احیای نژاد مرغ آرین؛ سیاست برگشت به عقب

روزنامه جهان صنعت نوشت: صنعت پرورش طیور و تولید گوشت مرغ یکی از بزرگ‌ترین صنایع غذایی ایران به شمار می‌رود که نقش حیاتی در تامین امنیت غذایی کشور دارد. نرخ بالای اشتغال در این بخش و اقبال عمومی به مصرف این محصول، تولید مرغ را در کشور به محصولی استراتژیک تبدیل کرده است. بنا بر آمارهای بین‌المللی، طی سال‌های اخیر ایران در زمره ۱۰ کشور پیشرو در زمینه تولید گوشت مرغ در جهان قرار گرفته است، هرچند به دلایل مختلفی از جمله کوچک و قدیمی بودن برخی واحدهای تولیدی، فقدان دانش تخصصی، نبود برنامه‌ریزی‌های جامع و یکپارچه و الگوی مصرف نامناسب انجام این فعالیت تولیدی در ایران در مقایسه با کشورهای پیشرفته بهره‌وری پایین‌تری دارد.

بازار گوشت مرغ از ابتدای سال جاری دوباره با التهاب مواجه شد، این بار نیز داستان تکراری توقف ترخیص نهاده‌های دامی به دلیل مسائل ارزی و سپس کاهش میزان جوجه‌ریزی دلیل اصلی افزایش قیمت مرغ بود؛ موضوعی که البته قیمت خرده‌فروشی در برخی فروشگاه‌های لوکس را به بالای ۱۰۰ هزار تومان هم رساند، هر چند در حال حاضر نسبت به روزهای گذشته مصرف‌کنندگان با قیمت‌های بسیار پایین‌تری، گوشت مرغ را تهیه می‌کنند.

در این میان، در نشست اخیر کارگروه شورای گفت‌وگو، معضلات ناشی از تاکید دولت بر پرورش و تکثیر مرغ با نژاد آرین بدون توجه به احیای کارشناسی آن و فسادی که در صنعت مرغداری به وجود آمده است، بررسی و مقرر شد برای تصمیم‌گیری، اطلاعات و آمار مورد نیاز و همچنین گزارشات تخصصی مرتبط در اختیار دبیرخانه شورای گفت‌وگو قرار بگیرد. به باور اعضای کارگروه، بدون دسترسی به اطلاعات واقعی و بررسی‌های کارشناسی نمی‌توان درباره امکان احیای این نژاد یا لزوم جایگزینی آن با نژاد دیگری، تصمیم گرفت. در این نشست بر لزوم پیگیری مسائل صنعت طیور و تنظیم بازار مرغ ناشی از سیاست‌های اجرایی احیا و تکثیر مرغ آرین توسط دستگاه‌های متولی و نظارتی تاکید شد. این در حالی است که رییس هیات فدراسیون طیور ایران معتقد است که احیای نژاد آرین سیاست برگشت به عقب است و ضرر و زیان بزرگی برای کشور دارد.

ارائه گزارشات نادرست به مسوولان

در حال حاضر صنعت مرغداری کشور با حدود دو میلیارد دلار خسارت ناشی از تغییر نژاد مرغ به آرین در صنعت مرغ داری از سال ۱۳۹۸ تا به امروز مواجه است و در عین حال از فسادی که در صنعت به وجود آمده، رنج می‌برد. از دید فعالان این حوزه، این فساد در ارکان مختلف از جمله سندسازی‌های مختلف، آمار غلط و انحرافات در مرغی که به اسم نژاد آرین به پشتیبانی امور دام تحویل داده می‌شود، اما در واقع، آرین نیست و از سایر نژادهاست و این موضوع باعث می‌شود دان اضافه به عنوان مصرف نژاد آرین تحویل مرغداری‌هایی شود که نژاد‌های دیگر را پرورش می‌دهند.

از ابتدای دهه ۸۰ که نژادهای دیگری از مرغ وارد کشور و جایگزین نژاد آرین (با اصالت هلندی) شد، عملا تا سال ۹۸ این نژاد مورد استفاده قرار نگرفته بود. به گفته فعالان اقتصادی، در سال ۹۸ اطلاعات نادرستی به مقامات ارشد کشور در مورد تحریم ایران جهت واردات نژادهای بهره‌ور مرغ، ارسال و منجر شد حکمی مبنی بر احیای نژاد آرین و استفاده مجدد از آن با هدف تامین امنیت غذای کشور به وزارت جهاد کشاورزی ابلاغ شود.

به دنبال صدور این ابلاغیه، وزارت جهاد کشاورزی و برخی سازمان‌ها بدون مطالعه و اقدامات اولیه کارشناسی برای احیای نژاد آرین در کشور (که اصل موضوع ابلاغیه بوده)، اقدام به تولید و تکثیر عجولانه نژاد آرین و تامین نیاز کشور بر مبنای آن کرد و صنعت مرغداری به یکباره با چالشی بزرگ مواجه شد که نتیجه آن کاهش سطح تولید مرغ با نژاد آرین در طول چهار سال گذشته، افزایش هزینه‌های مرغ داری و عدم اقدام موثر در احیای این نژاد بود.

