روسیه چگونه با جام‌جهانی، توریسم داخلی را رونق بخشید؟

بیش از ۴ ماه از پایان جام‌جهانی فوتبال که در روسیه برگزار شد می‌گذرد، اما موتور گردشگری و سفر در این کشور بدون توقف در حال حرکت است و این صنعت همچنان به رشد سریع خود در روسیه ادامه می‌دهد. بنابراین اکنون می‌توان این تعبیر رسانه‌های جهان پس از پایان جام‌جهانی را تایید کرد که برنده اصلی این رقابت‌ها کسی جز ولادیمیر پوتین نبوده است؛ رئیس‌جمهوری که موفق شد در پی برگزاری بی‌نقص این تورنمنت چهره مخدوش روسیه را در مجامع بین‌المللی به‌میزان بسیاری بهبود ببخشد و با پذیرش بیش از ۵ میلیون گردشگر داخلی و خارجی طی ایام مسابقات فوتبال، تصویری متفاوت از روسیه در رسانه‌ها و اذهان عمومی به نمایش بگذارد و گردشگری را تبدیل به یکی از اصلی‌ترین سلاح‌های خود در مبارزه با تحریم‌های کنونی این کشور و رکود اقتصادی روسیه در سال‌های اخیر کند.

اما علاوه بر عواید اقتصادی کوتاه‌مدت برگزاری جام‌جهانی برای روسیه که از سفر میلیون‌ها گردشگر داخلی و خارجی به ۱۱ شهر محل برگزاری مسابقات حاصل شد، «توسعه زیرساخت‌های گردشگری»، «شکوفایی مقاصد جدید» و «افزایش انگیزه برای سفرهای داخلی در روسیه» از مهم‌ترین دستاوردهای روسیه در حوزه گردشگری پس از برگزاری این رقابت‌ها بوده است؛ مواردی که می‌تواند به روسیه در جهت پایدارسازی رشد و توسعه حاصل‌شده در صنعتگردشگری این کشور کمک کند و اظهارات مقامات این کشور نیز نشان می‌دهد با استمرار در روند سفر گردشگران داخلی و خارجیبه مقاصد گردشگری این کشور، می‌توان یک گردشگری پایدار را برای روسیه پیش‌بینی کرد.

فرصت‌طلبی از یک رویداد

پیش از جام‌جهانی امسال هم روسیه مقصد گردشگری نسبتا موفقی بود، اما با این حال بسیاری از کارشناسان بر این باور هستند که طی سال‌های اخیر، توریسم روسیه تحت‌تاثیر مناقشاتی که حاکمیت این کشور در عرصه بین‌المللی با آنها درگیر است، قرار گرفته و تعداد سالانه سفرهای گردشگران خارجی به این کشور تناسبی با جایگاه و ظرفیت‌های گردشگری روسیه ندارد. مطابق آمارهای منتشر شده از سوی سازمان جهانی گردشگری، روسیه در سال ۲۰۱۷ حدود ۲۴ میلیون و ۳۹۰ هزار گردشگر ورودی داشته و در این رقم نسبت به تعداد گردشگران ورودی به روسیه در سال ۲۰۱۰ که تعداد آن ۲۲ میلیون و ۲۸۱ هزار بوده، رشد چندانی نسبت به روندرشد جهانی توریسم به‌چشم نمی‌خورد.

اما وسیع‌ترین کشور جهان برای خروج از این رکود، چشم امید خود را به جام جهانی دوخته بود تا با برگزاری موفقیت‌آمیز این رویداد علاوه بر جذب بازدیدکنندگان پرتعداد، زیبایی‌ها و جاذبه‌های گردشگری روسیه را نیز در دیدگان میلیاردها بیننده تلویزیونی این رقابت‌ها تبلیغ کند. روس‌ها در این‌خصوص تلاش ویژه‌ای انجام دادند که تبلیغ سفر به روسیه تنها منحصر به دو شهر عمده توریستی این کشور یعنی مسکو و سن‌پترزبورگ نباشد و با بهره‌گیری از فرصت پیش‌آمده و این موقعیت که رقابت‌های فوتبال در ۱۱ شهر روسیه برگزار می‌شد، بتوانند مقاصد جدیدی در حوزه گردشگری در کشور خود معرفی کنند؛ امری که به‌نظر می‌رسد با حضور پرتعداد گردشگران خارجی در بازه یک‌ماهه مسابقات که بیش از یک میلیون نفر برآورد شده و با در نظر گرفتن گردشگران داخلی روسیه به بیش از ۵ میلیون نفر نیز می‌رسد، کاملا هدف مورد نظر را به تحقق رسانده است.

