شاخص کل بورس تهران روز گذشته نیز به حرکت در مسیر صعودی ادامه داد و این‌بار با رشد ۱۱۶۸ واحدی (معادل ۵/ ۰ درصد) در میانه کانال ۲۵۶ هزار واحدی قرار گرفت تا سقف جدیدی در کارنامه تاریخی این بازار ثبت شود. هر چند این هفتمین رشد متوالی شاخص سهام بود اما چند روزی است که هم محرک رشد و هم نوع نوسان شاخص سهام متفاوت است.

به این ترتیب در حالی که طی روزهای ابتدایی ماه، عمده‌ترین بار رشد شاخص کل بورس بر دوش نمادهای بزرگ و کالامحور بازار بود، حالا نمادهای متفاوت و گروه‌های پراکنده هستند که زمینه صعود نماگرهای اصلی بازار را فراهم می‌کنند. موضوعی که رشد ۵/ ۱ درصدی شاخص هم‌وزن را در دادوستدهای دیروز رقم زد. در شرایط فعلی می‌توان بورسی‌ها را در سه جبهه متفاوت تقسیم‌بندی کرد. در یک جبهه شاهد رشد سهام کوچک بازار به دنبال افزایش احتمال تجدیدنظر درخصوص اعطای دلار ۴۲۰۰ و حذف این رانت ارزی هستیم.

خودرویی‌ها در جبهه دیگری قرار گرفته‌اند و بار دیگر با داغ شدن زمزمه‌های افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها مورد اقبال بورس‌بازان قرار گرفته‌اند. گروه‌های بزرگ کالامحور بورس تهران نیز هر چند این روزها به دنبال افزایش ریسک‌های مربوط به بازار جهانی مغفول واقع شده و روزهای کم‌نوسانی را پشت سر می‌گذارند، اما با توجه به رشد مناسب تولید و فروش در حاشیه امن قرار داشته و به‌عنوان سوپاپ اطمینانی برای محافظت عمومی از شاخص کل در برابر ریزش‌های پرقدرت ایفای نقش می‌کنند.

چابک‌سواران حذف رانت ارزی

طی هفته‌های گذشته گمانه‌زنی‌هایی از تجدیدنظر دولت درخصوص اعطای ارز ۴۲۰۰ تومانی به برخی صنایع به گوش می‌رسید. شنیده‌هایی که با بروز نشانه‌های واقعی از فشار ناشی از کسری بودجه بر دولت، تقویت شده است.

روز گذشته نیز «دنیای اقتصاد» در گزارشی تحت عنوان «لبخند بورس به حذف ارز رانتی» به تفصیل این موضوع را مورد بررسی قرار داد. بیش از یک سال است که برخی کالاهای ضروری همچون دارو، قند و شکر، روغن، لاستیک و ماشین‌آلات و تجهیزات تولیدکننده این کالاها، از ارزهای ترجیحی استفاده می‌کنند. از این رو قیمت نهایی محصولات تولیدکنندگان این کالاها نیز بر همین اساس تعیین می‌شود. حال با تقویت احتمال حذف این رانت ارزی، این گروه‌های کوچک بازار سهام هستند که شاهد تشکیل جبهه‌های قدرتمندی در سمت تقاضا هستند؛ به‌طوری‌که تقریبا تمام شرکت‌های دارویی، قندی، لاستیک‌سازی و تولیدکنندگان مرتبط با این سیاست با صف‌های خرید به کار خود در بازار پایان دادند. حاصل این موضوع باقی ماندن صف خرید در یک سوم از نمادهای معاملاتی به ارزش تقریبی ۳۰۵ میلیارد تومان در پایان معاملات روز دوشنبه بود.

