هنوز سازوکار مالی دادوستد اروپایی‌ها (و احتمالا غیر اروپایی‌ها) با ایران موسوم به " اینستکس" وارد فاز عملیاتی و اجرایی نشده که در عرض کمتر از ۷ ماه از اعلام رسمی ثبت این سازوکار مالی، ۲ رییس این نهاد مالی بنا به دلایلی نامعلوم استعفا کرده‌اند.
در حالی که از نظر ایران، همین الان هم برای آغاز فعالیت سازوکار مالی موسوم به اینستکس، خیلی دیر شده است؛ اما سیاست" این دست آن دست " کردن اروپایی‌ها همچنان ادامه دارد و پس از کناره‌گیری بی‌سروصدای " پر فیشر" رییس سابق سازوکار اینستکس، رییس جدید آن یعنی" برند اربل" نیز پنج‌شنبه گذشته کناره‌گیری کرد.
دلایل این دو استعفا رسما اعلام نشده و تنها به ذکر این بسنده شده که " دلایل شخصی بوده است" اما رسانه‌ها و ناظران سیاسی دلایل احتمالی متعددی را برای این کناره‌گیری‌ها ذکر می‌کنند که از جمله مهمترین آنها سنگ اندازی‌ها و تهدیدات خارجی ناشی از محور آمریکا- اسراییل در برابر آغاز به کار این نهاد است.
این کناره‌گیری همزمان در شرایطی انجام شد که خبرهای غیررسمی هفته گذشته حاکی از این بود که "امانوئل مکرون" رییس جمهوری فرانسه در تماس‌های دیپلماتیک خود با "حسن روحانی" همتای ایرانی، به او پیشنهاد تخصیص اعتبار ۱۵ میلیارد دلاری برای آغاز به کار اینستکس را داده است؛ پیشنهادی که از نظر ناظران قدمی رو به جلو در فعالیت این نهاد محسوب می‌شود.
با این حال استعفای ناگهانی "برند اربل" سفیر سابق آلمان در تهران که ریاست اینستکس را بر عهده او سپرده بودند، ماجرای آغاز به کار اینستکس را بار دیگر در هاله‌ای از ابهام فرو برده است.
این استعفا در کنار استعفای چند هفته پیش " پر فیشر" – رییس سابق کامرتس بانک آلمان که به عنوان نخستین رییس اینستکس معرفی شده بود - ماجرای اینستکس را پیچیده کرده است و ظن ناظران را به وجود پشت پرده‌ای پرحاشیه و پرفشار برای این نهاد، تقویت کرده است.
آمریکایی‌ها بارها هشدار داده‌اند این نهاد و دست اندرکاران آن را تحریم خواهند کرد و شاید یکی از دلایل کناره‌گیری فیشر و اربل در تشدید همین تهدیدها بوده باشد؛ از سوی دیگر برخی رسانه‌ها طی ۲ روز گذشته با توجه به اظهارات و نظرات اربل درباره مسایل مختلف منطقه‌ای از جمله درباره سیاست‌های ایران در منطقه، نزدیکی بیش از حد متعارف دیدگاه این دیپلمات آلمانی به سیاست‌های خارجی و منطقه‌ای جمهوری اسلامی را دلیل این استعفا اعلام کرده‌اند؛ چون ظاهرا دولتمردان اتحادیه اروپا و ۳ کشور بزرگ اروپایی (آلمان، بریتانیا و فرانسه) ترجیح‌شان این است که ریاست اینستکس در اختیار فردی نزدیک به ایران نباشد.
با این حال گروهی دیگر از ناظران معتقدند استعفای اربل احتمالا دلایل پشت‌پرده دیگری داشته است؛ چون اربل در سال‌های گذشته دیدگاه‌ها و نظرات روشن و شفافی در انتقاد از اسراییل و یا درباره فعالیت‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران و گروه‌هایی چون حزب‌الله لبنان و حماس داشته است و دیدگاه‌های او امری مخفی نبوده که دولتمردان اروپایی از آن بی‌خبر بوده باشند؛ بنابراین باید دلیل یا دلایل اصلی استعفای او را در فشارهای پشت پرده لابی‌های ضد ایرانی مرتبط با تندروهای کابینه ترامپ و رژیم اسراییل در پایتخت‌های اروپایی دانست.
برخی دیگر نیز می‌گویند شاید پای دستگاه‌های اطلاعاتی هم در میان باشد و برای مثال وجود "اطلاعات محرمانه شخصی" و یا تهدیداتی مبنی بر توقیف امول و تحریم و.. در این کناره‌گیری ناگهانی موثر بوده باشد؛ با این هدف که آغاز به کار اینستکس همچنان به تاخیر افتد و ایران با برداشتن گام‌های دیگر کاهش تعهدات برجامی خود، بیش از پیش از اروپا دورتر شود تا در نهایت دستگاه تنفس مصنوعی "اینستکس" هم از دهان پیکر نیمه جان برجام برداشته شود و این توافق بین‌المللی به طور کامل بمیرد.
در صورت مرگ برجام، کار آمریکای ترامپ برای تشدید فشار علیه ایران و جلب همراهی اروپایی‌ها برای مقابله با ایران راحت‌تر خواهد شد و این همان خواسته اصلی دولت ترامپ به ویژه تندروهای کابینه او همچون بولتون و پمپئو است.
به هر روی کناره‌گیری دو رییس اینستکس در شرایطی که از آغاز اعلام رسمی این سازوکار ۶ ماهی نگذشته و هنوز خبری از معامله‌ای در قالب این سازوکار مالی به بیرون درز نکرده، خبر خوبی برای ادامه برجام نیست و نشان از وجود احتمالی لابی‌های پیدا و پنهانی می‌دهد که به شدت برای "چوب گذاشتن لای چرخ برجام" فعالیت دارند و تا کسب اطمینان از مرگ حتمی برجام از پای نخواهند نشست.
با مرگ غیرمنتظره "یوکیا آمانو" – مدیر کل فقید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی- و استعفای برند اربل رییس تازه معرفی شده برای ریاست نهاد اینستکس، ادامه حیات نیمه جان برجام در دست‌اندازهای جدید و پیچیده‌ای افتاده و معلوم نیست که آیا اراده سیاسی اروپایی‌ها آن قدر برای حفظ برجام قوی خواهد بود که بتوانند چارچوب برجام را با تامین حداقلی از خواست‌های اقتصادی ایران تضمین کنند یا نه!
- 13
- 4