اکنون نیز با گذشت بیش از ۴ماه از پایان این رقابت‌ها استقبال از سفر به روسیه ادامه دارد. بندر سوچی که در حاشیه دریای سیاه قرار دارد، موفق شده در کنار مسکو و سن‌پترزبورگ جایگاه خود را به‌عنوان یکی از مقاصد اصلی برای گردشگران خارجی در روسیه تثبیت کند. درخصوص ثمربخش بودن بازاریابی انجام شده، شاید یکی از مهم‌ترین نکات این باشد که شهرهای محل برگزاری مسابقات فوتبال اکنون مورد اقبال گردشگران داخلی در روسیه واقع شده که این مساله در بلندمدت اثری اساسی در پا گرفتن گردشگری در روسیه خواهد داشت.  به گزارش «رویترز» و بنا به گواهی معاون نخست‌وزیر این کشور، جام‌جهانی سال ۲۰۱۸ موجب تحول عمیقی در صنعت گردشگری روسیه شده و کلیشه‌های کهنه درخصوص سفر به این کشور را از میان برده است. اولگا گولودتس چنین اظهار کرد که دولت روسیه انتظار دارد پس از این رویداد تعداد گردشگران ورودی به این کشور ۱۵ درصد افزایش پیدا کند.

این مقام ناظر بر امور ورزشی، فرهنگی و گردشگری در دولت روسیه همچنین ابراز امیدواری کرد استقبالی که در ایام مسابقات جام‌جهانی از ۱۱ شهر درگیر در این رویداد صورت گرفته بود، استمرار پیدا کند. به این منظور دولت در نظر دارد زیرساخت‌های تدارک دیده شده را حفظ کند و با توسعه آنها، زمینه تثبیت این شهرها به‌عنوان مقاصد گردشگری در روسیه را فراهم آورد. 

برای نمونه، دولت روسیه در نظر دارد حداقل طی دو تا سه سال آینده از استادیوم‌های تازه‌تاسیس شده به‌مناسبت جام‌جهانی، به‌منظور برگزاری رویدادهای مهم فرهنگی و از جمله جشنواره‌های موسیقی استفاده کند. این برنامه که بیش از هر چیز گردشگران داخلی روسیه را هدف قرار داده، به این منظور اجرایی می‌شود که سیر ورود گردشگر به شهرهایی را که از مقاصد عمده گردشگری روسیه محسوب نمی‌شوند، پایدار نگاه دارد. به این ترتیب این شهرها فرصت خواهند داشت زیرساخت‌ها و امکانات مرتبط با جذب گردشگر را به‌طور متوازن توسعه دهند و بخش توریسم بدل به یکی از اجزای اصلی اقتصاد این شهرها شود.

این مساله طی چند ماهی که از پایان جام‌جهانی می‌گذرد مورد تایید رسانه‌ها نیز قرار گرفته و آنها بر استمرار استقبال گردشگران داخلی از شهرهای میزبان جام‌جهانی صحه می‌گذارند. همچنین درمورد تداوم استقبال گردشگران خارجی از سفر به روسیه، رسانهبریتانیایی «گاردین» چنین نوشت که گردانندگان تور در بریتانیا از ماه‌ها پیش از آغاز جام‌جهانی از تعداد زیاد جست‌وجوها و متقاضیان تور روسیه خبر می‌دادند، اما نکته جالب توجه اینجاست که تعداد تقاضاها بعد از آغاز مسابقات افزایش چشمگیری یافت و با پایان این تورنمنت به حداکثر رسید و فعالان این صنعت میزان این رشد را بیش از ۷۵ درصد اعلام کرده‌اند.