در این میان چابک بودن گروه‌های کوچک بازار سهام، نبود بازیگران بزرگ در این گروه‌ها و قدرت بی‌مثال نقدینگی در قیمت سهام آنها سبب می‌شود تا نوع نوسان قیمت سهام شرکت‌های مذکور پرشتاب باشد. این موضوع هر چند از نگاه سهامداران اتفاقی خوشایند تلقی می‌شود اما از نگاه بازار می‌تواند نگران‌کننده باشد. باید توجه داشت شرکت‌های کوچک‌تر بازار سهام با ریسک بیشتری برای حبابی شدن قیمت یا به عبارتی پیش‌گرفتن قیمت سهام از ارزش واقعی آن مواجهند. به ویژه آنکه در این روند قیمتی تنها صنایعی که تاکنون از ارز ۴۲۰۰ تومانی بهره می‌بردند مورد اقبال معامله‌گران قرار نگرفته و دیگر سهام غیرمرتبط نیز ناخودآگاه وارد این چرخه شده‌اند.

این در حالی است که باید توجه داشت صنایع مختلف بازار و شرکت‌های زیرمجموعه آنها هر کدام شرایط متفاوتی را نسبت به حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی تجربه می‌کنند و برخی دیگر هیچ اثری از این سیاست نمی‌پذیرند. علاوه بر این، کیفیت سودآوری شرکت‌ها بسیار متفاوت است که هر یک از این موضوعات به تنهایی می‌تواند در رویه قیمت‌گذاری سهام موثر واقع شود.

داغ شدن مجدد سهام خودروسازان با تجدید ارزیابی

طی یک سال اخیر فعالان بازار سهام به دفعات شاهد توجه معامله‌گران به گروه‌هایی بود که عمدتا از زیان عملیاتی رنج می‌برند. در روزهای اخیر بار دیگر خودروسازان با توجه به داغ شدن موضوعات مربوط به افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها با افزایش تقاضا روبه‌رو شده‌اند. این مهم پس از برگزاری مجمع عمومی سالانه شرکت ایران‌خودرو در اواخر تیرماه توجه بورس‌بازان را به خود جلب کرد.

در مجمع این خودروساز به تلاش برای خروج ایران خودرو که بزرگ‌ترین خودروساز کشور نیز نام گرفته است، از ماده ۱۴۱ قانون تجارت اشاره شده بود. نکته جالب توجه در صحبت‌های مدیران ایران‌خودرو، افزایش سرمایه در گام نخست از تجدید ارزیابی «سرمایه‌گذاری‌»‌ها بود. بر اساس عملکرد سه‌ماه نخست زیان انباشته بزرگ‌ترین خودروساز کشور به بیش از ۹۹۰۰ میلیارد تومان رسیده است. این شرکت در بهار حدود ۱۸۰۰ میلیارد تومان زیان شناسایی کرد و این موضوع از بدتر شدن وضعیت این شرکت خبر می‌دهد. دیگر شرکت‌های خودرویی کشور نیز حال و روز بهتری ندارند.

در این میان نگاهی به قانون افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها خالی از لطف نیست. بر‌اساس قانون تجارت در صورتی که مقدار زیان از نصف سرمایه ثبتی شرکت بیشتر باشد، شرکت مذکور مشمول ماده ۱۴۱ می‌شود. طبق مقررات موجود، این شرکت‌ها بلافاصله باید مجمع عمومی برگزار کرده و درخصوص انحلال یا ادامه کار شرکت تصمیم‌گیری کنند. شرکت زیان‌ده برای خروج از این ماده باید به مقداری افزایش سرمایه دهد تا میزان زیان از نصف سرمایه کمتر شود. به این ترتیب، این شرکت اجازه ادامه انجام فعالیت را خواهد داشت. به این ترتیب شرکت‌های زیان‌ده و مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت، با افزایش سرمایه از طریق تجدید ارزیابی دارایی‌ها می‌توانند در جهت تداوم فعالیت شرکت تلاش کنند.

