معمار بزرگ جنگ

تردیدی وجود ندارد که تنش در روابط ایران و آمریکا در دو هفته اخیر به میزان قابل ملاحظه‌ای افزایش یافته و دو طرف درک می‌کنند که شرایط مثل قبل نیست. فشارهای اقتصادی پی‌درپی آمریکا بر ایران یک جنبه مهم تنش‌های کنونی است. اما آنچه فعلا اهمیت زیادی پیدا کرده، احتمال بروز درگیری نظامی بین دو کشور است. تصمیم ایران به تلافی کردن خروج آمریکا از پیمان هسته‌ای سال ۲۰۱۵ اجتناب‌ناپذیر بود. ایران در یک سال اخیر با این امید که دیگر امضا‌کنندگان آن پیمان در برابر آمریکا ایستادگی می‌کنند و منافع ایران حفظ خواهد شد به تمامی محتوای پیمان هسته‌ای پایبند بوده است. اما اکنون تصمیم گرفته واکنش حساب شده‌ای به تامین نشدن منافع خود از پایبندی به پیمان هسته‌ای نشان دهد: پایبند نماندن به برخی مفاد پیمان هسته‌ای و بازگذاشتن مسیر دیپلماتیک.

اما با آنکه ایران این مسیر را باز گذاشته است، اگر بولتون در تیم دولت آمریکا باقی بماند. احتمال بروز درگیری بالاست و این در حالی است که هرگونه درگیری نظامی بین ایران و آمریکا احتمال شکست ترامپ درانتخابات ریاست جمهوری سال آینده آمریکا را به شدت بالا می‌برد. نکته مهم این است که ایران اعلام کرده اقدامات جدید در واکنش به تامین نشدن منافع خود از پیمان هسته‌ای قابل بازگشت است و این اقدامات به معنای خروج ایران از کل پیمان یاد شده نیست. در واقع طبق مفاد همین پیمان، اعمال مجدد تحریم‌ها به ایران اجازه می‌دهد از آن به‌عنوان دلیلی برای عدم پایبندی به تعهدات خود به‌طور کامل یا جزئی استفاده کند.ایران بر دیپلماسی تاکید دارد اما جان بولتون پیوسته در پی زمینه‌سازی برای درگیری بین ایران و آمریکاست. یک عامل تندروی‌های اخیر دولت آمریکا علیه ایران و اعزام نیروی نظامی به خاورمیانه پافشاری‌های بولتون بوده است. او معتقد است اگر ایران وارد بازی اقدامات تلافی‌جویانه شود با هر اقدام آمریکا اقدامی انجام خواهد داد و در این حالت بر شدت تنش‌ها در روابط ایران و آمریکا افزوده خواهد شد و معکوس کردن این روند غیرممکن است. با آنکه ترامپ خواهان جنگ نیست، اما بولتون می‌تواند او را به این رویداد بکشاند.

نشانه‌هایی از به ستوه آمدن ترامپ از سیاست‌های بولتون وجود دارد. خبرگزاری سی ان ان در گزارشی آورده است، رئیس‌جمهوری آمریکا به دوستانش گفته اگر قرار بود سیاست‌های بولتون اجرا شود. آمریکا اکنون در چند جبهه در جهان مشغول جنگ و درگیری بود. همچنین اخیرا ترامپ در یک گردهمایی در فلوریدا گفته بود امیدوار است با ایران به توافق منصفانه دست پیدا کند. «ما خواهان لطمه زدن به کسی نیستیم. ما فقط می‌خواهیم ایران سلاح هسته‌ای نداشته باشد، همین!» این سخنان با واقعیت سیاست ترامپ در قبال ایران که بولتون در حال پیش بردن آن است در تضاد قرار دارد. بولتون که یکی از معماران جنگ عراق بود، در عمل در حال تکرار همان دستورالعملی است که در دوره ریاست جمهوری جورج بوش در قبال عراق به آن عمل شد، دستورالعملی که به آن فاجعه بزرگ منجر شد. استراتژی بولتون در قبال ایران دارای برخی ویژگی‌های مشخص است: مرتبط کردن ایران با القاعده، ادعای بی‌اساس تلاش ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای و برداشت‌های مبهم از ارزیابی‌های اطلاعاتی درباره ایران.

ترامپ تحت تاثیر توصیه‌های بولتون، بدون آنکه نیاز باشد در حال دامن زدن مجدد به بحران هسته‌ای ایران است. اگر ترامپ در ادعای خود یعنی تمایل به رسیدن به توافق با تهران صادق است نباید به توصیه‌های بولتون عمل کند، زیرا بولتون خواهان بسته شدن مسیرهای دیپلماتیک است.

مقامات ایران آشکارا بر آمادگی خود برای رفع تنش‌ها و باقی ماندن در پیمان هسته‌ای تاکید کرده‌اند و اکنون سوال مهم و اصلی این است که آیا ترامپ شخصا خواهان یک بحران جدید در خاورمیانه است یا نه؟ بسیار بعید است که چنین بحرانی به شکل نظامی رخ دهد، زیرا حتی یک درگیری نظامی محدود با ایران لطمات بزرگی به ترامپ وارد خواهد کرد درست همان‌طور که شکست عملیات پنجه عقاب علیه ایران به جیمی کارتر لطمه زد.از سوی دیگر حمله برای نابود کردن تاسیسات هسته‌ای ایران که در سراسر این کشور گسترده است، مستلزم استفاده از نیروی نظامی عظیم است که به یک جنگ بزرگ منجر خواهد شد. ترامپ و نه بولتون، باید درباره نوع رفتار با ایران تصمیم بگیرد و اثرات تصمیم خود را برای انتخابات ریاست جمهوریسال آینده آمریکا بسنجد. اما مادام که بولتون در تیم ترامپ است خطر بروز جنگ وجود دارد.

سینا طوسی