سیزده سال از حادثه مهیب آتش‌سوزی مسجد ارگ تهران می‌گذرد، اما هنوز پرونده این حادثه تلخ به سرانجام نرسیده است. این پرونده برای چندمین‌بار از دادگاه به دادسرای جنایی تهران ارجاع شده تا همچنان اولیای دم کشته‌شدگان آتش‌سوزی مسجد ارگ و مجروحان این حادثه منتظر اعلام رأی نهایی دادگاه باشند.
این پرونده تلخ با ٧٨ قربانی و ٢٢مجروح به دلیل آنچه نقص در تحقیقات و ابهام در روند رسیدگی در دادسرا و دادگاه اعلام شده، هنوز به سرانجام مشخصی نرسیده است. دادگاه تجدید نظر این پرونده پس از این مدت طولانی خواسته تا تعداد قطعی قربانیان و مجروحان این حادثه مشخص شود. دادسرا نیز پس از رفع نواقص اعلام کرده که ٣ نفر از مقصران این حادثه فوت کرده‌اند و مبلغی که به‌عنوان کمک به حادثه‌دیدگان پرداخت شده بود، به‌عنوان بخشی از دیه محسوب می‌شود.
غروب دوشنبه ٢٦ بهمن‌ماه سال ٨٣ بود که یک آتش‌سوزی هولناک تهران را شوکه کرد. مسجد ارگ تهران همراه با عده زیادی از نمازگزاران در آتش سوخت. حادثه‌ای مهیب و تلخ که تا آن زمان پایتخت به خود ندیده بود، حادثه مرگباری که خانواده‌های زیادی را داغدار کرد.
در همان بحبوحه هر روز خبری درخصوص این حادثه و برخورد سریع و قاطع با مسببان آن منتشر می‌شد.رسیدگی سریع به این پرونده و پرداخت دیه و خسارت به خانواده قربانیان این حادثه هم از دیگر وعده‌هایی بود که آن زمان بارها از سوی مسئولان قضائی و سایر نهادهای مرتبط اعلام شد، اما همه این وعده‌ها از سال٨٣ تاکنون رنگ واقعیت به خود نگرفته است.
عقربه‌ها ساعت ٦ و ٢٠ دقیقه غروب پنجم محرم را نشان می‌داد که صدای فریاد چند زن صف نمازگزاران مسجد ارگ را به هم ریخت. چادر یکی از خانم‌ها آتش گرفته بود. چند مرد برای کمک به قسمت زنانه رفتند، اما چند ثانیه بعد صدای شیون زنان همه فضای مسجد را فراگرفت. آتش بود که از سقف بر سر نمازگزاران می‌بارید.
نماز‌ها شکسته شد، ولوله‌ای به پا شده بود، سقف برزنتی مسجد آتش گرفته بود. همه برای نجات به سمت در خروجی هجوم بردند. در قفل بود یا باز نشد، اما هر چه بود باعث شد تا عده زیادی زیر دست و پا له شوند. به جز چند پنجره کوچک عملا راهی برای فرار نبود. مردمی که از بیرون مسجد قصد کمک داشتند هم کاری از دست‌شان برنمی‌آمد. همین شد تا یک فاجعه بزرگ رقم بخورد.
نیروهای آتش‌نشانی از چند ایستگاه با ٨ خودرو آبپاش خودشان را به میدان ارگ رساندند و پس از چند ساعت تلاش آتش را مهار کردند، اما این حادثه قربانیان خودش را گرفته بود. عده‌ای در آتش سوختند و عده‌ای هم زیر دست و پا و فشار جمعیت در راهرو خروجی مسجد خفه شدند.
عده‌ای از محبوس‌شدگان توسط نیروهای امدادی و آتش‌نشانی از مسجد ارگ خارج و به نزدیک‌ترین بیمارستان‌ها منتقل شدند، اما با وجود تلاش فراوان کادر درمانی، با توجه به شدت سوختگی و جراحات وارده تعدادی از نمازگزاران هم در بیمارستان جان خود را از دست دادند تا آمار قربانیان یکی از هولناک‌ترین آتش‌سوزی‌های پایتخت تا آن زمان به ٧٨ نفر برسد.
