به گزارش ایسنا به نقل از ساینس‌آلرت، با بیشتر شدن برنامه‌های ماموریت به ماه و مریخ، پرسش‌ها درباره چگونگی سازگاری بدن انسان با این شرایط نیز افزایش می‌یابد. یک سفر رفت و برگشت به سیاره سرخ، زمان کافی برای باردار شدن و حتی زایمان را فراهم می‌کند، اما آیا بارداری می‌تواند در فضا به طور ایمن انجام شود و ادامه یابد؟ چه اتفاقی برای نوزادی که دور از زمین متولد می‌شود، رخ خواهد داد؟
بیشتر ما به ندرت به خطراتی که قبل از تولد پشت سر گذاشته‌ایم، فکر می‌کنیم. به عنوان مثال، حدود دو سوم جنین‌های انسان به اندازه‌ای عمر نمی‌کنند که به دنیا بیایند و بیشتر تلفات در چند هفته اول پس از لقاح رخ می‌دهد؛ اغلب قبل از اینکه فرد حتی بداند باردار است. این تلفات اولیه و ناشناخته معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که جنین یا به درستی رشد نمی‌کند یا در دیواره رحم به طور موفقیت‌آمیزی لانه‌گزینی نمی‌کند.
بارداری را می‌توان به عنوان زنجیره‌ای از نقاط عطف زیست‌شناسی درک کرد. هر کدام باید به ترتیب صحیح اتفاق بیفتد و هر کدام شانس موفقیت مشخصی دارد. در زمین، این شانس‌ها را می‌توان با استفاده از مطالعات بالینی و مدل‌های زیستی تخمین زد.
طی جدیدترین مطالعات «آرون ویویان هولدن»(Arun Vivian Holden) استاد ممتاز زیست محاسباتی در «دانشگاه لیدز»( Leeds) این موضوع بررسی شده است که چگونه این مراحل ممکن است تحت تأثیر شرایط فضای میان‌سیاره‌ای قرار گیرند.
ریزگرانش، یا همان تقریباً بی‌وزنی که در طول پرواز فضایی تجربه می‌شود، لقاح را از نظر فیزیکی دشوارتر می‌کند، اما احتمالاً پس از لانه‌گزینی جنین، تأثیر چندانی بر حفظ بارداری نخواهد داشت. با این حال، زایمان و مراقبت از نوزاد تازه متولد شده در گرانش صفر بسیار دشوارتر خواهد بود. به هر حال، در فضا هیچ چیز ثابت نمی‌ماند. مایعات و افراد شناور می‌شوند. این امر زایمان و مراقبت از نوزاد را به فرآیندی بسیار پیچیده‌تر از زمین تبدیل می‌کند، جایی که گرانش به همه چیز، از موقعیت‌یابی گرفته تا تغذیه کمک می‌کند.
در عین حال، جنین در حال رشد در شرایطی شبیه به ریزگرانش رشد می‌کند. این جنین در مایع «آمنیوتیک»(amniotic) به طور خنثی درون رحم شناور است و محافظت و معلق نگه داشته می‌شود، این امر یعنی وضعیتی که در آن یک جسم در یک سیال نه بالا می‌رود و نه پایین می‌رود، بلکه در همان عمق معلق می‌ماند. فضانوردان برای راهپیمایی‌های فضایی در مخازن آب که برای تقلید بی‌وزنی طراحی شده‌اند، آموزش می‌بینند. رحم در حال حاضر یک شبیه‌ساز ریزگرانش است، اما گرانش تنها بخشی از این مسئله است.
تشعشعات کیهانی
خارج از لایه‌های محافظ زمین، تهدید خطرناک‌تری مانند تشعشعات کیهانی وجود دارد. آنها ذراتی پرانرژی و هسته‌های اتمی برهنه‌ای هستند که با سرعتی نزدیک به سرعت نور در فضا حرکت می‌کنند. این اتم‌ها تمام الکترون‌های خود را از دست داده‌اند و فقط هسته متراکم پروتون‌ها و نوترون‌ها را باقی گذاشته‌اند. هنگامی که این هسته‌های برهنه با بدن انسان برخورد می‌کنند، می‌توانند آسیب جدی سلولی ایجاد کنند. در اینجا روی زمین، ما از بیشتر تشعشعات کیهانی توسط اتمسفر ضخیم سیاره و بسته به زمان روز با پوشش میدان مغناطیسی زمین محافظت می‌شویم. در حالی که در فضا، این محافظت از بین می‌رود.
