افت شدید سفر ایرانی‌ها به همسایه شمال‌غربی کشور

به گزارش دنیای‌اقتصاد، بنا بر جدیدترین آمار منتشرشده از سوی وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه، سفر ایرانیان به همسایه شمال‌غربی به روند کاهشی خود که طی چند ماه اخیر آغاز شده، ادامه داده و با ثبت افتی چشمگیر به‌میزان ۳۶‌درصد نسبت به بازه زمانی مشابه در سال ۲۰۱۷، تعداد سفرها در هشتمین ماه میلادی سال جاری ۱۹۰ هزار و ۶۰۷ مورد بوده است.

به این ترتیب ایرانی‌ها که ابتدای سال ۲۰۱۸ مشتری اصلی سفر به ترکیه بودند و سه‌ماه پیاپی به تعداد بالای سفرهای توریستی خود به این کشور به‌عنوان مبدا برتر سفر ترکیه معرفی می‌شدند، اکنون جای خود را به‌ گردشگرانی از کشورهای روسیه و آلمان داده‌اند که با حجم کثیر مسافران‌شان، صنعت گردشگری ترکیه را با وجود بحران‌های موجود در این کشور، زنده و پویا نگه داشته اند. براساس آمار وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه، طی هشت ماه نخست سال ۲۰۱۸ و در مجموع، ۲۷ میلیون و ۲۳ هزار و ۱۳۴ نفر گردشگر خارجی به ترکیه سفر کرده‌اند که نشان از رشدی ۲۳‌درصدی نسبت به هشت‌ماهه نخست ۲۰۱۷ دارد و این درحالی است که از این تعداد، بیش از ۵ میلیون و ۳۸۰ هزار نفر در ماه آگوست به این کشور سفر کرده‌اند. همچنین با احتساب آمار مربوط به ماه آگوست، تعداد گردشگران ایرانی که در هشت‌ماه نخست سال ۲۰۱۸ به ترکیه سفر کرده‌اند به رقم یک میلیون و ۵۰۷ هزار و ۷۸۷ نفر رسیده است که این مقدار اندکی بیشتر از تعداد گردشگرانی بوده است که در هشت‌ماه نخست سال ۲۰۱۷ از ایران به ترکیه سفر کرده‌اند.

فراز و فرود سفر ایرانیان به ترکیه

مهم‌ترین نکته‌ای که درخصوص آمار سفر گردشگران ایرانی به ترکیه و خصوصا در هشت ماه اخیر وجود دارد، انعکاس سیاست‌های ارزی کشور بر این سفرها است. از سال ۲۰۱۷ و در نتیجه دخالت دولت در بازار ارز کشور که به‌موجب آن نرخ ارز به‌شکل کاذب و ناسالمی برای مدت‌ها و برخلاف رشد طبیعی سایر قیمت‌ها ثابت مانده بود، توجه گردشگران ایرانی برای سفر به کشور همسایه بیش از هر زمان دیگری جلب شد، چراکه پایین بودن کاذب قیمت ارزهایی همچون دلار آمریکا و یورو و لیر ترکیه کار را به‌جایی رسانده بود که سفر به بسیاری از مقاصد داخلی برای گردشگران ایرانی، گران‌تر از سفر به ترکیه تمام می‌شد. تحت تاثیر چنین فضایی بود که سفر ایرانیان به ترکیه و در سال ۲۰۱۷ ماه‌به‌ماه در حال رشد نسبت به سال ۲۰۱۶ بود و نهایتا با ثبت بیش از ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار سفر در این سال، رکورد سفر سالانه ایرانیان به ترکیه شکسته شد و ایران پس از روسیه و آلمان تبدیل به سومین مبدا برتر سفر گردشگران ورودی به ترکیه شد.