فرصت‌سوزی ایران در بهره‌گیری از رویداد

در این میان، هرچند ایران هرگز میزبان رویدادی بین‌المللی در ابعاد جام‌جهانی نبوده است و سال‌ها نیز از آخرین میزبانی کشور در مسابقات آسیایی می‌گذرد، اما در سال‌های اخیر رویدادهایی بوده‌اند که فرصت مطرح کردن و شکوفایی مقاصد جدیدی در حوزه گردشگری کشور را فراهم کرده‌اند. ۲ مورد از چنین فرصت‌هایی در سال جاری رقم خورده است یکی انتخاب تبریز به‌عنوان پایتختگردشگری جهان اسلام و دیگری انتخاب همدان به‌عنوان پایتخت گردشگری کشورهای آسیایی و برگزاری چهلمین اجلاس اعضای وابسته سازمان جهانی گردشگری در این شهر. با این حال، اما عملکرد دولت و سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در بهره‌گیری از این فرصت‌ها مورد انتقاد بسیاری از فعالان این حوزه و کارشناسان قرار گرفته است.

به باور این افراد، مورد توجه قرار گرفتن دو شهر تبریز و همدان با چنین کیفیتی در پرتو تبلیغات مناسب و بازاریابی صحیح، می‌توانست بستری را برای افزایش بازدید از آنها توسط گردشگران و خصوصا گردشگران داخلی پدید آورد که به دنبال آن و با پایدار شدن روند سفر گردشگران داخلی و خارجی به این شهرها در چند سال آینده، هم کسب‌وکارهای مرتبط با گردشگری در این شهرها توسعه پیدا می‎‌کرد و هم به‌لطف این اقبال، امکان توسعه زیرساخت‌های گردشگری در این شهرها به‌وجود می‌آمد. همچنین ظهور و شکوفایی مقاصد گردشگری جدید موجب توزیع متوازن درآمدهای این حوزه در سطح کشور می‌شود و از فشار موجود بر زیرساخت‌های محدود موجود در مقاصد سنتی سفرهای داخلی ایرانیان همچون شهرهای ساحلی شمال کشور در ایام تعطیلات کم می‌کند.

تجربه موفق روسیه در بهره‌گیری از فرصت میزبانی از یک رویداد بین‌المللی می‌تواند یک درس بزرگ برای مدیریت گردشگری کشور باشد که چگونه می‌توان در اوج مناقشات جهانی قرار داشت و با وجود این تصویر دلنشینی برای سفر گردشگران ترسیم کرد و شکوفایی مقاصد جدید گردشگری را با حمایت از سفر گردشگران داخلی رقم زد. بنا بر آخرین گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری، بیش از ۷۸ درصد از گردش مالی و درآمدهای موجود در صنعت گردشگری ایران از محل سفرهای داخلی گردشگران ایرانی تامین می‌شود و این رقم نشان از جایگاه و اهمیت بالای گردشگران داخلی در درآمدزایی بنگاه‌ها و کسب‌وکارهای مرتبط با توریسم در کشور دارد. بنابراین درخصوص بازاریابی و جذب گردشگر به شهرهایی همچون تبریز و همدان که اکنون در روزهای پایانی میزبانی دو رویداد بین‌المللی «تبریز۲۰۱۸» و «همدان ۲۰۱۸» هستند، باید علاوه بر نگاه به جذب گردشگر از خارج از کشور، توجه ویژه‌ای به ترغیب و افزایش انگیزه گردشگران داخلی برای سفر به این شهرها داشت تا بتوان به یک صنعت گردشگری پایدار در آنها و تثبیت موقعیتشان به‌عنوان مقاصد جذاب سفر امیدوار بود.

نوید شکراللهی