همسر آزاری درجوامع مردسالار

از گذشته تنبیه همسر و فرزندان یکی از ابزارها برای تربیت محسوب می‌شد. در آن دوران مردان به اصطلاح دست بزن داشته و این موضوع برای همگان مورد پذیرش بود. بر اساس گزارش منتشر شده از سوی سازمان پزشکی قانونی کشور در کنار ۹۰ درصد آسیب دیدگان همسر آزاری که زنان هستند ۱۰ درصد باقی مانده را مردان تشکیل می‌‎دهند که به‌طور قطع آمار واقعی در این زمینه اختلاف فراوانی با آنچه بیان شده است دارد، چرا که مردان به ‌دلیل ملاحظات فرهنگی و ویژگی‌های شخصیتی کمتر به فکر مراجعه به نهادهای مربوطه برای پیگیری موضوع می‌شوند.

در حالی درباره همسر آزاری صحبت می‌شود که افراد در جامعه ما مهارت‌های مقابله با بحران را نمی‌آموزند و در این شرایط از نهادهای مسئول و تربیتی همچون آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها و مشاوران انتظار می‌رود، در زمینه‌های مهارت خشم، ارتقای آستانه تحمل و دیگر مهارت‌های ارتباطی در جامعه امروز بیش از پیش فعالیت کنند. باید دانست که خشونت علیه زنان و به عبارت دیگر خشونت خانوادگی ابعاد متعدد دارد. از سوی دیگر برخی از فعالان حوزه زنان نبود قانون برابر را تنها دلیل بروز و تشدید خشونت می‌دانند. چندی قبل یک حقوقدان درباره وضعیت خشونت علیه زنان در کشور به «آرمان» گفت: امروزه در اغلب جوامع به خشونت علیه زنان توجه می‌شود، اما خشونت علیه زنان در ابعاد مختلف وجود دارد.

در حال حاضر از سوی نمایندگان طرحی درباره خشونت علیه زنان به مجلس ارائه شده و در این زمینه دولت و معاونت امور زنان و خانواده ریاست ‌جمهوری نیز اقدامات مناسب انجام داده‌اند. فریده غیرت افزود: هنوز مساله خشونت علیه زنان در جامعه ما به انواع و اشکال مختلف مشاهده می‌شود. برای مثال زن امروز با انواع خشونت‌های جسمی، فکری، شغلی،‌ رفتاری، خشونت‌ها در قالب کم توجهی‌های رفتاری، خشوت کلامی و.... مواجه است. بر این اساس اساتید در حوزه‌های روانشناسی، حقوق و جامعه ‌شناسی آن را مورد بررسی قرار داده‌ و پژوهش‌ها از سوی آنها ادامه دارد. به گفته او به باور بنده برخی خشونت‌ها ریشه در قانون دارد، چون قانون در برخی مواقع حمایت‌های یک جانبه‌ای از مردها کرده است. به اصطلاح تا وقتی کفه سنگین ترازو به سمت مرد باشد،‌ طبیعتا از میزان حقوق زنان کاسته می‌شود، چون در این شرایط تساوی در دستیابی به حقوق زن و مرد اعمال نمی‌شود.

خشونت خانوادگی به‌دلیل نداشتن مهارت

رئیس انجمن آسیب شناسی ایران به خبرنگار «آرمان» می‌گوید: اوج خشونت در فضای خانواده بین زوج‌ها، والدین و فرزندان بروز می‌کند. این مساله ریشه در مکانیزم‌های ارتباطی دارد که افراد با آن پرورش یافته‌اند. در واقع در هیچ دوره تاریخی در بین خانواده‌های ایرانی روش‌های موثر تربیتی وجود ندارد و همین مساله باعث شده تا ناکامی‌ها در خانواده خود را به نوعی نمایان کند. کوروش محمدی می‌افزاید: در اصل خشونت یک اصل تاریخی در فضای خانواده است و در شرایطی بروز می‌کند که خانواده‌ها با سبک دیکتاتوری و فضای مردسالانه خواستار ادامه زندگی هستند.

