فهم غلط دولت از شرایط اقتصادی

نشست روز گذشته هیئت نمایندگان اتاق ایران، مسعود نیلی، دستیار ویژه رئیس‌جمهور در امور اقتصادی و غلامحسین شافعی، رئیس اتاق ایران را در مقابل هم قرار داد. در این نشست، نیلی از وجود شش ابرچالش در اقتصاد ایران صحبت کرد و شافعی نیز تیغ انتقاد خود را روی نگاه غلط دولت به اقتصاد کشید و از دستیار ویژه رئیس‌جمهور خواست شرایطی ایجاد کند که بخشی از این نگاه غلط اصلاح شود. اینجا بود که نیلی تأکید کرد الگوی اقتصاد سیاسی مبتنی بر اضمحلال منابع مالی و طبیعی کشور به پایان راه رسیده و نمی‌توان با استفاده از این شیوه، در برابر ابرچالش‌های اقتصاد ایستادگی کرد. به گفته او، اقتصاد ایران دو وجه دارد؛

یک وجه زیبا و یک وجه نازیبا:

«وجه زیبای اقتصاد ایران، رشد اقتصادی مطلوب، تورم تک‌رقمی و اشتغال‌زایی نسبتا بالاست و ابرچالش‌ها هم وجه نازیبای اقتصاد هستند که در شرایط نگران‌کننده‌ای قرار دارند و هر یک ممکن است تداوم مدیریت کشور را با چالش مواجه کنند». آن‌گونه که ایرنا نوشته، «بحران منابع آب»، «مسائل زیست‌محیطی»، «صندوق بازنشستگی»، «بودجه دولت»، «نظام بانکی» و «بی‌کاری» شش ابرچالش اقتصاد ایران از نگاه مسعود نیلی هستند که باید برای هر یک استراتژی مشخص و معینی داشت. این اقتصاددان همچنین تأکید کرد که بهبود اقتصاد کشور ناشی از عقلانیت در چارچوب ساختار موجود و تداوم شرایط مطلوب اقتصادی در گرو تغییر ساختار اقتصادی است:

«منظور از ساختار اقتصادی، قواعد بلندمدت حاکم بر اقتصاد است که روی انگیزه‌های بازیگران اقتصادی تأثیرگذار است». به گفته او در زمان وضع قواعد حاکم بر صندوق‌های بازنشستگی تعادل در صندوق را لحاظ نکردیم، در مصرف آب علامتی به مصرف‌کنندگان ندادیم که در حال حرکت به سمت بحران آب هستیم و در زمینه بودجه نیز قاعده‌ای برای تراز و توازن در بودجه مقرر نکردیم؛ همچنین در نظام بانکی به‌گونه ای رفتار نکردیم که تعادل در منابع و مصارف بانکی را به‌دنبال داشته باشد.

تفاوت جدی ٢ نگاه در کشور

دستیار ویژه رئیس‌جمهور در امور اقتصادی تفاوت نوع نگاه‌ها را نیز موجب ایجاد بخشی از این ابرچالش‌ها دانست. مهر به نقل از او نوشت: «سیاسیون در برابر این چالش دو دسته هستند؛ یک دسته که شوق فراوانی برای بیان چهره خوب دارند و مدام دم از رشد و اشتغال می‌زنند و از سوی دیگر دسته دوم منکر موفقیت‌ها بوده و مشکلات را بیان می‌کنند؛ اگر بگوییم در یک سال گذشته ۶۷۵‌ هزار شغل ایجاد شده دسته دوم در مقابل می‌گویند سه میلیون بی‌کار در کشور داریم». نیلی صحبت‌های هر دو دسته را درست دانست اما در نهایت تأکید کرد که باید شرایط لازم برای تجمیع نظرات و حرکت به سمت پیشرفت فراهم شود: «به‌لحاظ کارشناسی هر دو درست می‌گویند؛

یعنی ما هم دستاوردهای ارزشمندی داشتیم و کشور در سال ۹۵ رشد داشته و هم از سوی دیگر ابر‌چالش‌ها از نظر ایجاد مشکل به ما بسیار نزدیک هستند و هیچ‌کدام از این دو چهره اقتصادی کشور را نمی‌شود نادیده گرفت». به گفته او، اقتصاد ما در یک بستر عقلانی در حرکت است اما با چارچوب‌های فعلی اقتصاد، تداوم شرایط خوب اقتصادی در گرو اصلاح ساختار اقتصادی است.

  او در بخشی دیگر از صحبت‌هایش باعث به‌وجود‌آمدن مشکلات اقتصادی را هیچ‌کس جز خودمان ندانست و چند سؤال مطرح کرد: «چرا در صندوق‌های بازنشستگی در سال‌های گذشته هیچ‌گاه به فکر ایجاد تعادل بین منابع و مصارف صندوق‌ها نبوده‌ایم؟ آیا به فکر این بودیم که سن بازنشستگی را از ۶۵‌سالگی به ۵۰‌سالگی در مردان و از ۶۰‌سالگی به ۴۵‌سالگی در زنان تقلیل داده‌ایم؟ آیا به این اندیشیدیم که بعدا چه اتفاقی می‌افتد؟» دستیار رئیس‌جمهور نتایج تلخ این بی‌تدبیری‌ها را این‌گونه تشریح کرد:

«نتیجه این شد که در سال ۹۴ در قانون بودجه در صندوق بازنشستگی ۱۵۰۰ میلیارد در نظر گرفته شد ولی در مقابل بودجه سال ۹۶ رقم صندوق بازنشستگی ۴۰‌ هزار میلیارد تومان». دستیار ویژه رئیس‌جمهور در امور اقتصادی، پس از آنکه شش ابرچالش اقتصادی ایران را برشمرد، مهم‌ترین چالش را نظام بانکی و نرخ بالای سود سپرده‌ها دانست. او گفت: «اصلاح نظام بانکی و نرخ بالای سود سپرده‌ها که هزینه‌های تولید را بالا برده است، مهم‌ترین مشکل اقتصادی به‌شمار می‌رود که مقدم بر همه اقدامات دیگر است که در راستای اصلاح ساختار اقتصادی کشور باید انجام شود». نیلی با تأکید بر لزوم اصلاح نظام بانکی افزود: «موضوع نرخ سود سپرده‌ها و بالابودن آنها معلول بیماری بزرگ نظام بانکی است که تا این بیماری درمان نشود، امکان کاهش نرخ سود سپرده وجود ندارد».

فهم غلط دولت از شرایط اقتصادی

در مقابل صحبت‌های دستیار رئیس‌جمهور در امور اقتصادی، رئیس اتاق ایران نیز انتقاداتی را متوجه عملکرد اقتصادی دولت دانست. غلامحسین شافعی با بیان اینکه اشتغال پایدار به سرمایه‌گذاری بلندمدت واقعی نیاز دارد و با بخشنامه عملی نمی‌شود، گفت: ‌«علت اصلی بحران بی‌کاری در کشور، بدفهمی دولت از اشتغال‌زایی است». به نوشته تسنیم، او تأکید کرد: «اگر برای حل بحران بی‌کاری تدبیری اندیشیده نشود، آسیب‌های اخلاقی و اجتماعی زیادی خواهد داشت و ‌علت اصلی مشکلات در این حوزه، بدفهمی دولت از اشتغال‌زایی است». براساس اعتقاد شافعی، تنها راه برون‌رفت دولت از وضع فعلی، اعتماد مجدد به بخش خصوصی است و زمینه اعتماد بخش خصوصی را هم باید فراهم کند، چراکه دولت بدون بخش خصوصی قادر به حل مشکلات نیست.