اما دلیل اقبال فعالان بازار از این خبر و شرکت‌های مشمول آن چیست؟ واقعیت این است که برخی معامله‌گران بازار سهام با یک استدلال ساده و بعضا غیرمنطقی از ارزندگی قیمت سهام در سطوح پایین‌تر از ارزش اسمی سخن می‌گویند. به عقیده این گروه شکسته شدن قیمت سهم پس از افزایش سرمایه آن نیز با درصدهای بالا، می‌تواند سیگنالی در جهت رشد قیمت سهام مذکور باشد. به این ترتیب، بدون توجه به عوامل بنیادی در این شرکت مانند دلایل بالا بودن هزینه‌های مالی و زیان‌ده بودن عملیات این شرکت اقدام به خرید سهام می‌کنند.

از این‌رو طی روزهای اخیر شاهد افزایش تقاضا در میان سهام شرکت‌های زیرمجموعه گروه خودرو و ساخت قطعات هستیم. شرایطی که به افزایش بیش از ۶ درصدی میانگین قیمت سهام مذکور در ۵ روز معاملاتی اخیر منجر شده است. در ادامه این مسیر دیروز نیز نمادهای خودرویی شاهد صعود قیمت سهام خود تا سطوح نزدیک به سقف مجاز روزانه بودند. برخی نیز با صف‌های پرحجم در سمت تقاضا همراه شدند. رفته‌رفته اما دامنه صعود قیمتی در این نمادها محدودتر شد و بعضا شاهد قرمزپوشی این نمادها در دقایق پایانی بازار نیز بودیم. بازگشتی که به‌نظر می‌رسد تنها وقفه‌ای در مسیر تعیین قطعیت‌هاست چراکه این گروه پیش‌تر با اخباری از این دست تا حدود قابل‌توجهی صعود کرده‌ و حال برای ادامه مسیر نیاز به اخبار موثق‌تر و جزئیات بیشتر است.

مهجوریت بزرگان در تلاطم بازار جهانی

گروه‌های بزرگ بورس تهران به‌ویژه کامودیتی‌ها که بیشترین تاثیر را از روند قیمت‌ها در بازار جهانی می‌پذیرند، این روزها شرایط مناسبی را تجربه نمی‌کنند. روز گذشته نیز به دنبال تهدید ترامپ به وضع تعرفه ۱۰ درصدی بر واردات ۳۰۰ میلیاردی کالاهای چینی، با شعله‌ور شدن دوباره آتش جنگتجاری شاهد واکنش منفی و سریع کامودیتی‌ها در بازارهای جهانی بودیم. برهمین اساس قیمت جهانی نفت و فلزات اساسی که در روزهای پایانی هفته گذشته ریزش‌های معناداری را تجربه کرده بودند، با شروع معاملات روز گذشته به حرکت در مسیر نزولی ادامه دادند. در این راستا بهای هر تن مس با افت ۸/ ۰ درصدی به ۵۶۷۳ دلار رسید. روی نیز با کاهش ۲/ ۱ درصدی بها مواجه شد و ۲۳۲۶ دلار در هر تن قیمت خورد. آلومینیوم و سرب نیز در روندی مشابه افتی حدود ۵/ ۰ درصدی را تجربه کردند.

در این میان باید توجه داشت مهلت دونالد ترامپ به چین برای اعمال این سیاست مالی تهاجمی، پایان آگوست (فاصله زمانی کمتر از یک‌ماه) است و از آنجا که وی تمام ابزار ممکن را برای پیشبرد اهدافش به‌کار گرفته، انتظار می‌رود بازارهای جهانی ماه پرتلاطمی را در پیش داشته باشند. موضوعی که بر ریسک گروه‌های مرتبط با بازارهای جهانی در بورس تهران افزوده تا از توجه بورس‌بازان به این گروه‌ها کاسته شود.

