تمکین تکلیفی است که زوجین در روابط زناشویی در مقابل یکدیگر دارندتمکین
بعد از جاری شدن عقد نکاح بطور صحیح، هر یک از زوجین( زن و مرد) باید وظایف مشخصی را در مقابل یکدیگر انجام دهند، در واقع معنای کلمه تمکین، انجام وظایف زناشویی توسط زوجه( زن) می باشد. بطور مثال، وظایف زن برطبق قانون مدنی و قانون حمایت خانواده، اینست که ساکن منزلی باشد که شوهرش انتخاب کرده است مشروط بر این که منزل، متناسب با شئونات زن انتخاب شده باشد. بنابراین یکی از موارد تمکین زن، سکونت او در منزلیست که توسط شوهرش انتخاب شده است. بنابراین ماده ١١١٤ قانون مدنی مقرر میدارد:
“زن باید در منزلی سکنی نماید که توسط شوهرش تعيين میشود مگر آنکه اختیار تعيين منزل بر عهده ی زن باشد.”
انواع تمکین
* تمکین عام:
تمکین عام، معانی متفاوتی دارد که ازجمله ی آن ها خوش رفتاری یا حسن معاشرت با همسر و اطاعت از خواسته های شرعی همسر می باشد. مثلا زن برای همسرش آرایش کند و نظافت را رعایت کند به طوریکه شرایط خانوادگی و زمان و مکان اقتضا کند. همچنین یکی از دیگر معانی تمکین عام اینست که خانم خانه ریاست شوهر را در خانواده بپذیرد.
ریاست خانواده از نظر مدیریت و رهبری در قانون کشورما و بسیاری از کشورهای اسلامی بر عهده مرد میباشد .البته نه این که زن و شوهر در زندگی با یکدیگر توافق و همکاری کنند بلکه زن باید از مرد در امور زندگی مشترک اطاعت کند و به اموری می گویند که بر عهده زن از نظر قانونی است. اگر مردی از همسرش بر خلاف شرع و قانون، تقاضای کاری را داشته باشد خانم تکلیفی به اطاعت ندارد. به عنوان نمونه اگر از همسرش تقاضای نماز نخواندن و روزه نگرفتن داشته باشد، زن در چنین شرایطی موظف نیست که از او اطاعت کند.
* تمکین خاص:
تمکـین خاص به این معنیست که زن، نیازهای جنسی متعارف و معقول همسرش را تامین کند و چنین امری را بدون عذر موجه انجام ندهد. زن در صورت عدم تمکین، ناشزه به حساب می آید. فراموش نکنید که تمکـین خاص، انجام هرگونه عمل جنسی نیست بلکه به شرایط زمان و مکان و عرف، محدود میشود. مثلا اگر شوهری بیماری مقاربتی مسری دارد، زن وظیفه ای در قبال این که با او رابطه جنسی داشته باشد؛ ندارد.
مصادیق انواع عدم تمکین
در ادامه با مصادیق انواع عدم تمکین اعم از خاص و عام اشنا شوید:
> اگر زن از نزدیکی با مردش بدون هیچ عذر شرعی بپرهیزد.
> زن، دستورات مردی که مبنی بر ریاست خانواده است، را اجرا نکند.
> زن، هیچ مشارکتی در تربیت فرزندان با شوهرش نداشته باشد.
> زن، منزلی را ترک کند که مرد برای او تهیه کرده است.
> زن، در مشاغلی کار کند که مخالف منافع مصالح خانواده است.
در صورت عدم تمکین، زن ناشزه به حساب میآیداستثنائات تمکین
از استثنائات تمکین می توان به موارد زیر اشاره کرد :
* زن درصورت ابتلای شوهرش به بیماری مقاربتی می تواند از رابطه جنسی با او خودداری کند.
* بیماری و ناتوانی زن به حدی باشد که نتواند وظایفش را انجام دهد.
* زن دچار ترس و خوف بدنی، مالی و شرافتی باشد.
* زن تا زمان پرداخت مهریه توسط شوهرش از تمکین و اطاعت کردن بپرهیزد.
* زمانی که زن، برای دوری از اعمال حرام و اطاعت از خداوند تمکین نمی کند، مثل زنی که در حال حیض و نفاس یا احرام است و قادر به برقراری رابطه جنسی در این شرایط نیست.
زن ناشزه
به زنی که وظایف زناشویی خود را انجام ندهد نشوز میگویند و به زن نشوز کننده نیز ناشزه می گویند. اسلام و قانون اسلامی، وظایف و حقوق زوجین را نسبت به هم دیگر تعيين کرده است. ناشزه به فردی میگویند که از این قوانین سرپیچی کرده باشد. تمکین در مقابل نشوز، قرار دارد.
مراحل دادخواست الزام به تمکین
- زوج یا وکیلش باید دادخواست الزام به تمکین را در دفاتر خدمات الکترونیک قضائی، ثبت کند.
- اظهارنامه لزوم تمکین و بازگشت را برای زن بفرستد.
