با وجود آنکه بارش‌های حوضه آبریز دریاچه ارومیه نسبت به سال گذشته ۸۵ درصد رشد داشته و امیدها برای احیای بزرگ‌ترین دریاچه آب شور جهان پررنگ‌تر شده، اما اگر نگاه دقیق‌تری به شرایط کنونی دریاچه داشته باشیم متوجه می‌شویم رشد بارش‌ها به تنهایی نمی‌تواند نجات‌دهنده باشد، بلکه استفاده درست و بهینه از این میزان بارش‌هاست که می‌تواند ادامه حیات دریاچه ارومیه را تضمین کند.
براساس آمارهای اعلام شده از سوی ستاد احیای دریاچه ارومیه، میزان بارش‌های سال آبی جاری با میزان بارش‌های سال آبی ۸۹-۸۸ برابر است، اما امسال بر خلاف آن سال که تراز دریاچه ۳۵ میلیمتر کاهش یافته بود شاهد روند صعودی تراز هستیم. در واقع طی این سال‌ها مسئولان موفق شده‌اند با اجرای طرح‌های لایروبی و دیگر اقدامات زیربنایی از روان‌آب‌ها استفاده بیشتری کنند و جلوی هدر رفت بارش‌ها را بگیرند.
طرح‌های احیا جواب داد
«علی حاجی مرادی»، مسئول واحد سیاستگذاری دفترتلفیق و برنامه‌ریزی ستاد احیای دریاچه ارومیه در این زمینه در گفت‌و‌گو با «ایران» اظهار داشت: با وجود آنکه دریاچه ارومیه نسبت به سالهای اخیر وضعیت مناسبتری دارد، اما تراز دریاچه را باید نسبت به دوره مشابه مقایسه کرد. وی ادامه داد: سال ۹۲ که عملیات احیا آغاز شد تراز دریاچه نسبت به سال ۸۸، ۱۳۰ سانتیمتر پایین‌تر بود، این درحالی است که طی سالهای ۸۸ تا ۹۲، متوسط بارش حوزه دریاچه ارومیه ۳۳۰ میلیمتر بود. در واقع طی این سال‌ها موفق شده‌ایم با اجرای طرح‌های مختلف میزان آب بیشتری را به‌سمت دریاچه هدایت کنیم. درست است که امسال وضعیت بارش‌ها بهتر است و ۳۵سانتیمتر افزایش تراز داشته‌ایم، اما وقتی این میزان را در بازه زمانی ۴ ساله در نظر می‌گیریم متوجه می‌شویم این افزایش در گرو اجرای مناسب طرح‌ها و هدایت مناسب روان‌آب‌ها به‌سمت دریاچه بوده است.
کنترل روان‌آب‌ها مهم‌تر از میزان بارش‌هاست
حاجی مرادی خاطرنشان کرد: افزایش بارش‌ها منجر به تولید روان‌آب‌های بیشتر می‌شود و اینکه ما چگونه از این روان‌آب‌ها استفاده کنیم مهم است نه میزان بارش‌ها. وی رهاسازی آب به سمت دریاچه را یکی از مهمترین اقدامات وزارت نیرو دانست و افزود: کاهش تراز دریاچه در ماه‌های گرم سال طبیعی است، اما امسال با افتتاح نخستین طرح‌های آبرسانی به این دریاچه تلاش داریم جلوی تبخیر آب را بگیریم.
افزایش ۳۶ سانتیمتری تراز دریاچه
«فرهاد سرخوش»، دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان‌غربی نیز اظهار داشت: بر اساس آخرین بررسی‌های انجام شده، تراز دریاچه تا ۲۳ بهمن ماه امسال ۱۲۷۰.۷۴ سانتیمتر بود که نسبت به‌مدت مشابه سال گذشته ۳۶سانتیمتر افزایش داشته است. وی مساحت فعلی دریاچه ارومیه را ۲ هزار و ۲۷۶ کیلومتر مربع اعلام کرد و ادامه داد: حجم آب این دریاچه در حال حاضر یک میلیارد و ۹۹۰میلیون متر مکعب است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۷۴۰میلیون متر مکعب افزایش داشته است.
رشد ۵۸ درصدی بارش‌ها در حوزه آذربایجان غربی
سرخوش با اشاره به بارندگی‌های مناسب ماه‌های اخیر، گفت: امسال در حوزه دریاچه ارومیه سمت آذربایجان‌غربی بارش‌ها ۲۵۶ میلیمتر بود که نسبت به سال گذشته ۸۵ درصد و نسبت به بلند مدت ۵۰ درصد رشد را نشان می‌دهد.
دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی افزود: با وجود آنکه بارش‌های اخیر بسیار مناسب بود، اما مسأله مهم‌تر اقداماتی است که سبب شده بارش‌ها به سمت دریاچه هدایت شود. در واقع با اجرای طرح‌های لایروبی و... توانسته‌ایم روان‌آب‌ها را به سمت دریاچه هدایت کرده و میزان اتلاف آب را به‌طور چشمگیری کاهش دهیم و حتی به صفر برسانیم.
اصلاح مسیر روان‌آب‌ها
طرح لایروبی مسیرهای منتهی به دریاچه ارومیه که از سال ۹۳ آغاز شده بود در آذربایجان غربی به اتمام رسیده است. در این راستا، موفق شده‌ایم شیب منفی مسیر روان‌آب‌ها به سمت دریاچه ارومیه اصلاح و تمام روان‌آب‌ها را به سمت دریاچه هدایت کنیم. در این مسیرها طی سالهای گذشته رسوب باعث ایجاد شیب منفی شده بود و روان‌آب‌ها به‌طور کامل به دریاچه نمی‌رسید.
وی اظهار داشت: لایروبی رودخانه‌های «مهاباد» به‌طول ۱۰ کیلومتر، «گدار» به طول ۴ کیلومتر و «سیمینه» و «زرینه رود» به طول ۵.۳ کیلومتر انجام شده است. با برنامه‌ریزی‌های انجام شده آب این ۴ رودخانه از طریق کانالی به طول ۲۵کیلومتر به سمت دریاچه هدایت می‌شود. در حال حاضر این تونل در مراحل پایانی ساخت قرار دارد و قبل از پایان امسال به بهره‌برداری خواهد رسید.
رهاسازی ۳۲۰ میلیون متر مکعب آب به سمت دریاچه
سرخوش به مسدود‌سازی سردهنه‌های دریاچه ارومیه اشاره کرد و افزود: تمام سردهنه‌ها از اوایل آذر ماه مسدود شده و تا اواخر اردیبهشت ماه نیز مسدود خواهد ماند. همچنین تاکنون طی ۲ مرحله رهاسازی، ۳۲۰ میلیون متر مکعب آب از مخازن پشت سدهای آذربایجان غربی به سمت دریاچه رها شده و مرحله سوم نیز از اواخر اسفند ماه آغاز خواهد شد. میزان آب برای سومین مرحله رهاسازی به بارش‌های اسفند و فروردین ماه بستگی دارد.
بهره‌برداری از طرح‌های آبرسانی
این مقام مسئول با اعلام اینکه نخستین طرح‌های آبرسانی به دریاچه ارومیه امسال به بهره‌برداری می‌رسد، گفت: بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده نخستین بخش طرح‌های آبرسانی به دریاچه ارومیه که شامل تونل «کانی سیب» و رهاسازی پساب‌های تأیید شده تا هفته دوم اسفند ماه با حضور مسئولان کشوری و استانی افتتاح می‌شود.
تونل «کانی سیب» ۵۰ درصد مشکلات را حل می‌کند
وی در خصوص ساخت تونل «کانی سیب» افزود: ساخت این تونل انتقال آب به دریاچه ارومیه پیشرفت خوبی داشته است. طول این تونل ۳۶ کیلومتر است که تاکنون ۲۶.۵ کیلومتر آن تکمیل شده و مابقی تا پایان امسال به اتمام خواهد رسید. این تونل به‌طور متوسط سالانه ۶۵۰ میلیون مترمکعب آب به پیکره دریاچه ارومیه هدایت و ۵۰ درصد مشکلات این دریاچه را حل خواهد کرد. در واقع با احداث تونل و انتقال آب به این شیوه، دیگر با مشکل تبخیر در فصل تابستان مواجه نخواهیم بود.
دریاچه ارومیه، مهیا برای استقبال از گردشگران نوروزی
درهمین حال، «خلیل ساعی»، مدیر دفتر منطقه‌ای ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان شرقی نیز با بیان اینکه دریاچه زمانی جان می‌گیرد که برای همه جاذبه داشته باشد ودیدن آن هم موجب نشاط و خوشحالی همگان شود، اعلام کرد: امسال چون وضعیت آبی دریاچه ارومیه در آذربایجان شرقی خوب و مناسب است، به‌طور حتم در ایام نوروز مسافران و گردشگران زیادی با قایق سواری در این دریاچه لذت خواهند برد.