این وضعیت به‌شکل پررنگ‌تری در آغاز سال ۲۰۱۸ ادامه پیدا کرد و گردشگران ایرانی در ماه‌های ژانویه، فوریه و مارس به‌ترتیب با ثبت ۱۵۴ هزار و ۲۰۶ سفر، ۱۹۶ هزار و ۱۲۵ سفر و ۳۸۷ هزار و ۸۲۵ سفر به ترکیه که هرکدام نشان از رشدی قابل توجه نسبت به مدت مشابه در سال ۲۰۱۷ داشت، در هر سه ماه رتبه نخست مبادی برتر گردشگران ورودی به ترکیه را برای ایران کسب کردند. اما با بروز عوارض ناگوار دخالت سال‌های گذشته دولت در بازار ارز کشور و شروع نوسانات ارزی از فروردین‌ماه، دیگر ارز ارزان‌قیمت برای سفر خارجی به‌سادگی در دسترس نبود و تنها یک‌بار در سال و در قالب «ارز مسافرتی» به مقدار محدودی به گردشگران پرداخت می‌شد.

تحت این سیاست، عده قابل توجهی از گردشگران خروجی ترجیح می‌دادند جهت بهره‌گیری بیشتر از رانت ارزی و دریافت هزار یورو (در مقابل ۵۰۰ یورویی که برای سفر به ترکیه اختصاص می‌یافت) مقاصد دوردست را انتخاب کنند. علائم این تحولات به‌سرعت بر آمار سفر ایرانیان به ترکیه انعکاس یافت و در ماه چهارم سال ۲۰۱۸ دیگر از رشد پرشتاب سفرها به ترکیه خبری نبود. با تداوم سیاست «ارز مسافرتی»، روند رشد سفر گردشگران ایرانی به ترکیه معکوس شد و در ماه‌های مه، ژوئن و جولای ۲۰۱۸ نسبت به مدت مشابه در سال ۲۰۱۷ به‌ترتیب ۴/ ۲۳‌درصد، ۳/ ۳۰‌درصد و ۱/ ۳۱‌درصد رشد منفی در تعداد سفر ایرانی‌ها به ترکیه مشاهده شد.

حالا این کاهش، در ماه آگوست نیز مشاهده می‌شود. همزمان با آغاز این ماه بود که دیگر سیاست ناکارآمد تخصیص «ارز مسافرتی» به‌پایان رسید و مسافران برای تامین ارز خود باید به بازار آزاد مراجعه می‌کردند که دیگر از جذابیت قیمتی سابق برخوردار نبود. از همین رو در ماه آگوست امسال تعداد ۱۹۰ هزار و ۶۰۷ سفر از سوی گردشگران ایرانی به ثبت رسید که در مقایسه با ۲۹۸ هزار و ۹۱۴ سفری که در آگوست ۲۰۱۷ رقم خورده بود، از افتی چشمگیر حکایت دارد. با وجود کاهش قدرت خرید ایرانیان در کشورهای خارجی بر اثر افزایش قابل توجه قیمت ارز در کشور طی ماه‌های اخیر سال ۲۰۱۸ و در مقایسه با ماه‌های مشابه در سال ۲۰۱۶، مقایسه ماه‌به‌ماه نشان می‌دهد تعداد سفرها بیشتر از آن‌چه که در ۲۰۱۶ رقم خورده، بوده است. این مساله می‌تواند ناشی از این باشد که بر اثر بازاریابی موفق گردشگری ترکیه و حجم گسترده سفرهای صورت گرفته، نسبت به سال ۲۰۱۶ سفر به این کشور در سبد سالانه سفر گردشگران بیشتری قرار گرفته است که با وجود گرانی صورت گرفته همچنان تمایل سفر به ترکیه دارند.

