افغانستان و طالبان در آستانه فروپاشی کامل

به گزارش شفقنا، رئیس سابق اداره استخبارات افغانستان در توضیح بیشتر اوضاع دشوار طالبان می‌گوید که رهبران این گروه در این دوراهی گرفتار شده‌اند که رضایت نیروهای نظامی خود را- که در بیست سال اخیر شتشوی مغزی داده شده‌اند، در اولویت قرار دهند، یا انتظاراتی را که افغان‌ها و البته جامعه بین‌المللی از طالبان دارند و خواهان اعطای آزادی به زنان و اقلیت‌ها هستند…

اشتباه محاسباتی طالبان

رحمت‌الله نبیل که در سال ۲۰۱۵ دولت اشرف غنی را به خاطر نارضایتی از فساد و سیاست‌های تفرقه‌افکنانه دولت ترک کرد؛ در مصاحبه با فارن‌پالیسی، در تحلیل شرایط افغانستان، و البته فقر و گرسنگی و بدبختی و در عین حال نارضایتی و مقاومت فزاینده مردم افغانستان در برابر طالبان می‌گوید که طالبان در هجوم به سمت قدرت دچار اشتباه محاسباتی شده است. در واقع به گفته این مقام سابق امنیت ملی وضعیت امنیتی حال حاضر افغانستان مرهون اشتباه محاسباتی طالبان است که فکر می‌کرد مثل سال ۱۹۹۶ از جانب مردم پذیرفته خواهد شد.

او می‌گوید: «آن زمان در کابل بودم. یادم است که مردم روی سر طالبان گل می‌ریختند و آن‌ها را مانند فرشتگان نجات می‌دیدند. دلیلش هم این بود که از درگیری‌های فرماندهان جنگ علیه شوروی خسته بودند. امروز اما وضعیت کاملاً متفاوت از آن زمان است. در حقیقت توقعات مردم بیشتر شده، نسل تغییر کرده، و البته مردم نه تنها خسته از جنگ به طالبان پناه نیاورده‌اند، که اتفاقا‍ً برعکس؛ پیش از طالبان سیستمی روی کار بوده که فارغ از فسادش، بسیاری از آن راضی بودند».

طالبان دیروز و طالبان امروز

از نگاه رحمت‌الله نبیل، عامل دیگری که باعث مقاومت مردم مقابل طالبان شده؛ تفاوت رهبران حال حاضر طالبان با روسای سابق این گروه است.

او می‌گوید: «در دوران اول طالبان، ملامحمد عمر رهبر طالبان بود- که کاریزمای عجیبی داشت. اما امروز کسی از ملا هیبت‌الله آخوندزاده که می‌گویند رهبر طالبان است، شناخت چندانی ندارد؛ یا از ملاحسن آخوند، به عنوان نخست‌وزیر و سراج حقانی که معاون رهبر طالبان است»

وضعیت امنیتی افغانستان

به عقیده رئیس سابق اداره استخبارات افغانستان وضعیت امنیتی در برخی از مناطق افغانستان وخیم است: «در ننگرهار روزانه سر دو یا سه نفر بریده می‌شود. به هر حال فقر همیشه باعث اختلال در نظم و قانون شده- و حالا هم به همین شکل است».

نبیل با اشاره به این که «وضعیت امنیتی در زمستان بدتر خواهد شد» بهار آینده را برای افغان‌ها و به خصوص طالبان چالش‌برانگیز می‌داند.

او می‌گوید: «وضعیت اقتصادی مردم بد است و درگیری‌های داخلی نیز دارد بدتر می‌شود. این‌ها همه عواملی هستند که فرایند جذب نیرو در داعش خراسان و البته دیگر گروه‌های جهادی را تسهیل می‌کنند. موضوع خطرناک‌تر این که بر اساس اخبار و گزارش‌های رسیده شماری از نیرو‌های امنیتی و حتی نظامی افغانستان نیز در جستجوی اندکی امنیت رو به داعش آورده‌اند- و فکر می‌کنم داعش هم به نوبه خود از آن‌ها استقبال خواهد کرد».

چالش‌های پیش‌روی طالبان

رحمت‌الله نبیل درباره چالش‌های پیش‌روی طالبان می‌گوید که «این گروه و به خصوص رهبری آن در شرایطی دشوار قرار دارد».

به باور رئیس سابق اداره امنیت افغانستان مشکل اصلی طالبان در شکافی است که میان توقعات جهانی و خواسته‌های نیروهای طالبان وجود دارد.