هنگامی که یک پرتو کیهانی از بدن انسان عبور می‌کند، ممکن است به یک اتم برخورد کند، الکترون‌های آن را جدا کند و به هسته آن برخورد کند، پروتون‌ها و نوترون‌ها را بیرون بکشد و عنصر یا ایزوتوپ متفاوتی را باقی بگذارد. این امر می‌تواند باعث آسیب بسیار موضعی شود، به این معنی که سلول‌های منفرد یا بخش‌هایی از سلول‌ها از بین می‌روند، در حالی که بقیه بدن ممکن است تحت تأثیر قرار نگیرد. گاهی اوقات پرتو مستقیماً عبور می‌کند بدون اینکه به چیزی برخورد کند، اما اگر به دی‌ان‌ای برخورد کند، می‌تواند باعث جهش‌هایی شود که خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد.
حتی زمانی که سلول‌ها زنده می‌مانند، تشعشعات می‌توانند واکنش‌های التهابی را تحریک کنند. این بدان معناست که سیستم ایمنی بدن بیش از حد واکنش نشان می‌دهد و مواد شیمیایی آزاد می‌کند که می‌تواند به بافت سالم آسیب برساند و عملکرد اندام‌ها را مختل کند. در چند هفته اول بارداری، سلول‌های جنینی به سرعت تقسیم می‌شوند، حرکت می‌کنند و بافت‌ها و ساختارهای اولیه را تشکیل می‌دهند. جنین برای ادامه رشد، باید در طول این فرآیند زنده بماند.
اولین ماه پس از لقاح آسیب‌پذیرترین زمان است. یک برخورد مستقیم از یک پرتو کیهانی پرانرژی در این مرحله می‌تواند برای جنین کشنده باشد. با این حال، جنین بسیار کوچک است و پرتوهای کیهانی، اگرچه خطرناک هستند، اما نسبتاً نادر هستند. بنابراین، برخورد مستقیم بعید است. اگر این اتفاق بیفتد، احتمالاً منجر به سقط جنین می‌شود.
خطرات بارداری در فضا
با پیشرفت بارداری، خطرات تغییر می‌کنند. هنگامی که «گردش خون جفتی»( placental circulation) یا همان سامانه جریان خون که مادر و جنین را به هم متصل می‌کند، تا پایان سه ماهه اول به طور کامل تشکیل شود، جنین و رحم به سرعت رشد می‌کنند. این رشد هدف بزرگ‌تری را ایجاد می‌کند. اکنون احتمال برخورد پرتو کیهانی به عضله رحم بیشتر است که می‌تواند باعث انقباض و احتمالاً زایمان زودرس شود. اگرچه مراقبت‌های ویژه نوزادان به طرز چشمگیری بهبود یافته است، اما هرچه نوزاد زودتر متولد شود، خطر عوارض، به ویژه در فضا بیشتر است.
در زمین، بارداری و زایمان، خطراتی را به همراه دارد. در فضا، این خطرات تشدید می‌شوند، اما لزوماً بازدارنده نیستند. با این حال رشد پس از تولد متوقف نمی‌شود. نوزادی که در فضا متولد می‌شود باید به رشد خود در شرایط ریزگرانش ادامه دهد که می‌تواند با بازتاب‌های وضعیتی و هماهنگی تداخل داشته باشد. اینها غریزه‌هایی هستند که به نوزاد کمک می‌کنند تا سر خود را بلند کند، بنشیند، بخزد و در نهایت راه برود. تمام این حرکات به گرانش متکی هستند. بدون این حس، این توانایی‌ها ممکن است به روش‌های بسیار متفاوتی رشد کنند.
ضمن اینکه همچنان خطر تشعشع از بین نمی‌رود. مغز نوزاد پس از تولد به رشد خود ادامه می‌دهد و قرار گرفتن طولانی مدت در معرض پرتوهای کیهانی می‌تواند موجب آسیب دائمی شود که به طور بالقوه بر شناخت، حافظه، رفتار و سلامت بلندمدت تأثیر می‌گذارد. بنابراین، آیا نوزادی می‌تواند در فضا متولد شود؟
از نظر تئوری، بله، اما تا زمانی که نتوانیم جنین‌ها را از تشعشعات محافظت کنیم، از زایمان زودرس جلوگیری کنیم و اطمینان حاصل کنیم که نوزادان می‌توانند به طور ایمن در شرایط ریزگرانش رشد کنند، بارداری فضایی همچنان یک آزمایش پرخطر باقی می‌ماند و ما برای انجام این آزمایش هنوز آماده نیستیم.
این مطالعه در مجله The Conversation منتشر شده است.
- 11
- 4
