جهان به دنبال حیات در همسایه جهنمی زمین

به گزارش ایسنا، به نظر میرسد بر اساس مقاله ای که به تازگی به مجله تحقیقات ژئوفیزیکی:سیارات( Geophysical( Research:Planets ارسال شده است، سیاره زهره ، بیش از ۹۰۰ میلیون سال بعد از تشکیل قابل سکونت بوده است.

سیاره ی جهنمی زهره، با فشار بالا و بدون وجود آب مکان مناسبی برای سکونت نیست ولی تحقیقات جدید این احتمال را نشان می دهد که سیاره زهره روزی دارای آب مایع و هوای مناسب برای سکونت بوده است. با این حال وجود یا عدم وجود حیات میکروبی در آن برهه زمانی نامشخص و تنها در حد حدس و گمان است.

" دنیس هنینگ"( Dennis Hoening)، نویسنده اصلی این مقاله و فیزیکدان سیارات از مؤسسه پوستدام( Potsdam) آلمان می گوید:هنوز مشخص نیست که آیا" تکتونیک صفحه ای"( Plate tectonics) در زهره رخ داده است یا خیر.

نظریه تکتونیک صفحه ای به حرکت تکه هایی از پوسته سیاره در مقیاس قاره ای می پردازد.

هونینگ و همکارانش برای نخستین بار تکامل جوی داخلی زهره را با چرخه کربن بهبود یافته مدل سازی کرده اند. این مدل سازی جدید در عدم وجود تکتونیک صفحه ای نیز کارآمد است.

نظریه محققان به شرح زیر است.

در حدود چهار میلیارد سال پیش ، خورشید کم نورتر از امروز بوده است و در صورتیکه جو زهره نیز نسبت به امروز دارای دی اکسیدکربن کمتری بوده باشد در این صورت میتوان خاطرنشان کرد که وجود آب مایع در سطح این سیاره محتمل است.

نویسندگان این مقاله خاطرنشان کردند که طبق مدل آن ها ، فرآیند هوازدگی قادر به حفظ دی اکسید کربن در نزدیکی سطح سیاره و حفظ آب های سطحی آن بوده است.

در این مدت، هرچند بخش عمده گازهای دی اکسیدکربن به گونه کربنات در پوسته زهره ذخیره می شدند اما بخشی از آن نیز در جو باقی می ماند. این امر در نهایت باعث افزایش دمای سیاره زهره در پی تجمع گازهای گلخانه ای شد.

با از بین رفتن اقیانوس های این سیاره، سرعت ذخیره دی اکسیدکربن در جو افزایش یافته است تا جایی که پوسته از کربنات تهی شده و دمای این سیاره افزایش چشمگیری داشته است.

نویسندگان خاطرنشان کردند که حتی در عدم وجود تکتونیک صفحه ای نیز فرآیند هوازدگی شرایط حفظ آب های سطحی را برای حدود یک میلیارد سال فراهم می کند. این میزان ۵۰۰ میلیون سال بیشتر از مدلی است که در آن هوازدگی وجود نداشت.

آیا زهره پیش از غیرقابل سکونت شدن زمان کافی برای تشکیل حیات داشته است؟

هونینگ می گوید:هر حیاتی که در روزهای اغازین زهره بوجود آمده باشد هنگام انقراض در مراحل نخست تکامل خود قرار داشته است.

هونینگ افزود:تنها حدود ۱۰۰ میلیون سال طول کشیده است تا زهره از سیاره ای قابل سکونت تبدیل به محیطی غیرقابل سکونت شود. علت رخ دادن این پدیده افزایش درخشندگی خورشید و گازهای دی اکسید کربن و کاهش آب های سطحی بوده است.

چرا برخلاف زمین، سایر سیارات تکتونیک صفحه ای ندارند؟

هونینگ می گوید:پاسخ به این سؤال بسیار دشوار است. شبیه سازی های رایانه ای نشان می دهد که برای ایجاد تکتونیک صفحه ای نیاز به گوشته، پوسته و همچنین دمای سطحی مناسب داریم.