ساعی در خصوص تراز دریاچه ارومیه در استان تا ۲۲ بهمن ماه امسال، افزود: این تراز در این مدت ۱۲۷۰.۷۴ سانتیمتر از سطح دریاهای آزاد بود. این میزان در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته که تراز دریاچه به ۱۲۷۰.۳۸ سانتیمتر رسیده بود، ۳۶ سانتیمتر افزایش داشته است.
وی وسعت دریاچه را که امسال به ۲ هزار و ۲۶۷ کیلومترمربع رسیده یادآور شد و افزود: این وسعت سال گذشته یکهزار و ۸۵۶ کیلومتر مربع بود، این آمار حاکی از افزایش ۴۲۰ کیلومترمربعی وسعت دریاچه نسبت به سال گذشته است.
پایین آمدن ارتفاع دریاچه طی سالهای ۷۵ تا ۸۱
ساعی به مقایسه تراز آب دریاچه در سال ۷۵ نسبت به سال ۸۱ اشاره کرد و گفت: سال ۷۵، تراز آبی دریاچه در بالاترین سطح ۱۲۷۷.۳۹ سانتیمتر بود که این میزان در سال ۸۱ به ۱۲۷۳.۳۱ سانتیمتر رسید، به‌عبارتی طی سالهای ۷۵ تا۸۱؛ ۴ متر و ۴۷ سانتیمتر ارتفاع دریاچه پایین آمده بود که این آمار نشان می‌دهد، در این سال‌ها توجهی به وضعیت اسفناک این دریاچه نمی‌شده است. اما طی سالهای ۹۳-۹۲ با ورود دولت به این مسأله اکنون شاهد افزایش سطح تراز، وسعت و حجم دریاچه هستیم، در حالی که اگر روند نزولی بین سالهای ۷۵تا ۸۱ که به آن اشاره‌ای نیز داشتیم، ادامه پیدا می‌کرد امروز هیچ اثری از این دریاچه وجود نداشت.
فرهنگسازی برای افزایش تراز دریاچه
وی با بیان اینکه خوشبختانه با کمک واقدام‌های عمرانی و فرهنگسازی بین جوامع محلی و همکاری کشاورزان شاهد افزایش تراز دریاچه هستیم، خاطرنشان کرد: امید داریم که بتوانیم مطابق برنامه ۱۰ سالهای که ستاد برای احیای دریاچه تدارک دیده به تراز اکولوژیک که رقم ۱۲۷۴.۱ سانتیمتر است، برسانیم؛ ترازی که شوری آب آن به ۲۵۰ میلیگرم در لیتر برسد و مناسب برای پرورش «آرتمیا» تنها آبزی موجود این دریاچه باشد.
احیای دریاچه با برنامه
مدیر دفتر منطقه‌ای ستاد احیای دریاچه ارومیه درآذربایجان شرقی با اشاره به اینکه افزایش سطح زیرکشت، برداشت‌های غیرمجاز و کاهش بارش‌ها موجب خشکی دریاچه شده بود، ادامه داد: اکنون با کنترل کشاورزی و تغییر الگوی کشت، رهاسازی آب از پشت سدها، لایروبی مسیل‌ها و بارش‌های مناسب در حوضه آبریز دریاچه ارومیه باعث احیای آن شد، بنابراین هر یک از موارد مذکور به تنهایی نمی‌توانست موجب احیای دریاچه شود. به‌گفته وی، رهاسازی آب سدها به سمت دریاچه از سوی وزارت نیرو هر سال اوایل اسفند و فروردین ماه ابلاغ می‌شود که در صورت صلاحدید این وزارتخانه، این اتفاق خواهد افتاد.
لایروبی به کمک دریاچه آمد
مدیر دفتر منطقه‌ای ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان شرقی لایروبی مسیل‌ها را نیز کمک بزرگی برای جمع‌آوری روان‌آب‌ها دانست و اظهار داشت: لایروبی مسیل‌ها موجب شد تا آبی که در هر نقطه جمع می‌شود از طریق مسیل‌ها به سوی دریاچه هدایت شود. از سوی دیگر، لایروبی‌ها باعث شد تا سیلاب‌هایی که در برخی شهرستان‌های استان اتفاق می‌افتد مانع خسارات شود و به نوعی روستاها نیز ایمن ماندند.
پریسا عظیمی - شیما جهانبخش
- 15
- 4
