عصر ایران نوشت: در حالی که فاجعه ملی فرونشست زمین در ایران، هنوز توسط مردم و مسوولان جدی گرفته نشده، این مسأله توجه فعالان جهانی محیط زیست رابه خود جلب کرده است. سانام ماهوزی، خبرنگار بین المللی محیط زیست در گزارشی که "فوربس" آن را منتشر کرده نوشته است: زمین در سراسر ایران با نرخی نگران‌کننده در حال فرورفتن است؛ عمدتاً به دلیل برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی برای کشاورزی، که منجر به آسیب‌های جبران‌ناپذیر به سفره‌های آب زیرزمینی شده است.
فرونشست زمین (Land Subsidence) اصطلاحی است که اشاره به حرکت عمودی و رو به سمت پایین سطح زمین دارد.
مطالعات نشان می‌دهد که ایران یکی از کشورهایی است که بیشترین تأثیر را از این پدیده دیده است؛ به‌ویژه در استان‌هایی مانند تهران، کرمان و اصفهان، که نرخ فرونشست زمین بیش از ۳۰ سانتیمتر در سال برآورد شده است.
این فرونشست تدریجی می‌تواند به ترک‌های بزرگ، فروچاله‌ها و آسیب به زیرساخت‌هایی مانند خطوط لوله، سیستم‌های زهکشی و سازه‌های تاریخی منجر شود.
ماه گذشته، در شهر کاشان، تصاویری از خودروهایی که در فروچاله‌ها فرو رفته بودند، در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد و نگرانی‌هایی درباره ایمنی ساکنان و مسافران ایجاد کرد.
تهدید دوگانه: زلزله و فرونشست زمین
درگزارش فوربس، نکته ای آمده که برای بسیاری تازگی دارد و آن، ارتباط بین فرونشست و زلزله است:
ایران با جمعیتی بیش از ۸۵ میلیون نفر، در یکی از مناطق زلزله‌خیز جهان قرار دارد. خطوط گسل در سراسر کشور پراکنده‌اند و زلزله‌هایی با بزرگی حدود ۶.۱ در سال‌های اخیر خسارات جدی به بار آورده‌اند.
گزارش‌ها هشدار می‌دهند که اگر زلزله‌ای بزرگ در شهرهای پرجمعیتی مانند تهران، شیراز یا تبریز رخ دهد، میلیون‌ها نفر ممکن است زیر آوار ساختمان‌ها و آپارتمان‌های بلندمرتبه جان خود را از دست دهند.
کارشناسان هشدار می‌دهند که فرونشست زمین می‌تواند تأثیر زلزله‌ها و پس‌لرزه‌ها را تشدید کند.
شیده دشتی، دانشیار مهندسی عمران، محیط زیست و معماری در دانشگاه کلرادو بولدر، در مصاحبه‌ای گفت: «تصور کنید ساختمانی که قبلاً نشست کرده و دچار ترک‌ها و انحرافاتی شده است، در صورت وقوع زلزله ای کوچک ممکن است توان تحمل بارهای اضافی را نداشته باشد و فرو بریزد.»
بحران سفره‌های آب زیرزمینی
توسعه بی رویه کشاورزی آن هم با روش های سنتی، متهم ردیف اول کاهش آب های زیر زمینی در ایران است که این امر نیز به نوبه خود، به فرونشست زمین می انجامد.
فوربس در این باره می نویسد: تحقیقات منتشرشده توسط اتحادیه ژئوفیزیک آمریکا نشان می‌دهد که علت اصلی فرونشست زمین در ایران، برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی است؛ به‌طوری‌که بیش از ۹۰٪ این برداشت‌ها توسط بخش کشاورزی انجام می‌شود. تغییرات اقلیمی با ایجاد خشکسالی‌های شدیدتر و مکرر، وضعیت را وخیم‌تر کرده است.
در شهر رفسنجان، که یکی از مراکز اصلی تولید پسته در کشور است، کشاورزی پرمصرف آب باعث تخلیه سفره‌های آب زیرزمینی شده است. کارشناسان می‌گویند که تقاضای زیاد آب برای کشاورزی و شهرنشینی در ورامین، نزدیک تهران، که زمین آن با نرخ بیش از ۳۱ سانتیمتر در سال در حال فرونشست است، نتایج مشابهی به‌دنبال داشته است.
گزارش فوربس در حالی نرخ فرونشست را ۳۱ سانتی متر در سال می داند که یک مطالعه جهانی درخصوص نرخ فرونشست زمین در کشورهای مختلف نشان می‌دهد حدود ۳ تا ۵ درصد پهنه‌های فرونشستی زمین در کل دنیا دارای نرخ فرونشست بین ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر است؛ یعنی فرونشست و پهنه فرونشستی که نرخ بالای ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر داشته باشند، در دنیا به ندرت دیده می‌شود و نرخ فرونشست عمده پهنه‌ها زیر ۱۰ سانتیمتر است. اما در برخی از نواحی ایران مانند کرمان این عدد به ۴۰ سانتیمتر می‌رسد. یعنی هر ۲.۵ سال، زمین یک متر پایین تر می رود. این در حالی است که حدود نیمی از مردم ایران در منتطقی زندگی می کنند که درگیر فرونشست است.
فرونشست، فقط زمین را تحت الشعاع قرار نمی دهد بلکه می تواند به تخریب بناها و تاسیسات شهری، از بین بردن خطوط ریلی و آسیب های جدی به جاده ها بینجامد.
تنها راه جلوگیری از تعمیق این بحران، مدیریت بهینه منابع آبی است، مدیریتی که نشانی از آن در ایران دیده نمی شود و کشور در حال فرونشستی است که تمامیت تمدنی ایران را هدف قرار داده است.
- 10
- 5