آیا میتوان زهره را به سیاره ای قابل سکونت تبدیل کرد؟

هونینگ پاسخ می دهد:زهره در فاصله ی بسیار نزدیکی به خورشید قرار دارد و دو برابر زمین از آن انرژی دریافت می کند. تنها راه برای ایجاد آب روی سطح زهره عدم وجود دی اکسیدکربن در جو است. علاوه بر آن بازتاب سطحی سیاره باید حفظ شود تا بخش زیادی از تشعشعات خورشید بازتاب شوند. دستیابی به چنین چیزی بسیار دشوار است. در حال حاضر جو زهره ۲۰۰ هزار بار بیشتر از زمین در خود گاز دی اکسیدکربن دارد.

تاکنون تلاش های زیادی برای شناخت زهره و مطالعه آن انجام شده است و این تلاش ها همچنان ادامه دارد. وجود یا عدم وجود حیات در این سیاره نیز همیشه مورد توجه دانشمندان بوده است.

بازدید از" زهره" کار آسانی نیست. اتمسفر غنی از دی اکسید کربن آن ۹۰ بار متراکم تر از اتمسفر زمین است و دمای سطح آن حدود ۸۰۰ درجه ی فارنهایت( ۴۲۶ درجه سانتی گراد ) است. با این وجود همه ی این موارد مانع انسان ها نشده تا از تلاش برای بازدید از این سیاره دست بردارند. حدود ۴۰ فضاپیمای رباتیک توسط دولت های مختلف برای مطالعه این سیاره ارسال شده است که در این جا به برخی از آن ها اشاره می کنیم.

ملاقات کنندگان از اتحاد جماهیر شوروی

در سال ۱۹۶۱ برنامه فضایی شوروی با هدف جستجوی زهره شروع به کار کرد. طی چند دهه ی آینده، ده ها فضاپیما به سمت سیاره ی زهره که خواهر دوقلوی زمین نیز نامیده می شود پرتاب شد. اگرچه مطالعه ی زهره با شکست های زیادی روبرو بود ولی این کشور تبدیل به نخستین کشوری شد که توانست یک فضاپیما بر سیاره ای دیگر فرود بیاورد و کمی بعد از آن نخستین تصاویر را از سطح این سیاره به ثبت برساند.

شوروی بعد از آن که بارها شاهد نابود شدن اولین فضاپیماهای خود در جو بسیار پرفشار زهره بود دست به ساخت یک فضاپیمای آهنی پنج تنی زد که قادر به تحمل فشار شدید سیاره زهره باشد.

کاوشگر" ونرا ۴" در سال ۱۹۶۷ تبدیل به نخستین فضاپیمایی شد که جو سیاره ای دیگر را اندازه گیری کرد و میزان زیادی دی اکسیدکربن درسطح این سیاره یافت.

در سال ۱۹۷۵، کاوشگر" ونرا ۹" شوروی تبدیل به اولین فضاپیمایی شد که توانست تصاویری از سطح سیاره ای دیگر ثبت کند. این تصاویر سیاره ای را نشان می دادند که شبیه به هیچ سیاره ی دیگری نبود. زمین های خشک و ترک خورده نشان می داد که سیاره ای که تصور می کردیم ممکن است پوشیده از اقیانوس و شبیه به سیاره ما باشد، تنها یک جهان بیگانه با باران های سمی است.

مأموریت های بعدی" ونرا" در دهه ی ۱۹۸۰ درک بهتری از فرآیند زمین شناسی زهره به دانشمندان داد. دو کاوشگر" ونرا ۱۱" و" ونرا ۱۲" هر دو موفق به کشف میزان زیادی از رعد و برق و طوفان در این سیاره شدند." ونرا ۱۳" و" ونرا ۱۴" نیز هر دو مجهز به میکروفن بودند تا هنگام فرود بر سطح زهره صداهای اطراف را ضبط کنند و اولین صداها از سیاره ای دیگر را به گوش ما برسانند.

در سال ۱۹۸۵ شوروی با ارسال فضاپیمای دوقلوی" وگا"( Vega) به جستجوی خود پایان داد. اگرچه روسیه در مورد برنامه های احتمالی خود برای مطالعه زهره صحبت کرده است اما تاکنون این برنامه ها به مرحله اجرا نرسیده اند.

