به گزارش زومیت، برای نخستین‌بار، دانشمندان مشاهده کرده‌اند که نهنگ‌های قاتل (اورکاها) ابزار می‌سازند و از آن‌ها استفاده می‌کنند. آن‌ها تکه‌هایی از جلبک دریایی را به شکلی خاص تغییر می‌دهند تا در حین شنا، یکدیگر را تمیز کنند یا ماساژ دهند. این کشف در مورد این جانوران شگفت‌انگیز، تنها نمونه‌ای جذاب از کمک متقابل میان حیوانات نیست، بلکه جنبه‌هایی از شناخت و فرهنگ را نیز در قالبی نمایان می‌کند که پیش‌تر در اورکاها دیده نشده بود.
مایکل وایس، زیست‌شناس دریایی از مرکز پژوهش نهنگ‌ها در آمریکا می‌گوید: «ما متوجه شدیم که نهنگ‌های قاتل ساکن جنوب، به‌طور منظم از ساقه‌های بلند جلبک دریایی کلپ در تعاملات اجتماعی خود استفاده می‌کنند. به‌نظر می‌رسد آن‌ها این جلبک‌ها را به‌عنوان ابزاری برای تمیزکردن یکدیگر به کار می‌برند.»
استفاده از ابزار، یکی از نشانه‌های مهم هوش در جانوران غیرانسانی محسوب می‌شود. اگرچه آب‌بازسانان (نهنگ‌ها و دلفین‌ها) بسیار باهوش هستند، مستندات زیادی از کاربرد ابزار در میان آن‌ها وجود ندارد. دلیل این مسئله تا حدی دسترسی دشوار به زیستگاه‌های اقیانوسی است. بااین‌حال، پیش‌تر دیده شده که دلفین‌های پوزه‌بطری از اسفنج‌های دریایی برای محافظت از پوزه‌ی خود هنگام جستجوی غذا استفاده می‌کنند.
اورکاها یکی از بزرگ‌ترین مغزها را در میان جانوران دارند و از باهوش‌ترین حیوانات شناخته‌شده محسوب می‌شوند. بنابراین اینکه آن‌ها قادر به ساخت ابزار برای بهبود کیفیت زندگی‌شان هستند، کشفی بسیار ارزشمند است.
وایس و همکارانش جمعیت به‌شدت در معرض خطر اورکاهای ساکن جنوب را که در دریای سالیش در جنوب غرب کانادا زندگی می‌کنند، مطالعه کرده‌اند. در سال‌های اخیر، فناوری پهپادی توانایی دانشمندان برای مشاهده رفتار اورکاها در زیستگاه طبیعی‌شان را به‌شدت ارتقا داده و پژوهشگران از این فرصت به‌خوبی استفاده کرده‌اند.
در هفت مورد، دیده شد که اورکاها انتهای تکه‌های جلبک کلپ (گونه‌ای به نام Nereocystis luetkeana) را می‌شکنند و سپس ساقه را بین بدن‌های خود قرار می‌دهند. در مورد هشتم، یک نهنگ تکه‌ی مناسبی از کلپ را که روی توده‌ی کلپ شناور بود استفاده کرد. وقتی این جفت نهنگ‌ها با بدن‌های چسبیده به هم شنا می‌کردند، تکه‌ی کلپ را برای مدت طولانی بین خود عقب و جلو می‌غلتاندند.
ما دقیقاً نمی‌دانیم چرا نهنگ‌ها از جلبک‌ها استفاده می‌کنند؛ اما می‌توانیم حدس بزنیم. برخی گونه‌های آب‌بازسانان، از جمله اورکاها، علاقه دارند در میان توده‌های جلبک دریایی بازی و جست‌وخیز کنند. به این رفتار «کِلپینگ» (kelping) گفته می‌شود و با زدودن سلول‌های مرده و انگل‌ها به سالم نگه‌داشتن پوست آن‌ها کمک می‌کند.
رفتار جدیدی که وایس و همکارانش آن را «آلوکِلپینگ» می‌نامند، احتمالاً مرحله بعدی این نوع تمیزکاری است که مزایای بیشتری نسبت به صرفاً شناکردن در میان جلبک‌های کِلپ دارد. وایس توضیح می‌دهد که برخلاف شناکردن در یک بستر جلبک کِلپ، جفت نهنگ‌ها می‌توانند در حال حرکت «آلوکِلپ» انجام دهند و به سفر با بقیه گروه ادامه دهند. همچنین می‌توان حدس زد آن‌ها قادرند مناطق خاصی را با دقت بیشتری هدف قرار دهند و نسبت به زمانی که به تنهایی در میان کِلپ شنا می‌کنند، فشار بیشتری اعمال کنند.
اگرچه نهنگ‌های قاتل در سراسر جهان به عنوان یک گونه واحد طبقه‌بندی شده‌اند، واقعاً رفتاری یکسان ندارند. جمعیت‌های متمایزی به نام اکوتایپ وجود دارند که زیستگاه‌های خاص، زبان‌های خاص خود و استراتژی‌های شکار و تغذیه مختص به خود را دارند. تفاوت‌های فیزیکی و ژنتیکی میان آن‌ها وجود دارد و با هم اختلاط یا آمیزش نمی‌کنند.
دیده شده است که دیگر اکوتایپ‌های نهنگ قاتل خود را به روش‌هایی مانند مالیدن بدن به ساحل‌های سنگریزه‌ای تمیز می‌کنند که شامل استفاده از ابزار نیست. وایس و تیمش معتقدند که آلوکِلپینگ ممکن است رفتاری فرهنگی باشد که فقط در جمعیت نهنگ‌های قاتل ساکن جنوب دیده می‌شود.
یافته‌ی جدید اهمیت مطالعه و درک این جمعیت کوچک نهنگ‌های قاتل را برجسته می‌کند تا بتوان بهتر از آن‌ها و زیستگاهشان محافظت کرد. وایس و گروهش بسیار علاقه دارند ببینند آلوکِلپینگ چگونه می‌تواند روی رفتارهای اجتماعی دیگر تأثیر بگذارد. همچنین مشتاق‌اند تحلیل‌های دقیق‌تری درباره آلوکِلپینگ و وضعیت پوست نهنگ‌ها در طول زمان انجام دهند تا بفهمند این رفتار چه سودی برای نهنگ‌ها دارد.
پژوهش در مجله Current Biology منتشر شده است.
- 16
- 5