در واقع روش‌های تربیتی در ایران به عنوان کهن الگو از گذشته در تاریخ زندگی افراد بوده و در این دیدگاه مردسالارانه مشاهده می‌شود. همین مساله باعث می‌شود تا خشونت‌هایی که مردان علیه زنان روا می‌دارند، از این نوع دیدگاه نشات بگیرد. این دیدگاه علیه زنان و فرزندان مشاهده می‌شود.

البته باید دانست که کم و کیف آن انواع مختلف دارد. به گفته او خشونت در خانواده فقط در ابعاد فیزیکی خلاصه نمی‌شود، بلکه خشونت را می‌توان در زمینه‌های کلامی، ‌عاطفی، اقتصادی و جنسی مورد بررسی قرار داد، چون خشونت فقط یک مبحث تک بعدی نیست، بلکه خشونت انواع مختلف دارد. این استاد دانشگاه تاکید می‌کند: امروزه جامعه ما با خشونت عجین شده است.

هر چقدر هم که شرایط با دگرگونی‌ها، تغییرات و تحولات ساختارهای اجتماعی تغییر کند، اما همچنان شاهد رشد موازی رویکردهای نادرست در روش‌های تربیتی و روش‌های ارتباطی در فضای خانواده هستیم. محمدی با بیان اینکه چندی قبل بر اساس گزارش های رئیس سازمان پزشکی قانونی کشور میزان همسرآزاری از سوی زنان نسبت به شوهران افزایش یافته است، می‌گوید: اگر چنین مساله‌ای در جامعه افزایش یافته باشد، دلیل آن را باید در کم و کیف آموزش مهارت‌ها به دختران جست‌وجو کرد، چون امروزه خانواده‌ها به دختران راه و رسم زندگی را نمی‌آموزند و آنها به عنوان یک جنس ضعیف مورد بررسی قرار می‌گیرند.

به گفته او در کشور ما همیشه به دختران گفته می‌شود که به عنوان یک جنس ضعیف فریب می‌خورند، با این تفاسیر آنها با ترس زندگی می‌کنند. این مساله روی زنان تاثیر گذاشته و زنان را از کسب مزایا دور کرده است. از سوی دیگر قوانین کشور ما در راستای حمایت‌گری از زنان نیست. هم اکنون با بررسی وضعیت طلاق در جامعه باید به این نکته تاکید کرد که زنان در این برهه زمانی بیشترین آسیب را می‌بینند. از سوی دیگر مردان به شکل مناسب می‌توانند خودشان را بازسازی کنند. هر چند قانون از زنان در حد مهریه و نفقه حمایت می‌کند.

اینکه جامعه با یک زن آسیب دیده چگونه رفتار کند نیز از قانون نوشته شده‌ای برخوردار نیست. در این شرایط حمایت از زنان به دلیل نگاه ابزاری به آنهاست. رئیس انجمن آسیب شناسی ایرانی تاکید می‌کند: ناکامی‌ها و خشم‌های پنهان در حضور زنان و دختران شکل گرفته و به جایی رسیده که زنان از ابتدا راه و رسم دفاع از حقوقشان را در شرایط مدنی و اصولی دریافت نکرده‌ و تخلیه هیجان را نیاموخته‌اند. زنان عمدتا از سوی مردانی مورد خشونت قرار می‌گیرند که در ایجاد فضاها و تسهیلات مناسب در زندگی ناکام هستند. به گفته او اغلب مردان همسرآزار در تامین نیازهای خانواده مشکل داشته و البته برخی نیز درگیر مساله اعتیاد هستند.

اینها مجموعه مواردی هستند که منجر به بروز خشونت در بین زوج‌ها شود. محمدی تاکید می‌کند: در قیاس خشونتی که مردان علیه زنان در زندگی روا می‌دارند، نسبت به خشونت اعمال شده از سوی زنان به مردان اندک است. این استاد دانشگاه می‌افزاید:‌ نگرش جامعه ما نسبت به تخلف خطا و هر گونه رفتار نا متعارف به جنس زن حساسیت ویژه دارد.