- سپس دادخواست را به دادگاه خانواده تقدیم نماید.
- دادگاه خانواده در محل اقامت زوجه برگزار کند.
- پس از شنیدن اظهارات طرفین در دادگاه، زوجین را به اصلاح دعوت کند.
- مقدمات و ملزومات تمکین زن نظیر تهیه مسکن و نیازهای خانه و خانواده را اثبات کند.
- در صورت خودداری و یا امتناع زوجه، رأی تمکین را ابلاغ کند.
- در این مرحله از دادخواست الزام به تمکین، حکم قطعی به نفع شوهر صادر شود.
- سپس مرد برای صدور اجرائیه حکم الزام به تمکین، درخواست دهد.
- به زوجین برای اعتراض و تجدید نظر خواهی از طریق ثبت در دفاتر خدمات الکترونیک قضائی، ۲۰ روز مهلت داده شود.
مدارک دادخواست الزام به تمکین
مدارک لازم برای دادخواست الزام به تمکین عبارتست از:
>> سند ازدواج جهت احراز رابطه زوجیت؛
>> شناسنامه و کارت ملی زوج؛
>> اظهارنامه رسمی مبنی بر دعوت از زوجه به زندگی مشترک و انجام وظایف زناشویی؛
دعوای الزام به تمکین زوجه از جمله دعاوی غیرمالی است >> استشهادنامه محلی مبنی بر ترک منزل مشترک از طرف زن؛
>> اجاره نامه یا سند مالکیت منزل که نشان می دهد زوج شرایط را برای انجام زندگی مشترک فراهم کرده است؛
هزینه دادخواست الزام به تمکین
یکی از دعاوی غیرمالی، دعوای الزام به تمکین زوجه میباشد که صرفا باید هزینه ی ثبت در دفتر خدمات قضایی را بپردازید.
الزام به تمکین در دوران عقد
درصورت ارائه ی درخواست الزام به تمکین زوجه توسط زوج در دوران نامزدی، زوجه باکره مجوز استفاده از حقی که قانون به وی قائل شده( حق حبس) را دارد. به این صورت که تا زمان عدم پرداخت مهریه وی توسط زوج می تواند از شوهرش تمکین نکند. زوج در چنین شرایطی باید درخواستش را رد کند. البته اگر زوجه قبلا از زوج تمکین عام کرده و در قبال شوهرش به وظایف عمومی خود عمل کرده باشد ( حتی اگر باکره باشد) حق استفاده از حبس خود را ندارد. اگر زوج، دادخواست تقسیط مهریه را به دادگاه بدهد و مهریه نیز تقسیط شود تا پایان پرداخت کل مهریه، حق حبس زوجه پابرجاست. عقیده و باور برخی از قضات اینست که درصورت عندالاستطاعه بودن مهریه زوجه، وی حق حبس نخواهد داشت.
تمکین در قانون مدنی ایران
نفقه برطبق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی ایران به تمامی نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن گفته میشود که از آن ها می توان به مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی اشاره کرد.
زن در امور جاریه زندگی و در مسائل زناشویی، موظف به اطاعت از شوهرش میباشد و وی در مقابل این تمکین، مستحق دریافت نفقه است. عدم تمکین زن به هر دلیلی، باعث می شود که به او حکم زن ناشزه بدهند. در واقع به زن ناسازگاری که از شوهرش بدون داشتن هیچ عذر و بهانه ای تمکین نکند، ناشزه میگویند و نفقه به او تعلق نمی گیرد.
وقتی که زن و مرد، وظایف و حقوق یکدیگر را رعایت نکنند به چنین حالتی ناشزه میگویند. هرگاه زنی مرتکب نشوز و نافرمانی و عدم انجام تکالیف و وظایفش شود، مرد می تواند با از بین بردن زمینه آن نزد محاکم شکایت کند و زن را ناشزه نماید.
درصورتی که مرد، نافرمانی کند و تکالیف و وظایف زناشویی خود را انجام ندهد زن می تواند در دادگاه، نسبت به عدم انجام تکالیف مرد شکایت نماید و یکدیگر را الزام به انجام تکالیفشان کنند.
حق حبس چیست؟
زن باکره می تواند در دفاع از الزام به تمکین خود، درخواست حق حبس کند و تا زمانی که شوهرش تمام مهریه او را نپرداخته، می تواند از شوهرش تمکین ننماید به این حق زن، “حق حبس” می گویند. طبق عقیده و باور بعضی از حقوقدانان، درصورت دادخواست تقسیط مهریه توسط مرد، تا زمان پرداخت آخرین قسط کل مهریه، حق حبس زن پابرجاست ولی عقیده ی برخی دیگر، برخلاف این نظریه است. این نکته را در نظر داشته باشید که اگر زوجه باکره از شوهرش تمکین عام کند حتی درصورت عدم تمکین خاص، حق حبسش از بین می رود.
تمکـین خاص به معنای انجام هرگونه عمل جنسی نیست گردآوری: بخش جامعه سرپوش
- 17
- 6
