بایدها و نبایدهای مرخصی قاعدگی برای زنان

مهسا زنی سی ساله است می‌گوید وقتی دچار درد قاعدگی می‌شود کار کردن برایش بسیار سخت است، در این مواقع عصبی است و دوست ندارد صدای کسی را بشنود و با کسی صحبت کند، نیاز دارد یک روز در رخت خواب بماند تا کمی از دردش کم شود اما با توجه به نوع شغلش مجبور است روزانه با ده‌ها نفر در ارتباط باشد، فرصت استراحت ندارد و باید کار کند و گشاده‌رو به نظر بیاید.

ژاپن از سال ۱۹۴۷ قانون مرخصی قاعدگی را اجرا می‌کند، در دیگر کشورها مثل کره‌ی جنوبی، تایوان و اندونزی و همچنین بعضی شرکت‌های مصری هم این قانون اجرا می‌شود، سال گذشته در ایتالیا هم سعی شد که این قانون به تصویب برسد اما به تصویب نرسید. در کره‌ی جنوبی زنانی که از مرخصی قاعدگی استفاده نمی‌کنند می‌توانند برای آن حقوق مجزا دریافت کنند.

موضوع مرخصی قاعدگی همواره در کشورهای مختلف موافقان و مخالفان زیادی داشته، موافقان این طرح به مشکلات زنان در دوره‌ی قاعدگی تاکید می‌کنند و می‌گویند بسیاری از زنان در این دوره با مشکلات زیادی مواجه هستند و اجبار آنها به کار در این دوره نوعی فشار مضاعف به زنان است. مخالفان این طرح به خطر تبعیض جنسیتی در استخدام و حقوق کاری زنان به بهانه‌ی این مرخصی اشاره می‌کنند و می‌گویند این طرح می‌تواند به تبعیض‌ها علیه زنان در محیط کار شدت ببخشد و از طرف دیگر مرخصی یک تا سه روز که در کشورهای مذکور اجرا می‌شود می‌تواند اثرات منفی اقتصادی داشته باشد.

شهلا اعزازی، جامعه‌شناس و فعال حوزه‎ی زنان در اینباره با خبرنگار انصاف نیوز به گفت‌وگو پرداخت. اعزازی معتقد است در ایران مشکلات ابتدایی‌تری وجود دارد و چنین مطالبه‌ای باید با احتیاط مطرح شود چراکه ممکن است به نگاهی که می‌خواهد زن را از محیط کار دور کند دامن بزند. او همچنین می‌گوید باید از نظر پزشکی بررسی دقیقی انجام شود تا مشخص شود چند درصد زنان با چه میزان مشکل جسمی یا روانی در دوره‌ی قاعدگی مواجه می‌شوند.

هدیه سادات سالک فرد، جراح و متخصص زنان و زایمان نیز در جواب سوال خبرنگار انصاف نیوز در مورد میزان لزوم مرخصی قاعدگی نوشت: «در شرایطی که به دلیل خونریزی، درد، اختلالات عصبی و غیره، اختلال در زندگی روزمره ایجاد شود با تشخیص پزشک مرخصی داده می‌شود و در مواقع لازم این موارد درکمیته‌های قانون‌گذاری مطرح می‌شوند.»

شهلا اعزازی: ممکن است در مورد زنان پیش‌داوری منفی ایجاد شود

اعزازی در مورد لزوم این مرخصی در ایران می‌گوید: «در ایران مشکلات بیشتر و مهمتری وجود دارد؛ برای مثال مرخصی زایمان کم است. خیلی از زنان در دوران قاعدگی مشکل خاصی ندارند و قاعدگی برایشان شکل بیماری نیست، حتی تغییرات خلق و خویی در میان همه شایع نیست. اگر خانمی واقعا در این دوران مشکل دارد و هم از نظر درد و هم روانی مورد فشار قرار می‌گیرد، حق دارد که مرخصی بگیرد. اما در مجموع برای حاملگی هم مشکل وجود دارد و در ایران و خیلی جاهای دیگر از اول این سوال مطرح می‌شود که آیا ازدواج کرده‌ای یا آیا قصد داری بچه‌دار شوی و به صورت غیرقانونی برای زنانی که چنین قصدی دارند امتیاز منفی در نظر می‌گیرند.

در مورد همه‎ی زنان در بازه‌ی سنی ۱۵ سالگی تا ۵۰ سالگی با چنین طرحی امکان پیش‌داوری منفی به وجود می‌آید و می‌تواند باعث کم شدن استخدام زنان شود مگر اینکه کشوری که در آن چنین طرحی اجرا می‌شود، آنچنان قوانین محکمی داشته باشد که این یک تا سه روز مرخصی نتواند روی استخدام زنان تاثیرگذار باشد.»