برای مثال اگر یک زن و یک مرد در یک زمان یک خطا را انجام دهند، جامعه در اسرع وقت خطای مرد را فراموش می‌کند. هر چند آن زن و وابستگانش را تحت شعاع قرار می‌دهد. جامعه ما نسبت به زنان حساس است. هم‌ اکنون به دلیل حساسیت‌هایی که نسبت به زنان وجود دارد، طبیعتا میزان گرایش زنان به سمت خشونت علیه مردان برجسته شده است، اگرچه بخشی از این مقوله نیز به دلیل افزایش آمار این مساله اجتماعی است. این مقوله از بعد علمی و روانشناختی جامعه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

لایحه منع‌خشونت علیه زنان درکدام مرحله‌است؟

معاونت امور زنان و خانواده دولت یازدهم، تدوین لایحه منع خشونت علیه زنان یا همان تامین امنیت زنان را در دستور کار قرار داد. در آن زمان بود که معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهوری در دولت دهم اعلام کرد که دولت برنامه تدوین لایحه‌ای به نام «لایحه تامین امنیت زنان در برابر خشونت» را برای ارسال به مجلس در دست کار دارد. پس از آن در اسفند ۱۳۹۵ که شهیندخت مولاوردی از نهایی ‌شدن این لایحه خبر داد. کلیات لایحه در اردیبهشت ۱۳۹۶ در دولت تصویب و پس از آن برای بررسی و اظهار نظر به قوه‌ قضائیه ارجاع داده شد و تاکنون نیز در آن قوه باقی مانده است. این لایحه در پنج فصل و ۹۰ ماده به منظور جلوگیری از بی‌عدالتی در روابط خانوادگی و ضرورت رفع ظلم و تعدی نسبت به زنان در عرصه خانواده و پیش بینی راهکارها و ضمانت‌های قانونی و جلوگیری از افراط و تفریط در این زمینه تدوین شد. همچنین در مقدمه این لایحه یکی از اهداف لایحه تحکیم بنیان خانواده عنوان شده است.

دولت در حال بررسی لایحه منع خشونت علیه زنان است. در روزهای اخیر هم معاون رئیس ‌جمهور در امور زنان و خانواده گفت: لایحه مقابله با خشونت علیه زنان در انتظار تایید نهایی رئیس قوه ‌قضائیه است. معصومه ابتکار درباره آخرین وضعیت لایحه مقابله با خشونت علیه زنان افزود: هماهنگی‌های لازم در این زمینه انجام ‌شده است، نشست‌های تخصصی متعدد با مقامات قوه‌ قضائیه برگزار و منتظر تایید نهایی رئیس قوه ‌قضائیه هستیم. همچنین معاون بررسی‌های راهبردی معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری درباره وضعیت لایحه خشونت علیه زنان تاکید کرد: روند بررسی لایحه منع خشونت علیه زنان در قوه قضائیه طولانی شده است.

سوسن باستانی با اشاره به تدوین لایحه منع خشونت علیه زنان در معاونت امور زنان و خانواده و انجام بررسی‌های کارشناسی لازم افزود: این لایحه پس از تدوین نهایی به قوه‌ قضائیه ارائه شده است تا نظر کارشناسی این قوه را اخذ کند. او ادامه داد: به دلایل مختلف روند بررسی این لایحه در قوه ‌قضائیه طولانی شده است که البته در این زمینه قوه قضائیه هم ملاحظاتی دارد که باید مورد توجه قرار دهد. به گزارش مهر، معاون بررسی‌های راهبردی معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری تاکید کرد: امیدواریم هرچه زودتر این لایحه از قوه ‌قضائیه خارج تا مراحل بعدی برای تصویب و اجرای آن سریع‌تر انجام شود.

زهرا سلیمانی