علاوه بر این مهم، توجه سرمایه‌گذاران به هزینه‌فرصت و وجود گروه‌های پربازده‌تر در بازه زمانی کوتاه‌مدت سبب تغییر جهت نقدینگی از گروه‌های بزرگ کالایی به سهام کوچک‌تر و مستعد رشد شده است. با این وجود این نکته قابل اذعان است که وضعیت مناسب تولید و فروش کامودیتی‌ها و در نتیجه رشد سودآوری این شرکت‌ها، سهام مذکور را در حاشیه امنی قرار داده که می‌تواند سپر محافظی در برابر ریزش‌های تند قیمتی باشد. ایجاد این سپر محافظ برای قیمت سهام بزرگ کالایی، به نوعی محافظت عمومی از شاخص کل در برابر ریزش‌های پرقدرت در دوره‌های زمانی متوالی را نیز در پی خواهد داشت.

چهارمین روز خرید «حقیقی»ها

روز گذشته برای چهارمین روز متوالی شاهد غلبه معامله‌گران خرد در سمت خرید سهام بودیم. به این ترتیب در پایان معاملات روز دوشنبه در مجموع حدود ۱۲۴ میلیون سهم به ارزش تقریبی ۴/ ۱۰ میلیارد تومان به پرتفوی حقیقی‌ها افزوده شد. در میان ۳۸ صنعت فعال بورسی نیز دیروز بیشترین خالص خرید بازیگران حقیقی در سهام زیرمجموعه گروه‌های کوچک بازار رقم خورد. در این میان نمادهای زیرمجموعه گروه محصولات دارویی شاهد جابه‌جایی حدود ۱۶ میلیارد تومانی در مسیر پرتفوی حقوقی به حقیقی بودند. پس از آن نیز دو گروه بانک و محصولات غذایی مورد توجه معامله‌گران خرد بازار قرار گرفتند و به ترتیب خالص خرید ۱۳ و ۱۰میلیارد تومانی را رقم زدند.

در میان شرکت‌های بورسی نیز نماد معاملاتی شرکت داروسازی‌ فارابی‌ در اولویت خرید معامله‌گران حقیقی بازار قرار گرفت. دیروز حدود ۴ میلیون سهم «دفارا» به ارزش ۶ میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان در سمت حقوقی به حقیقی جابه‌جا شد. سهام بانک پارسیان نیز دیروز مورد توجه بازیگران حقیقی بازار قرار گرفت. در این نماد معاملاتی روز گذشته بیش از ۱۹ میلیون و ۸۰۰ هزار سهم به ارزش ۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان از پرتفوی حقوقی‌ها به سبد سهام معامله‌گران خرد افزوده شد. سهام شرکت کشت و صنعت چین‌چین نیز در این روز با خالص خرید حدود ۶ میلیارد تومانی به سمت حقیقی‌ها همراه شد.

در آن‌سوی بازار اما این نمادهای زیرمجموعه گروه محصولات شیمیایی بودند که مورد‌توجه معامله‌گران عمده بازار قرار گرفتند. پتروشیمی‌ها در این روز شاهد جابه‌جایی حدود ۲۶ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان نقدینگی در مسیر حقیقی به حقوقی بودند. همچنین دیروز در گروه فلزات اساسی، ۷ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان به پرتفوی حقوقی‌ها افزوده شد.

قندی‌ها نیز دیروز، با خالص خرید حدود ۳ میلیارد تومانی معامله‌گران عمده بازار مواجه شدند. در میان شرکت‌ها نیز سهام پتروشیمی نوری شاهد خالص تغییر مالکیت ۴ میلیون سهم به ارزش ۱۳ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان به سمت پرتفوی حقوقی‌ها بود. نماد معاملاتی گروه پتروشیمی سرمایه‌گذاری ایرانیان نیز دیروز با خالص حقیقی ۶ میلیارد تومانی از سوی معامله‌گران عمده مواجه شد. «جم‌پیلن» دیگر نمادی بود که در پایان معاملات روز دوشنبه شاهد جابه‌جایی ۶/ ۱ میلیون سهم به ارزش ۴ میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان در مسیر پرتفوی حقیقی به حقوقی بود.

فاطمه اسماعیلی