نحوه توقیف اموال منقول و غیر منقول + انواع توقیف اموال

گاهی توقیف اموال مانع دسترسی فیزیکی به مال توقیف شده می شود 

توقیف اموال

مطمئنا در دنیای پرتلاطم امروزی، یکی از موضوعاتی که میتواند جوامع بشری را از اختلافات شخصی و جمعی در امان بدارد، «آشنایی با حقوق متقابل افراد با یکدیگر و قانون» است که مهمترین اثر این آشنایی و آگاهی را میتوان در جلوگیری از وقوع خیلی از مشکلات حقوقی دانست. بطور کلی توقیف در لغت به معنای بازداشت کردن و از حرکت بازداشتن و اموال نیز، جمع مال بوده و در لغت به معنی دارایی است. به لحاظ حقوقی توقیف اموال به زمانی اطلاق می شود که حکمی به ضرر محکوم علیه صادر و بازداشت دارایی های وی به حکم قانون صورت گیرد.

انواع توقیف اموال 

عموما توقیف اموال به دو شکل صورت می گیرد:

- توقیف تأمینی:

توقیف تامینی یکی از انواع توقیف اموال است. به اجرا درآوردن حکم صادره مستلزم شرایطی است. یکی از این شرایط صدور اجرائیه و ابلاغ آن به محکوم علیه است. بر اساس ماده ۳۴ قانون اجرای احکام مدنی، به محض این که اجرائیه به محکوم علیه ابلاغ شد، وی موظف است ظرف ۱۰ روز، مفاد آنرا اجرا کند. 

با این حال ممکن است محکوم علیه در این مدت اموال خویش را به دیگران انتقال دهد، آن ها را پنهان کند، از بین ببرد یا بطور کلی، اقدامی انجام دهد که محکوم له نتواند به حق خود برسد. بر همین اساس، تبصره یک ماده ۳۵ قانون اجرای احکام مدنی، مقرر نموده است که محکوم له میتواند حتی پیش از تمام شدن مهلت ۱۰ روزه محکوم علیه، اموال او را برای توقیف، معرفی کند که به این نوع توقیف اموال، توقیف تأمینی یا توقیف احتیاطی گفته می شود.

- توقیف اجرایی:

همانطور که اشاره شد، محکوم علیه موظف است ظرف ۱۰ روز بعد از ابلاغ اجرائیه، آنرا اجرا کند ولی امکان دارد که وی در این مهلت، حکم را اجرا نکرده و به هیچ کدام از وظایف جایگزین دیگر هم عمل نکند؛ در چنین وضعی بر اساس ماده ۴۹ قانون اجرای احکام مدنی، محکوم له میتواند درخواست کند تا معادل محکوم به، از اموال محکوم علیه توقیف شود. در اینصورت، بدون تأخیر، اقدام به توقیف اموال محکوم علیه خواهد شد که به این توقیف، توقیف اجرایی گفته می شود.

انواع مال برای توقیف

قانون اجرای احکام مدنی، مقررات مربوط به توقیف اموال را بر اساس منقول یا غیر منقول بودن مال، بیان کرده است؛ به همین علت ابتدا باید مفهوم مال منقول و مال غیر منقول، مورد بررسی قرار گیرد. همانند خیلی از چیزها، برای مال هم تقسیم بندی های متعددی وجود دارد. یکی از این تقسیم بندی ها، تقسیم اموال به منقول و غیرمنقول است که عبارتست از:

۱. توقیف اموال منقول:

توقیف اموال منقول، اموالی هستند که میتوان آن ها را از محلی به محل دیگر منتقل کرد؛ بدون اینکه به خود مال یا محل استقرار آن، صدمه ای وارد شود، به عنوان مثال اشیایی مانند کتاب و لباس از اموال منقول محسوب می شوند.

۲. توقیف اموال غیرمنقول:

توقیف اموال غیر منقول، اموالی هستند که نمی توان آن ها را از محلی به محل دیگر منتقل کرد؛ به طوریکه در خود مال یا محل استقرارش، صدمه ای بوجود نیاید. به عنوان مثال، دیوار، ساختمان و از همه مهم تر، زمین، مال غیر منقول محسوب می شود.

اموال منقول چگونه توقیف می شوند؟

به منظور توقیف اموال منقول، مأمور اجرا ابتدا شخص محکوم را از اقدام خود آگاه می کند ولی امکان دارد، او در محل حاضر نباشد یا حضور وی باعث تأخیر یا از بین رفتن مال شود. در چنین شرایطی مأمور میتواند پیش از اطلاع محکوم علیه، اموال منقول وی را توقیف کرده و سریع اقدام خود را به محکوم علیه اطلاع دهد.