او می‌گوید: «دنیا طالبان را زیر فشار گذاشته تا از اقلیت‌های قومی و دینی، تکنوکرات‌ها و البته زنان تحصیل‌کرده در سیستم حکومتی استفاده کنند. اتفاقی که اگر رخ دهد، سربازان پیاده طالبان که در ۲۰ سال اخیر تحت یک سیستم دقیق شستشوی مغزی جهت اجرای قانون شریعت بوده‌اند، ناراضی خواهند شد. به هر حال در این مدت برای جلب و جذب نیرو، طالبان به آن نیروهای جدید وعده داده که زنان، تکنوکرات‌ها و همکاران دولت قبلی جایی در دولت نخواهند داشت- و بنابراین در صورت اتخاذ مواضع جدید، احتمالاَ موتور جنگی طالبان از دست خواهد رفت».

به عقیده رحمت‌الله نبیل «ترس دیگر رهبران طالبان از این است که جوانان افراطی‌شان به برنامه منطقه‌ای داعش خراسان ملحق شوند. اتفاقی که در صورت شدت گرفتن مبارزه و مخالفت مردم با طالبان (که برای وضعیت اقتصادی کشور و فقر مردم کاری نکرده) چندان هم دور از ذهن نیست».

به خصوص که طالبان از بابت مرزهایش نیز خیال راحتی ندارد- و چه روسیه، چه ایران و چه پاکستان همه مواضع‌شان با این هدف بوده که در صورت شکست طالبان، راه بازی برای بازگشت داشته باشند.

طالبان و کشورهای همسایه

رحمت‌الله نبیل درباره روابط جمهوری اسلامی ایران با طالبان مدعی است «حکومت ایران که فکر می‌کرد می‌تواند همکاری خوبی با طالبان داشته باشد، بعد از خروج آمریکا به درک بهتری از شرایط رسیده است».

به ادعای این مقام سابق دولتی؛ «تهران به این دلیل که طالبان تحت کنترل آمریکا نیست؛ خواهان برقراری رابطه با این گروه بود و می‌خواست با استفاده از بازار افغانستان فشار تحریم‌های آمریکا را کمتر کند. اما حالا از این که یک گروه اقلیت- که نه شیعه است، نه هزاره- قدرت را در انحصار گرفته، نگران منافع استراتژیک‌اش شده است».

اما درباره روس‌ها؛ این مقام امنیتی می‌گوید که «روسیه در حال انجام یک بازی دوگانه است و در عین این که از طریق ازبکستان به پروژه‌های بزرگ کمک می‌کند، از طریق تاجیکستان نیز در حال کمک و حمایت از پروژه مقاومت است. و این یعنی که این کشور در حال امتحان هر دو رویکرد قدرت نرم و سخت در قبال طالبان است».

و اما چینی‌ها- که در آغاز هیجان‌زده بودند و فکر می‌کردند طالبان در زمینه کنترل جنبش استقلال ترکستان شرقی (اویغورهایی که اقتدار پکن را به چالش کشیده‌اند) مفید خواهد بود؛ حالا با مشاهده نفوذ ناچیز طالبان در شمال افغانستان و بین سازمان‌های تروریستی این منطقه به تجدیدنظری اساسی در نظرات و اهداف و رویکردهاشان رسیده‌اند.

مقام سابق دولت اشرف غنی درباره رابطه طالبان با پاکستان نیز می‌گوید: «پاکستان که به شدت از حقانی حمایت و او را به یک قدرت بزرگ و پنهان تبدیل کرده؛ نگران آینده طالبان است و می‌داند سقوط طالبان تاوان گزافی برای پاکستان خواهد داشت. به هر حال قدرت گرفتن طالبان نتیجه سرمایه‌گذاری بیست ساله اسلام‌آباد است و این کشور انتظار دارد در ازای تلاش و لابی‌گری‌هایش به نفع طالبان، از تکنوکرات‌های هوادار پاکستان در سیستم حکومتی استفاده شود».

نبیل می‌گوید پاکستان از واکنش طالبان پاکستان نیز احساس نگرانی می‌کند. دلیل این نگرانی هم این است که پیروزی طالبان روحیه گروه‌های افراطی سراسر جهان را به شدت تقویت کرده است…

دیگر چالش‌های طالبان

رحمت‌الله نبیل در ادامه مصاحبه با فارن‌پالیسی؛ چالش‌های طالبان را بسیار متفاوت- اعم از داخلی، بین‌المللی و منطقه‌ای می‌داند: «چالش‌هایی که مواردی مانند فروپاشی اقتصادی، مقاومت زنان و نسل جدید را شامل است. در واقع مشکل بزرگ طالبان این است که افغانستان تغییر کرده، اما در طالبان چندان تغییری دیده نمی‌شود.