در بررسی‌های اولیه از سوی کارشناسان و بازپرس پرونده مشخص شد که علت حادثه ترکیدگی سیلندر گاز در طبقه دوم مسجد بوده است. مردم در حال اقامه نماز مغرب و عشا بودند که این ترکیدگی اتفاق می‌افتد و با توجه به سقف برزنتی شبستان مسجد، آتش‌سوزی گسترش پیدا می‌کند. در ادامه تحقیقات مشخص شد که این برزنت ٨٠٠ متری از سوی متولیان مسجد برای جلوگیری از نفوذ سرما به پارفین آغشته شده بود که همین موضوع باعث اشتعال بیشتر و سریع‌تر سقف شده تا آتش از آسمان مسجد روی نمازگزاران فرود آید.
مردم برای نجات جانشان به سمت تنها در خروجی مسجد هجوم بردند. دری که در انتهای یک راهروی باریک قرار داشت. اما به دلیل برنامه مداحی و جلوگیری ورود بیشتر مستمعان به مسجد در قفل شده بود. تلاش مردم برای فرار از آتش و نجات جانشان باعث شد تا تعدادی از آنها زیر دست و پا گرفتار شده و خفه شوند. هرچند بعد از این حادثه گفته شد؛ درِ مسجد قفل نبوده اما به دلیل این‌که این در به سمت داخل باز می‌شده و جمعیتی زیاد از سمت داخل برای فرار پشت در تجمع کرده بودند که این موضوع باعث بسته‌شدن راه خروج شده است.
از سوي ديگر، با بستن در خروج عملا کسی از بیرون هم نمی‌توانسته به محبوس‌شدگان داخل مسجد ارگ کمک کند. این ازدحام و پرشدن فضاي مسجد از دود باعث مرگ دلخراش چند کودک شد. درمجموع تحقیقات و بررسی‌های اولیه باریکی راهروی خروجی، مسدودشدن در خروجی و استفاده از برزنت و مواد اشتعال و البته ترکیدگی سیلندر گاز علت این حادثه پرتلفات اعلام شد.
با ادامه تحقیقات درنهایت کارشناسان در این حادثه، هیأت امنای مسجد ٤٠درصد، هیأت امنای عزاداران ٤٠درصد و نهادهای بالادستی و نظارت بر مساجد را ٢٠درصد مقصر تشخیص دادند. با تکمیل تحقیقات، پرونده با قرار کیفرخواست به شعبه ١١٥٥مجتمع قضائی بعثت ارجاع و احکام اولیه در این خصوص صادر شد.
ابهام در تعداد قربانیان پس از ١٣ سال
پس از صدور حکم از سوی شعبه ١١٥٥، پرونده به دادگاه تجدیدنظر ارجاع شد اما دادگاه تحقیقات انجام‌شده در دادگاه و دادسرا درخصوص این حادثه را کافی نداشته و این پرونده، برای رفع نقص به دادسرای امور جنایی تهران ارجاع می‌دهد تا این‌بار بازپرس محسن مدیر روستا از شعبه ششم دادسرای امور جنایی تهران، رسیدگی به این پرونده را ادامه دهد. مشخص‌نبودن تعداد دقیق قربانیان و مجروحان و نیز تعیین تکلیف مقصران این حادثه از درخواست‌هایی بوده که از سوی دادگاه تجدیدنظر در این پرونده مبهم تشخیص داده شده است.
بازپرس مدیر روستا هم با تکمیل تحقیقات دراین خصوص این پرونده تعداد قطعی جانباختگان این حادثه را ٧٨نفر و مجروحان این حادثه را هم ٢٢نفر اعلام کرد. همچنان در بررسی‌های تکمیلی مشخص شد که از ٩ مقصر این حادثه، ٣نفر در خلال این سال‌ها فوت کرده‌اند.
از طرف دیگر، در اواسط دهه٨٠ مبلغی به اولیای دم قربانیان و مصدومان این حادثه به دستور رئیس قوه‌قضائیه به‌عنوان ودیعه پرداخت شده بود که آن را به‌عنوان پرداخت بخشی از دیه درنظر گرفته‌اند. بدین ترتیب با تکمیل تحقیقات و برطرف‌شدن نقص‌ها، به زودی این پرونده تلخ مجددا به دادگاه ارجاع خواهد شد.
- 19
- 3