او در مورد قوانین حمایتی در بعضی کشورها توضیح می‌دهد: «در بسیاری از کشورها مرخصی برای بیماری کودک چه برای پدر و چه برای مادر، جاافتاده است؛ یعنی وقتی بچه مریض است و پدر یا مادر می‌خواهد مرخصی بگیرد هیچ مقاومتی در برابر آن نمی‌شود چون سایر ساختارهای قانونی آنها آنقدر محکم و مناسب تهیه شده که اگر پدری به خاطر بیماری کودکش یک روز مرخصی گرفت، موقعیتش در محل کار به خطر نمی‌افتد.»

او در ادامه می‌افزاید: «صرف دادن مرخصی قاعدگی، بدون حمایت‌های جانبی که باید وجود داشته باشند، به اعتقاد من به ضرر زنان خواهد بود اما اگر این حمایت‌ها وجود داشته باشد مثبت خواهد بود. ما قبلا هم شاهد بودیم که بعضی خانم‌هایی که شش ماه به مرخصی زایمان رفتند، اخراج شدند و نتوانستند سر کار قبلی خود برگردند؛ حتی من شایعه‌وار شنیدم که موقع استخدام از زنان جوان متاهل سوال می‌شود که چه زمانی قصد بچه‌دار شدن دارند یعنی مسایل خصوصی مثل این هم مهم می‌شود.»

اعزازی به نیازهای کارفرما نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «از طرف دیگر کارفرما هم شخصی را لازم دارد که برایش کار کند. این موضوع خیلی به سطح رفاه و دیگر مسایل کشور بستگی دارد. در ایران اگر چنین چیزی درخواست شود، ممکن است مشکل به وجود بیاید. گرچه مطالبه و مطالبه‌محور بودن همیشه خوب است اما اینجا نه آن زیرساخت قانونی وجود دارد و نه تفکری که چنین چیزی را حق زن بداند.

زنانی که در این دوران با مشکل شدیدی مواجه می‌شوند، ممکن است با معضلاتی مواجه شوند؛ برای مثال با جملاتی مثل «این که کار نمی‌کنه» مورد تحقیر قرار بگیرند اما این زنان هم مثل هرشخص دیگری می‌توانند موقع بیماری مرخصی بگیرند و مساله‌ی خاصی هم نیست اما اینکه این موضوع هرماه تکرار بشود، نمی‌دانم کارفرما با چنین چیزی کنار می‌آید یا نه، البته شاید برای کارفرماهای دولتی که امکان نظارت دولت روی آنها بیشتر از بخش خصوصی است، کمتر مشکل‌ساز باشد.»

او در مورد مشکلاتی که قاعدگی برای زنان شاغل ایجاد می‌کند می‌گوید: «باید در نظر گرفت که قاعدگی می‌تواند در کار زنان مشکل به وجود بیاورد. برای مثال یک معلم اگر نتواند کارش را انجام دهد جایگزینی برای او وجود ندارد. در خیلی از کشورها در مدارس یک معلم جایگزین وجود دارد تا اگر معلمی نتوانست در کلاس حاضر شود، به جای او به کلاس برود. به هرحال موضوع مهم این است که کار روی زمین نماند. باید دید بقیه‌ی کشورها برای این موضوع چه راه حلی در پیش گرفته‌اند و چقدر می‌توان آن را با شرایط کشور ما انطباق داد و در آن تغییر ایجاد کرد.

یکی از نهادهایی که می‌تواند چنین پیشنهادی را مطرح کند، معاونت زنان است؛ اما الان این مطالبه ناپخته و خام است، نیاز به آمار و نظرات تخصصی پزشکی است که از نظر روانی و جسمی به چه میزان فشار به زنان وارد می‌شود. همینطور باید مشخص شود اگر قرار است زنی یک تا چند روز در ماه سرکار نرود کارش چه می‌شود؟ به صورت خام نمی‌توان مطالبه را مطرح کرد وگرنه بازخورد منفی خواهد داشت.»

او در پایان اضافه می‌کند: «به نظر من باید از نظر پزشکی تخمین زده شود که واقعا شرایط زنان در قاعدگی به چه شکلی است؛ بعضی زنان می‌گویند مشکل خاصی در این دوره ندارند اما ممکن است دلیل این حرف این باشد که این افراد بیشتر خودشان را تطبیق می‌دهند به همین خاطر فکر می‌کنم باید از بعد پزشکی به این موضوع پرداخت.

در شرایط ایران که در این مورد بیشتر مسایل به ضرر زنان است و عده‌ای می‌گویند زنان اصلا کار نکنند باید روی این مطالبه بیشتر دقت شود وگرنه ممکن است کارفرماها بگوید زنان که هرچند سال یک بار که باردار می‌شوند و سرکار حاضر نمی‌شوند حالا هم که می‌خواهند هر ماه چند روز به مرخصی بروند پس بهتر است اصلا نیایند.»