طلای جهان از کجا آمده؟ راز میلیاردساله شاید بالاخره حل شد!

 این احتمال وجود دارد که ستاره‌های مرده خیلی زودتر از آنچه پیش از این تصور می‌شد، شروع به تولید حجم زیادی طلا کرده باشند. دانشمندان حالا احتمال می‌دهند که فوران‌های قدرتمند مغناطیسی از ستاره‌های نوترونی با میدان مغناطیسی شدید که "مگنت اختر یا مگنتار" نامیده می‌شوند، عامل اصلی این پدیده بوده باشند.

در پژوهش جدیدی که نتیجه آن اخیر منتشر شده، محققان نشان داده‌اند که این فوران‌های عظیم موسوم به "مگنت اختر یا مگنتار" ممکن است خیلی زود و بعد از بیگ‌بنگ آغاز شده و طلا را در کیهان پراکنده کرده باشند؛ یعنی خیلی زودتر از آنچه پیش از این تصور می‌شد.

رازگشایی معمای طلای کیهانی

برای مدت‌ها منشأ حجم عظیم طلای کیهانی برای دانشمندان یک معما بود. در سال ۲۰۱۷ میلادی، ستاره‌شناسان برای اولین بار برخورد دو ستاره نوترونی فوق‌العاده متراکم را رصد کردند که در فاصله ۱۳۰ میلیون سال نوری رخ داد و نوری را ساطع کرد که نشان‌دهنده وجود فلزات سنگین، ازجمله پلاتین و طلا بود.

اما آن رویداد هم نتوانست توضیح دهد که چگونه طلا در روزهای ابتدایی جهان پدید آمده؛ چون زمان کافی برای وقوع چنین برخوردهایی در آغاز جهان وجود نداشته است.

حالا دانشمندان بر این باورند که مگنت اخترها از همان ابتدای عمر کیهان وجود داشته‌اند و ممکن است تا ۱۰ درصد از تمامی عناصر سنگین‌تر از آهن در کهکشان راه شیری را تولید کرده باشند.

بررسی دقیق برای کشف اسرار

پژوهشگران برای بررسی این فرضیه، داده‌هایی ۲۰ ساله از تلسکوپ‌های ناسا و آژانس فضایی اروپا را بررسی کردند و با تکیه بر مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۴ میلادی دریافتند که فوران‌های عظیم مگنت اختر که در نتیجه زمین‌لرزه‌های ستاره‌ای رخ می‌دهند، می‌توانند مواد متعددی مثل فلزات سنگین را از پوسته ستاره‌های نوترونی به فضا پرتاب کنند.

آخرین فوران عظیم مگنت اختر که از زمین مشاهده شد، در سال ۲۰۰۴ میلادی بود. آن زمان تنها یک سیگنال ضعیف گاما رصد شد که هیچ‌کس تصور نمی‌کرد اهمیت خاصی داشته باشد؛ اما حالا این سیگنال شباهت زیادی به آن چیزی دارد که دانشمندان انتظار دارند هنگام تولید و پرتاب فلزات سنگین از مگنت اخترها رخ دهد.

طلای کیهانی چطور ایجاد می‌شود؟

طبق یافته‌های جدید، فوران‌های مگنت اخترها مقدار زیادی پرتوهای پرانرژی تولید می‌کنند که می‌تواند کلید تشکیل طلا و سایر عناصر سنگین‌تر از آهن باشند.

چگالی بالای نوترون‌ها در این فوران‌ها ممکن است باعث جذب ناگهانی چندین نوترون توسط اتم‌های سبک شود. این پدیده باعث بی‌ثباتی اتم‌ها شده و واکنش‌های زنجیره‌ای واپاشی هسته‌ای را در پی دارد که به تولید عناصر سنگین‌تر منجر می‌شود.

برای مثال، اتمی مثل هیدروژن ممکن است به‌سرعت به هلیوم تبدیل شده، هلیوم تبدیل به لیتیوم شود و این روند به همین ترتیب ادامه یافته تا سرانجام به طلا تبدیل شود. این فرآیند در فوران‌های مغناطیسی به شکلی شدیدتر و سریع‌تر رخ می‌دهد.

طبق گفته انیرود پاتل، نویسنده اصلی مقاله و دانشجوی دکترای اخترفیزیک دانشگاه کلمبیا:« خیلی جالب است که فکر کنیم مثلاً بعضی از قطعات گوشی یا لپ‌تاپ ما ممکن است میلیون‌ها سال پیش، در انفجاری عظیم در اعماق کهکشان، شکل گرفته باشند.»

گام بعدی محققان، بررسی دقیق‌تر داده‌های مربوط به فوران‌های قدیمی‌تر مگنت اخترهاست. به‌علاوه مأموریت آینده ناسا به نام COSI که قرار است در سال ۲۰۲۷ به فضا پرتاب شود، به بررسی همین پدیده‌ها کمک خواهد کرد. تلسکوپ گامارِی می‌تواند پدیده‌های انرژی بالای کیهانی، از جمله فوران‌های مگنت اخترها را با دقت زیادی بررسی کند.

غزال زیاری