اموال غیر منقول چگونه توقیف می شوند؟

اموال غیرمنقول، برخلاف اموال منقول قابل حمل و جابه جایی نیست. شخصی که حکم به نفع او صادر شده است ممکن است اموال غیرمنقول شخص محکوم را برای اجرای رای دادگاه معرفی کند. در این صورت قسمت اجرای دادگاه آن مال غیرمنقول را توقیف کرده و مراتب را به اطلاع طرفین و اداره ثبت محل، اعلام می کند که ممکن است برای آن توقیف اموال غیرمنقول یکی از شرایط زیر رخ دهد:

>> در صورتیکه ملک توقیف شده یه نام محکوم علیه باشد، اداره ثبت، مراتب را در دفتر ثبت املاک، قید می کند.

>> در صورتیکه در جریان ثبت باشد، در دفتر املاک بازداشتی و پرونده ثبتی قید می کند و به قسمت اجرا برای توقیف اموال اطلاع می دهد.

توقیف اموال محکوم‌علیه، بازداشت دارایی‌های شخصی است که حکم، به ضرر او صادر شده است

>> اگر ملک به نام محکوم علیه نباشد، بلافاصله به قسمت اجرا اعلام می کند.

>> چنانچه مال غیرمنقول سابقه ثبتی نداشته باشد، توقیف اموال آن زمانی جایز است که شخص محکوم در آن تصرف مالکانه داشته یا براساس حکم نهایی، مالک شناخته شده باشد.

الزامات قانونی جهت توقیف اموال

توقیف اموال چه از نوع منقول و چه غیرمنقول قوانین خاص خود را دارد. به عنوان مثال در خصوص اموال زن و مرد در محل سکونتشان قوانین خاصی وجود دارد و بر اساس ماده ۶۳ قانون اجرای احکام، اصل بر این است که در محل سکونت محکوم علیه که همسر او هم ساکن آن باشد، اموال موجود در آن سه حالت دارد:

- اموال زن که بطور خاص از آنها استفاده می کند مثل طلا و لباس عروس متعلق به اوست. اگر کسی بخواهد ادعا کند که این اموال منتسب به این زن نیست، باید این مسئله را ثابت کند.

- دسته دیگر اموال، اموالی است که اصولا بطور معمول منتسب به مرد خانه است مثل لباس مردانه. در این حالت هم شبیه دسته اول اموال متعلق به مرد است و مدعی خلاف آن باید ادعایش را ثابت کند.

- برخی از اموال در هیچ یک از موارد اول و دوم قرار نمی گیرند. در اینصورت فرض بر این است که این اموال متعلق به هردوی آن هاست و مالکیت مشترک زن و مرد در خصوص آن صدق می کند.

- در همین راستا در زمان توقیف اموال باید تمامی اموال موجود صورت برداری شده و نوع، قیمت و مالکیت آن معلوم شود و تنها اموال منتسب به محکوم علیه توقیف شود. در واقع باید همان اول تعیین شود که کدام اموال متعلق به محکوم علیه است تا برای توقیف همان اموال اقدام شود.

مراجع رسیدگی به توقیف اموال

برای توقیف اموال دو مرجع وجود دارد:

۱. دادگستری که مرجع عام رسیدگی است.

۲. اداره اجرای ثبت اسناد و املاک.

در هر دو مورد از مراجع رسیدگی به توقیف اموال، بعد از انجام تشریفات و پیش زمینه های مربوط (به عنوان مثال برای مطالبه ی چک باید ابتدا گواهی عدم پرداخت از بانک گرفت یا برای اجرای مهریه باید به دفتر ثبت ازدواجی که عقد ازدواج در آن جا ثبت شده، مراجعه کرد)، به بدهکار اخطار کتبی داده می شود که ظرف ۱۰ روز بدهی را بپردازد و درصورتی که نپرداخت به طلبکار اطلاع داده می شود، ظرف ۳ روز اموالی از بدهکار معرفی کند که توقیف شود و متعاقبا بدهی از آن بازداشت شود.

توقیف اموال چه از نوع منقول و چه غیرمنقول قوانین خاص خود را دارد

از بین اموال بدهکار برای توقیف اموال، حقوق دریافتی او هم قابل توقیف است و در صورتی که بدهکار متأهل و دارای افراد واجب النفقه باشد به میزان یک چهارم و در غیر این صورت به میزان یک سوم از آن قابل توقیف است. البته تمامی اموال بدهکار قابل توقیف نیست.

هزینه توقیف اموال

هزینه تامین خواسته برای توقیف اموال و هزینه حق الوکاله را نیز باید درنظر گرفت. البته در خصوص حق الوکاله تجربه وکیل و مشاور حقوقی و مدرک او و توافق وکیل و موکل میتواند روی مبلغ مذکور تاثیرگذار باشد. حتی امکان دارد حق الوکاله بیش از تعرفه قانونی آن توافق شود.

یکی از مهمترین مراحل در دعاوی مالی، توقیف اموال خوانده است

گردآوری: بخش جامعه سرپوش