهاد کشاورزي مکلف شد اقداماتي براي اين مناطق انجام دهد و الان تقريبا کارهايي انجام شده است؛ الان با هدف‌گذاری ۴۰ هزار کيلومتري در جنوب‌شرق اهواز، تصميم گرفته شده که آب وارد منطقه شرقي شود، از اين ۴۰ هزار هکتار حدود چهار يا پنج هزار هکتار مي‌تواند مستعد کشت باشد، حدود سه هزار هکتار هم مي‌تواند قابليت مالچ‌پاشي داشته باشد.
با اين وجود، سازمان حفاظت محيط‌زيست دوره پر تنشي را در خوزستان گذراند، در اين استان بسياري معصومه ابتکار را به انجام کارهاي نمايشي متهم مي‌کنند، آنها درواقع مي‌گويند کارهاي سازمان حفاظت محيط‌زيست در چند سال گذشته در خوزستان هيچ تأثيري روي روند گردوخاک در اين منطقه نداشته است و اينکارها فقط نمايش بوده‌اند.
لايحه حمايت از محيط‌بانان
در اين دوره چهار ساله اقدامات زيادي در زمينه حمايت از محيط‌بانان انجام شد؛ افزايش ۳۰ تا ۴۰ درصدي حقوق محيط‌بانان، لغو حکم ۷ محيط‌بان محکوم به اعدام با کسب رضايت از اولياي دم و... ولي مهم‌ترين اقدامي که در اين دوره انجام شد؛ تدوين لايحه حمايت از محيط‌بانان بود، اين لايحه تدوين شده و اکنون در حال بررسي در مجلس شوراي اسلامي است.
درياچه اروميه؛ اميد دوباره به احيا
از سال ۱۳۷۴ تراز آب درياچه اروميه روند کاهشي پيدا کرد و اين روند به شکلي ادامه یافت که در اواسط دهه ۸۰ بسياري از کارشناسان اين درياچه را خشک شده دانستند و از احيای آن ابراز نااميدي کردند اما در انتخابات سال ۱۳۹۲ حسن روحاني قول متفاوتي داد؛ احيای درياچه اروميه. به‌همين‌دليل رئيس سازمان محيط‌زيست به همراه ستاد احيای درياچه اروميه در چند سال گذشته مسئوليت زيادي براي احيای اين درياچه داشتند.
در طول چند سال گذشته ستاد به هدف اوليه که تثبيت تراز درياچه اروميه بود رسيد و تراز اين درياچه بعد از چندين سال ديگر روندي کاهشي نداشت. براي رسيدن به اين هدف‌گذاری اقدامات زيادي براي احيای درياچه اروميه انجام شد اقداماتي مثل عدم تحويل آب مازاد ورودي به سدهاي حوضه آبريز درياچه اروميه به بخش کشاورزي، کاهش ۱۶ درصدي تحويل آب به ۱۱۵۰۰۰ هکتار از کشاورزي دشت‌هاي مياندوآب، مهاباد، حسنلو، قلعه‌چاي و صوفي‌چاي، لايروبي بيش از ۸۵ کيلومتر از رودخانه‌هاي آجي‌چاي، قلعه‌چاي و صوفي‌چاي در استان آذربايجان شرقي، اتصال رودخانه زرينه‌رود به سيمينه‌رود به طول ۲۵ کيلومتر، رها‌سازي صد‌ها ميليون کيلومتر آب از سدهاي مختلف و... .
يکي از اصلي‌ترين اقدامات کاهش مصرف آب کشاورزان در منطقه آبريز درياچه اروميه بود؛ کشاورزان مناطق جنوب و غرب حوضه آبريز ۲۴ تا ۴۵ درصد بيشتر از آنچه گياه نياز دارد، آب مصرف مي‌کنند که اين امر باعث شد در جنوب حوضه آبريز درياچه اروميه سطح آب‌هاي زيرزميني بالا بيايد و باعث شورشدن آب منطقه شود.
توافق‌نامه پاريسي که هنوز تصويب نشده است
حدود دو سال پيش معصومه ابتکار به همراه ۱۵۰ کشور ديگر در پاريس توافق‌نامه‌اي را امضا کردند که بر‌اساس آن قرار شد هر کشوري به ميزان مشخصي ميزان انتشار گازهاي گلخانه‌اي خود را کاهش دهد، ايران در ايجاد اين توافق‌نامه نقش زيادي داشت و حتي بسياري از کشورها در اين رابطه ايران را تمجيد کرده بودند. حتي دسامبر سال گذشته ال‌گور، معاون رئيس‌جمهوري سابق آمريکا در برنامه ۲۴ ساعت با واقعيت درباره ايران گفت: «ايراني که هميشه در فضاي بين‌الملل به‌عنوان يک کشور منزوي شناخته مي‌شد در پاريس همه را غافلگير کرد.»
با اين وجود بسياري در داخل ايران، از امضاي اين قرارداد توسط ايران انتقاد کردند و دليل خود را اجباري بودن اين توافق‌نامه دانستند. اين درحالي است که متن دقيق فارسي يکي از بندهاي توافق‌نامه به اين شکل است: «ماده ۱-۱۵: به منظور تسهيل اجرا و ارتقا سازگاري با مقررات اين توافق‌نامه، مکانيزمي بر طبق اين سند بنا شده است. ۲: مکانيسم مذکور در بند ماده يک بايد از کميته‌اي تشکيل شود که بر پايه کارشناسي و تسهيل در ماهيت شفاف، غير‌خصمانه و غير‌تنبيهي باشد.» با اين وجود شوراي نگهبان هنوز اين توافق‌نامه را تأييد نکرده است و سازمان محيط‌زيست هم هنوز نتوانسته شوراي نگهبان را براي تأييد و امضای اين توافق‌نامه، راضی کند.
- 13
- 2