بنا بر اظهار فعالان اقتصادی و کارشناسان تشکل‌های تخصصی این حوزه، استفاده از نژاد آرین در ۱۰۰ درصد تولید گوشت مرغ مورد نیاز کشور، انتظاری غیراقتصادی، غیررقابتی و غیربهره‌ور بود که چهار سال پیش مطرح شد و همچنان مورد تاکید است. متاسفانه آنچه بیش از هر چیز صنعت مرغداری را اذیت می‌کند، نبود متولی مشخص و نظارت در این حوزه است و در مقابل نهادهای مختلفی از جمله امنیتی به این مساله ورود کرده‌اند.

اصلاح ژنتیکی نژاد مرغ آرین زمانبر است

فعالان صنعت مرغ بر این باورند که حکم صادر شده درباره استفاده از نژاد آرین، یک دستور دولتی است و نمی‌توان بخش خصوصی را ملزم کرد که فقط روی این نژاد غیربهره‌ور سرمایه‌گذاری کند. طبق علم اصلاح ژنتیک، این فرآیند به صورت تخصصی حدود ۵ الی ۸ سال زمان نیاز دارد. حال باید پرسید برای احیای این نژاد تا به امروز چه اقدامات کارشناسی و علمی شده و آیا واقعا اصلاح نژادی در این ۴ سال انجام شده است؟ همچنین سوال اصلی فعالان این حوزه این است که چه کسانی با چه استدلال و مستنداتی برای اولین بار، این گزارشات را ارائه کرده‌اند؟ به باور این فعالان، راهکار مقابله با آسیب‌هایی که به بخش خصوصی وارد شد این بود که دولت پیش از هر اقدامی ابتدا استراتژی مربوطه را تدوین و بعد از اصلاح ژنتیک و احیای نژاد، آنگاه آن را وارد پروسه تولید و تکثیر می‌کرد. حال که این‌گونه عمل نکرده، باید مابه‌التفاوت و خساراتی که از پرورش این مرغ به مرغدار تحمیل شده است را جبران کند.

عدم حضور نمایندگان بخش دولتی مرتبط در کارگروه تخصصی

باید برای پاسخگویی به ابهامات موجود، نمایندگانی از دفتر طیور معاونت امور تولیدات دامی وزارت کشاورزی حضور پیدا می‌کردند که متاسفانه باوجود دعوت، حاضر نشدند. آمار و اطلاعات موجود دارای تناقضاتی است که بهتر بود برای ارائه آمار صحیح مسوولان مرتبط در جلسه حضور می‌داشتند.

طبق آنچه در نشست کارگروه تخصصی شورای گفت‌وگو مطرح شد، ۳۰ درصد نهاده‌ها در بخش طیور برای نژاد آرین اختصاص پیدا می‌کند و از طرف دیگر طبق اعلام دفتر طیور معاونت امور تولیدات دامی تنها ۱۰ درصد آن تبدیل به گوشت مرغ می‌شود که این نشان می‌دهد آمار ارائه شده، دقیق نیست.

تامین امنیت غذایی کشور موضوعی استراتژیک است

از سوی دیگر، مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب نیز سال قبل نامه‌ای را با همین مضمون و در راستای تامین امنیت غذایی کشور تهیه کرد که با امضای رییس اتاق ایران برای ریاست‌جمهوری ارسال شد. در این نامه به آمارسازی اشاره شده و اینکه به دلیل نبود آمار درست، نمی‌توان تصمیم‌سازی دقیق درباره امنیت غذایی کشور که یک موضوع استراتژیک محسوب می‌شود، داشت. اختلالات و چالش‌هایی که استفاده از نژاد آرین در صنعت طیور ایجاد کرده نیز برشمرده شد. متاسفانه با وجود پیگیری‌های مرکز مطالعات راهبردی کشاورزی و آب و فدراسیون طیور تا به امروز اقدامی درخصوص درخواست مذکور نشده است.

حفظ امنیت سرمایه‌گذاری در کنار امنیت غذایی کشور

در این راستا ابوالحسن خلیلی رییس کمیسیون صنایع غذایی اتاق ایران و علی رضوانی‌زاده رییس کمیسیون کشاورزی اتاق ایران، خواستار جبران خسارت‌هایی شدند که این اقدامات غیر‌اقتصادی بر پیکره صنعت مرغداری وارد کرده است. به باور آنها حفظ امنیت سرمایه‌گذاری در کنار امنیت غذایی کشور، اهمیت دارد و باید مورد توجه باشد.