زهره زیر ذره بین ناسا

اگرچه مریخ همیشه برای برنامه ریزان فضایی آمریکایی اهمیت زیادی داشته است اما برنامه های فضایی" مارینر"( Mariner) و" پایونیر"( Pioneer) در دهه های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ راه را برای جستجوی زهره باز کردند.

" مارینر ۲" اولین فضاپیمای آمریکایی بود که در سال ۱۹۶۲ به زهره رسید. این فضاپیما دریافت که دمای جو زهره از سطح آن خنک تر است.

در سال ۱۹۷۸ مأموریت پایونیر دید بهتری از زهره برای محققان آمریکایی فراهم کرد. دو فضاپیمای پایونیر به مدت تقریباً ۱۴ سال در مدار این سیاره باقی ماندند و اطلاعات زیادی در رابطه جو رازآلود زهره فاش کردند. این کاوشگرها نشان دادند که سطح زهره از زمین هموارتر است و این سیاره میدان مغناطیسی بسیار کمی دارد. در ماموریتی دیگر چندین کاوشگر به جو زهره ارسال شد تا اطلاعاتی از ساختار ابرها فراهم شود.

کاوشگر" ماژلان" ناسا در سال ۱۹۹۰ وارد مدار زهره شد و چهار سال در مدار باقی ماند. در این مدت این کاوشگر به نقشه برداری از سطح زهره پرداخت و به دنبال شواهدی از وجود تکتونیک صفحه ای گشت. بر اساس یافته های این کاوشگر، ۸۵ درصد سطح زهره از جریان های گدازه ای قدیمی تشکیل شده است که نشان از فعالیت آتش فشانی قابل توجه در این سیاره دارد.

این کاوشگر آخرین فضاپیمای آمریکایی بود که از زهره بازدید میکرد هرچند پس از آن ناسا از زهره بعنوان سکوی پرتاب برای رساندن کاوشگرها به سایر نقاط فضا استفاده کرده است.

سایر ملاقات کنندگان زهره

در سال ۲۰۰۵ کاوشگر" ونوس اکسپرس" توسط آژانس فضایی اروپا به مدار زهره ارسال شد و به مدت ۸ سال در مدار باقی ماند تا به بررسی فعالیت زمین شناسی این سیاره بپردازد.

در حال حاضر تنها مهمان زهره کاوشگر" آکاتسوکی"( Akatsuki) است که در سال ۲۰۱۰ توسط ژاپن به فضا ارسال شد. این کاوشگر در ابتدا به دلیل روشن نشدن موتورهایش موفق به قرار گرفتن در مدار زهره نشد و در سال ۲۰۱۵ با نزدیک شدن به زهره بار دیگر شانس خود را برای رسیدن به مدار این سیاره امتحان کرد و این بار با موفقیت در مدار قرار گرفت.

از آن زمان تاکنون این کاوشگر نگاه دانشمندان به ابرهای سیاره ی دوقلوی ما را تغییر داده است.

مسافران بعدی زهره چه کاوشگرهایی هستند؟

ماموریت های زیادی برای سفر به زهره برنامه ریزی شده است و برخی از آژانس های فضایی برای انجام این سفر اعلام آمادگی کرده اند اما مشخص نیست که کدام ماموریت ها انجام خواهند شد.

آژانس فضایی هند خبر از ماموریتی به نام" Shukrayaan- ۱" داده است که به بررسی ترکیبات شیمیایی جو زهره خواهد پرداخت.

" پیتر بک"( Peter Beck) موسس شرکت خصوصی" راکت لب"( Rocket Lab) در نیوزیلند که ده ها موشک به فضا ارسال کرده است نیز قصد دارد ماهواره ای کوچک به زهره بفرستد.

ناسا نیز طی دهه ی گذشته پیشنهادات زیادی را در این باره تحت بررسی قرار داده است.

در سال ۲۰۱۷ این آژانس فضایی ماموریتی به نام" Vici" را برای بررسی زهره مورد بررسی قرار داد. در این ماموریت دو سطح نشین بر روی سطح زهره فرود خواهند آمد.

ناسا همچنین فرصت دیگری برای شرکت در برنامه جستجوی زهره فراهم خواهد کرد.