مشتریان اصلی

از سوی دیگر، طی چندماه اخیر کاهش کم‌سابقه واحد پول ترکیه هرچند اقتصاد این کشور را با معضلات عمیقی مواجه کرده، اما از رهگذر لیر ضعیف، گردشگری ترکیه مورد استقبال گردشگران خارجی و خصوصا گردشگران بریتانیایی که خود با چالش پوند ضعیف دست‌به‌گریبان هستند، قرار گرفته است. بنابر گزارش آماری وزارت فرهنگ و گردشگری ترکیه، تعداد ۲۷ میلیون و ۲۳ هزار و ۱۳۴ گردشگر خارجی در مجموع هشت‌ماه نخست سال ۲۰۱۸ به این کشور سفر کرده‌اند که در مقایسه با مدت مشابه در سال ۲۰۱۷ که این رقم ۲۲ میلیون نفر بود، افزایشی ۲۳‌درصدی ثبت شده است. رتبه نخست مبادی برتر گردشگری ترکیه در این بازه زمانی به روسیه اختصاص یافته که ۴ میلیون و ۱۸۶ هزار و ۵۱۲ مسافر روانه ترکیه کرده است. رتبه‌های دوم و سوم نیز به آلمان و بریتانیااختصاص پیدا کرده که در هشت‌ماهه نخست ۲۰۱۸ به‌ترتیب حدود ۳ میلیون و حدود یک میلیون و ۶۰۰ هزار گردشگر مسافر ترکیه داشته‌اند. همین رتبه‌بندی درخصوص سه مبدا برتر گردشگری این کشور در ماه آگوست گذشته نیز به‌چشم می‌خورد و به این ترتیب دیگر خبری از ایران به‌عنوان یکی از ۳ مبدا گردشگری این کشور نیست.

یک درس: تمرکز بر بازار هدف

اما با مشاهده تحولات سیاسی ترکیه در چند سال اخیر از جمله وقوع کودتای نافرجام، نوسانات اقتصادی موجود، وقوع چند حمله تروریستی و مناقشات دیپلماتیکی همچون تیرگی روابط با روسیه و بهبود مجدد آن و همچنین تحریم‌های اقتصادی و درگیری‌های لفظی کنونی با آمریکا، این نکته به چشم می‌خورد که این کشور همواره برای گردش چرخ اقتصاد خود و درآمد خانوارها، اهمیت ویژه‌ای برای گردشگری قائل بوده و هرچند این حوزه نیز از گزند حوادث و مناقشات در امان نبوده، اما ترکیه با برنامه‌ریزی‌های صحیح و نشان دادن انعطاف و بازاریابی منسجم و موفق، توانسته صنعت گردشگری خود را با‌موفقیت از دل این تحولات عبور دهد و هم‌اکنون یکی از روبه‌رشدترین گردشگری‌ها را میان کشورهای جهان داشته باشد.

شاید بتوان برگ برنده ترکیه در طی کردن این مسیر دشوار را سیاست‌گذارانی دانست که بازارهای هدف را به‌درستی شناسایی کردند، در زمان مناسب بر آنها تمرکز کردند و اقداماتی عملی برای بازاریابی و جذب گردشگر از این بازارها انجام دادند. یکی از مهم‌ترین نمونه‌ها از بازاری که مورد تمرکز ترکیه بوده، ایران است که در دو سال ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ و در اوج تنگناها و رکود صنعت توریسم این کشور، به تعبیر بسیاری از تحلیلگران این صنعت و رسانه‌های غربی، گردشگری ترکیه را از سقوط نجات داد. با عبور توریسم ترکیه از بحران، این کشور در حال ثبت رشدهای قابل‌توجه و پی‌درپی است؛ به‌گونه‌ای که حتی ریزش قابل‌توجه بازار ایران نیز نتوانسته سیر روبه‌رشد گردشگری این کشور را متوقف کند. ایران به‌لحاظ جنس درگیری‌ها و تنگنا‌هایی که با آنها دست‌به‌گریبان است از بسیاری جهات به ترکیه شباهت دارد و سیاست‌گذاری‌هایی که منجر به رشد و توسعه گردشگری این کشور شده، می‌تواند الگویی قابل‌توجه و الهام‌بخش برای گردشگری و اقتصاد ایران باشد.

نوید شکراللهی