به گزارش خبرآنلاین، آن نسخه، با کیفیتی چند برابر بهتر از پخش تلویزیونی، روی نوارهای مغناطیسی ویژه‌ای ضبط شده بود که به «Slow-scan telemetry tapes» معروف بودند. در آن‌ها می‌شد جزئیات واقعی سطح ماه، سایه‌ها و حرکات آرام نیل آرمسترانگ و باز آلدرین را با وضوحی تماشایی دید. ولی سال‌ها بعد، در دههٔ ۱۹۸۰، این میراث بشری بی‌آنکه کسی بداند، از بین رفت.
در زمانی که بودجهٔ ناسا کاهش یافته بود، هزاران نوار برای صرفه‌جویی دوباره استفاده شد. کارکنان بخش آرشیو، برای ضبط داده‌های جدید ماهواره‌ها، همان نوارهای قدیمی را پاک کردند. هیچ‌کس نمی‌دانست که بین آن‌ها، تاریخ تصویری نخستین گام انسان بر ماه نیز هست. آنچه امروز داریم، تنها نسخه‌های تلویزیونی با وضوح پایین است؛ انعکاسی مبهم از لحظه‌ای که روشن‌ترین بود.
نوارهای اصلی آپولو ۱۱، با فناوری «Slow-scan television» ضبط شده بودند. این سیستم برای انتقال تصاویر از فاصلهٔ ۳۸۰ هزار کیلومتری طراحی شد و از فشرده‌سازی هوشمند داده‌ها بهره می‌برد. هر فریم تصویر با دقت بالا و فرکانسی متفاوت از پخش تلویزیونی استاندارد (۳۰ فریم در ثانیه) ذخیره می‌شد.
وقتی سیگنال‌ها از ماه به زمین می‌رسیدند، در ایستگاه‌هایی مانند گلدستون و پارکز (Parkes) در استرالیا، ابتدا بر روی این نوارهای اصلی ضبط می‌شدند، سپس نسخه‌ای با کیفیت پایین‌تر برای پخش زنده تلویزیونی تولید می‌شد. به‌عبارتی، آنچه مردم جهان دیدند، در واقع نسخهٔ دوم از نسخه‌ای باشکوه‌تر بود.
نسخهٔ اصلی شامل رنگ‌ها و عمق نوری بسیار دقیق‌تر بود و می‌توانست جزئیات خاک ماه را با کیفیتی نزدیک به امروزی نشان دهد. اما همین شاهکار مهندسی، بعدها قربانی بی‌برنامگی بوروکراتیک شد؛ زمانی که هیچ‌کس تصور نمی‌کرد «پاک‌کردن» یک نوار می‌تواند پاک‌کردن بخشی از حافظهٔ جمعی بشر باشد.
تصمیمی که تاریخ را محو کرد
اوایل دههٔ ۱۹۸۰، ناسا با بحران مالی و کمبود تجهیزات روبه‌رو شد. تولید نوارهای مغناطیسی جدید برای ثبت داده‌های مأموریت‌های ماهواره‌ای هزینهٔ بالایی داشت. مدیران بخش آرشیو تصمیم گرفتند نوارهای قدیمی را پاک کرده و مجدداً استفاده کنند.
در این میان، حدود ۲۰۰ هزار نوار بازنویسی شد. در آن زمان، هیچ فهرست دیجیتالی یا سیستم ردیابی دقیق وجود نداشت که مشخص کند هر نوار حاوی چه داده‌ای است. بنابراین، نوارهای اصلی آپولو ۱۱ نیز به سادگی در میان آن‌ها پاک شدند.
وقتی در سال ۲۰۰۶ گروهی از محققان به‌دنبال نسخه‌های اصلی گشتند، متوجه شدند هیچ نشانی از آن‌ها باقی نمانده است. یک اشتباه اداری، بهترین فیلم تاریخ بشر را برای همیشه نابود کرده بود. گویی بشر توانست به ماه برسد، اما نتوانست حافظه‌اش را نگه دارد.
حقیقت تلخ در برابر تئوری توطئه
سال‌ها پس از انتشار خبر نابودی نوارها، برخی از این رویداد به‌عنوان «مدرکی بر ساختگی‌بودن فرود بر ماه» یاد کردند. اما بررسی‌های مستقل نشان داد که نوارهای پاک‌شده واقعاً وجود داشته‌اند و دلیل نابودی‌شان صرفاً اقتصادی بوده است.
ناسای دههٔ ۱۹۸۰، سازمانی با هزاران مأموریت و محدودیت مالی شدید بود. بسیاری از مدیران وقت، حتی از ارزش تاریخی این نوارها آگاه نبودند. برای آنان، دادهٔ ماهواره‌ایِ تازه مهم‌تر از ضبط قدیمیِ یک مأموریت تمام‌شده بود.
پژوهش‌های فنی نشان داد که هیچ تناقضی در داده‌های تصویری و مخابراتی مأموریت آپولو وجود ندارد. تنها چیزی که از دست رفت، کیفیت اصلی تصویر بود. این اشتباه، نه توطئه بلکه غفلتی دردناک در مدیریت میراث علمی بود؛ نمونه‌ای که بعدها به کلاسیک‌ترین هشدار در آرشیوهای فضایی جهان تبدیل شد.
ماجرای نوارهای آپولو ۱۱ نشان داد که حتی بزرگ‌ترین سازمان‌های علمی جهان نیز می‌توانند قربانی سازوکار اداری شوند. تصمیمی کوچک در بخش تدارکات می‌تواند اثری فرهنگی بر نسل‌ها بگذارد.
پس از افشای ماجرا، ناسا ساختار مدیریت داده‌های خود را دگرگون کرد. اکنون هر مأموریت فضایی دارای پروتکل‌های چندلایه برای حفظ و دیجیتال‌سازی داده‌هاست. دیگر هیچ نوار خامی بدون نسخهٔ پشتیبان از بین نمی‌رود.
وقتی خبر نابودی نوارها در سال ۲۰۰۶ علنی شد، موجی از انتقاد، طنز و اندوه رسانه‌ای به‌پا شد. مردم در سراسر جهان نمی‌توانستند بپذیرند که ناسا، همان نهادی که انسان را به ماه برده، نوار آن لحظه را پاک کرده است.
روزنامه‌ها با تیترهایی چون «تاریخ حذف شد» یا «جهان گامی بر ماه برداشت و حافظه‌اش را از دست داد» از این حادثه نوشتند. با این حال، همین ماجرا سبب شد بسیاری از مردم ارزش آرشیو و تاریخ علمی را درک کنند.
- 18
- 4