با توجه به آنچه در این جلسه عنوان شد، بخش خصوصی بر لزوم ورود نهادهای نظارتی و بررسی چالش‌هایی که مطرح شد، تاکید کرد و چون به نظر می‌رسد تا به امروز احیایی درباره نژاد مرغ آرین در کشور رخ نداده و آنچه انجام شده تاکید بر تکثیر بی‌رویه آن بوده است و هیچ‌کس نیز درباره آن صحبت نمی‌کند و گزارش نمی‌دهد، بنابراین ضرورت دارد نهادهای نظارتی به موضوع ورود کرده و تحقیق و تفحص لازم درباره آن انجام شود.

در این راستا مقرر شد آمار و اطلاعات لازم از دستگاه‌های ذی‌ربط و متولی دریافت شده و گزارش‌های دقیقی از سوی فدراسیون صنعت طیور کشور و مرکز ملی مطالعات کشاورزی و آب تهیه و برای دبیرخانه شورای گفت‌وگو ارسال شود تا بر پایه این اطلاعات، مکاتباتی با نهادهای نظارتی و دستگاه‌های مربوطه انجام شود.

فدراسیون صنعت طیور چارچوبی برای محاسبه سطح خسارت‌هایی که در این سال‌ها به صنعت مرغداری وارد شده است را تهیه و میزان آن را برآورد و اعلام کند. با کمک وزارت امور اقتصادی و دارایی، مرکز پژوهش‌های مجلس و مرکز مطالعات کشاورزی اتاق ایران، جنبه اقتصادی سناریوهای احیا و تکثیر کارشناسی مرغ نژاد آرین و ورود انواع لاین جدید به کشور بررسی شود.

احیای نژاد مرغ آرین؛ سیاست برگشت به عقب

از طرفی رییس هیات فدراسیون طیور ایران معتقد است که سیاست احیای نژاد آرین یک سیاست برگشت به عقب است و ضرر و زیان بزرگی برای مملکت دارد. داود رنگی در مورد اهمیت مرغ لاین آرین در امنیت غذایی اظهار کرد: آرین یک مرغ لاینی است که حدود ۳۵ سال قبل وارد ایران شد، اما همان موقع هم نتوانست بازار خاصی را در مرغداری کشور ایجاد کند و مشتریان خودش را داشته باشد. وی با بیان اینکه باید مرغ لاین را مانند یک کالای بیولوژیک و داروی خاص بدانیم، گفت: در حال حاضر هیچ محدودیتی برای خریدوفروش و صادرات این نوع مرغ نداریم.

رییس هیات فدراسیون طیور ایران اظهار کرد: شرکت‌هایی که نژاد لاین را دارند از بازار بسیار بزرگی در دنیا برخوردار هستند، چراکه هم‌اکنون خیلی کشورها مشتریان آنها هستند و با فروش بسیار بالایی که دارند هزینه تحقیقات خود را تامین می‌کنند و ضریب گوشت‌آوری این مرغ را هم ارتقا می‌دهند. «رنگی» گفت: نژاد مرغ آرین در این چند سال متوقف بوده و با وجود اینکه در یکی، دو سال اخیر اصرار بر احیای آن بوده و تولیداتی هم داشته اما نتوانسته با نژادهای خارجی رقابت کند، بنابراین سیاست احیای نژاد آرین یک سیاست برگشت به عقب است و ضرر و زیان بزرگی برای مملکت دارد. ضمن اینکه کشور ما در حوزه نهاده‌ها نیز یک کشور واردکننده است و برای تامین خوراک این مرغ‌ها در مضیقه است.

وی اتکا بر نژاد آرین را یک سیاست کاملا اشتباه دانست و اضافه کرد: با توجه‌ به اینکه این نژاد از نظر راندمان تولید و دان، حدود ۲۰ درصد نسبت به سایر نژادها عقب‌تر است لذا به سالن مرغداری و کارگر بیشتری نیاز دارد و قطعا هزینه بیشتری هم خواهد داشت.

ضرورت سیاستگذاری کلان برای احیای مرغ لاین

به گفته عضو هیات‌علمی موسسه تحقیقات علوم دامی کشور، انتخاب متولی واحد برای احیای نژاد آرین را ضروری دانست و گفت: باید وظیفه گسترش بازار و تحقیق و توسعه مرغ آرین از طریق ایجاد زنجیره یکپارچه تولید به یک متولی واگذار شود، چراکه بهبود و ارتقای آرین در مزارع تحقیقاتی وابستگی مستقیم به شرایط تولید و اطلاعات عملکردی مزارع پرورشی دارد و نمی‌توان با تفکیک این دو از یکدیگر به نتیجه مطلوب دست‌یافت.

حسینی با تاکید بر اینکه جمع‌آوری اطلاعات، رصد و پایش عملکرد پرندگان و ارائه سیاست‌های حمایتی تنها در زنجیره‌های تولید امکان‌پذیر است، افزود: برای برون‌رفت از شرایط فعلی و احیای مرغ لاین آرین ایجاد زنجیره یکپارچه جهت مدیریت واحدهای پرورشی لاین، اجداد، مادر و گوشتی، ارائه خدمات پس از فروش به پرورش‌دهندگان و برندسازی این سویه داخلی ضرورت دارد.