حشمت‌الله انتخابی، نویسنده و پژوهشگر، در هشتمین نشست پنجشنبه‌های اصفهان که شامگاه ۱۴ آذرماه با موضوع گرامیداشت زاینده‌رود در سرای قزلباش‌ها برگزار شد، گفت: بسیاری از مردم ما و بسیاری از مسئولینی که در قبال این شهر مسئولیت دارند، زاینده‌رود و نقش آن را نمی‌شناسند و چون تصور درست و دقیقی از این رود ندارند و نتوانسته‌اند به‌خوبی آن را حفظ کنند.
وی با بیان یک مثال ادامه داد: وقتی صحبت از درخت می‌شود، در ذهن همه ما هیئتی شامل تنه، ریشه، دستک، شاخه و برگ شکل می‌گیرد و اگر به پشت برگ نگاه کنیم رگبرگ‌هایی که عناصر حیات را به جزء جزء درخت می‌رسانند خواهیم دید؛ تصویر بسیاری از ما از زاینده‌رود تصویر آن تنه است که از وسط شهر رد می‌شود، درحالی‌که زاینده‌رود مثل این رگبرگ‌ها حیات شهر را تغذیه می‌کند.
انتخابی تصریح کرد: تا شصت، هفتاد و هشتاد سال پیش و تا پیش از آنکه پمپ وارد کشور شود، زاینده‌رود خیلی فراتر از یک رود رد شونده از میانه شهر بود. آب، تا قبل از پمپ سربالا نمی‌رفت و راهش را با پای خودش طی می‌کرد و به مقصد خودش می‌رسید و در این میانه به سلول‌های تک‌تک افراد و زیستگاه‌ها حیات می‌بخشید.
این پژوهشگر، با معرفی چند مادی اصفهان بر روی نقشه، اهمیت این مادی‌ها را در ایجاد اقتصاد پایدار و تداوم زیست‌بوم یادآور شد و گفت: تا هشتاد سال پیش همه خانه‌هایی که آب زاینده‌رود بر آنها اشراف داشت باغچه خانه‌شان را نیز با آب زاینده‌رود آبیاری می‌کردند.
وی، تصریح کرد: مادی‌ها نمایانگر مدیریت یکپارچه آب مبتنی بر دانش بومی هستند که تمامی زیست‌بوم‌ها در آن مدنظر قرار داده‌شده بود و رودخانه، به‌صورت ارگانیک در تمام تن شهر جریان داشت به‌طوری‌که بسیاری از کوچه‌های پیچ‌درپیچ در مسیر همین آب ساخته‌شده بودند.
انتخابی، شکل‌گیری محلات کهن را نیز در مسیر مادی‌ها دانست و اظهار کرد: تمام نظام دسترسی مبتنی بر مسیر آب بوده و غیر از خیابان مستقیمی که در دوره رضاشاه و همچنین چهارباغ و عباس‌آباد که در دوره صفویه ساخته شد، بقیه شهر بافت ارگانیک خود را در مسیر آب داشته است.
این نویسنده گفت: نظام تقسیم آب زاینده‌رود عادلانه بوده به‌طوری‌که بالادستی و پایین‌دستی به یک‌میزان از آب بهره‌برداری می‌کردند.
وی با بیان اینکه سه‌چهارم بدن هر انسانی از آب است گفت: اگر احساس کنیم که سه‌چهارم بدن ما را زاینده‌رود تشکیل داده، و این رود در تمام شریان‌های جریان دارد، بهتر می‌توانیم از آن دفاع کنیم.
به گزارش ایسنا، مهدی کیوان، مدرس دانشگاه که دیگر سخنران این نشست بود نیز در ادامه اظهار کرد: مدنیت از تمدن جداست و وقتی شروع می‌شود که تجارت رونق داشته باشد. ازآنجاکه اصفهان به پشتوانه زاینده‌رود، اقتصاد پایداری داشته، می‌توان گفت که اصفهانی‌ها مدنی‌ترین افرادند.
وی با بیان اینکه همه درگیری‌ها بر سر آب بوده است، گفت: در زمان ساسانیان تقسیم‌بندی آب زاینده‌رود با سند شکل‌گرفته و در زمان شاه‌عباس اول نیز اداره مالیه تقسیم‌بندی آب را بر عهده داشته است و این نشان می‌دهد که درگیری‌های زیادی بر سر این آب همیشه وجود داشته است.
کیوان، حسابگری اصفهانی‌ها را نیز متأثر از زاینده‌رود و حساسیت بر نحوه تقسیم آب آن دانست و گفت: ویژگی‌های تاریخی و فرهنگی اصفهان با زاینده‌رود ارتباطی تنگاتنگ دارد.
این مدرس دانشگاه، اصفهان را به طاووس زیبایی تشبیه کرد که در طول تاریخ، همین زیبایی بلای جان او شده و آن را عرصه تاخت‌وتازهای بسیار و تکه‌تکه شدن قرار داده است.
وی تصریح کرد: سلسله‌های آل‌بویه، سلجوقیه و صفویه سه سلسله مهم تاریخ ایران بوده‌اند که هر سه اصفهان را به‌عنوان پایتخت خود انتخاب کرده‌اند چراکه اصفهان آب و در دنباله آن اقتصاد پایدار داشته است.
کیوان با انتقاد نام‌گذاری یکی از سراهای ساختمان بدنه شرقی چهارباغ عباسی به نام سرای قزلباش‌ها گفت: قزلباش‌ها بلایای زیادی بر سر ما آوردند و ارتش آنها دشمن ما بود، به همین جهت نباید نام آنها را برای این سرا انتخاب می‌کردند.
در پایان این نشست فیلم «آبی به رنگ خاک» ساخته مصطفی حاجی قاسمی به نمایش درآمد تا مروری بر تجربه زیسته کارگردان و مردم شهر در بودونبود زاینده‌رود داشته باشد و تأثیر حضور رودخانه را بر رفتار و زندگی مردم بررسی کند.
- 15
- 6
