دکتر مریم صانع‌پور، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، از نحوه تصمیم گیری و سخن گفتن در مورد زنان جامعه، دل پُری دارد، هم به سیاستگذاری و هم به نوع سخن گفتن روحانیون در مورد زنان انتقاد دارد و می گوید: ما با القائات اشتباهمان این قشر را آسیب پذیر کرده ایم، فشارها را از روی زنان برداریم، لازم نیست از زنان حمایت کنیم! به زنان اجازه دهیم شاد باشند، مدام امر و نهی نکنیم!
او اظهار می کند: عده‌ای می‌گویند چون زن احساسات مادرانه دارد، باید در خانه بماند در حالی که زن با مادرانگی اش باید وارد تصمیم گیری های کلان اجتماعی شود تا جامعه فضایی امن و صلح آمیز را تجربه کند، قرار نیست زنان جای مردان را اشتغال کنند چون اگر به عکس وضعیت فعلی مدیریت جامعه‌ای فقط به دست زنان باشد نیز جامعه موفق نخواهد بود. ۵۰ درصد جمعیت جامعه را زنان تشکیل می‌دهند بنابراین ۵۰ درصد جمعیت سیاستگذاران کلان جامعه باید زنان باشند.
صانع پور معتقد است که گروهی زنان به اسم دین به حاشیه رانده شده اند بنابراین علما باید یک بازخوانی روی متون دینی داشته باشند تا زنان به متن جامعه برگردند به جای اینکه در حاشیه باشند و این اتفاق به خاطر یک تحریف معنوی است که متاسفانه در اسلام رخ داده، قرآن تحریف لفظی نشده ولی متأسفانه تفسیرها و احادیث زن ستیزانه ای وجود دارد که در دوران کنونی موجب بی رغبتی به رویکردهای فقهی از اسلام شده است. در حالی که ما شیعه امامیه معتقد به پویایی فقه شیعی هستیم اما گاهی چهره ای قرون وسطایی از اسلام ترسیم می کنیم؛ اگر علما خود را به روز نکنند مردم آنها را کنار می گذارند. علما باید به موضوع شناسی اصالت دهند و خود را نیازمند به دانستن مسایل روز نشان دهند.
متن گفت وگوی شفقنا زندگی با دکتر مریم صانع پور، مدیر گروه پژوهشی مطالعات زنان پژوهشکده علوم انسانی را می خوانید:
* با توجه به شرایط سیاسی، فرهنگی و اجتماعی که امروز در کشور داریم، مطالبات زنان در عرصه‌های اجرایی و توان و باورمندی آنان در عرصه‌های کلان جامعه چگونه ممکن است؟
صانع پور: اگر بخواهیم جامعه زنان را خطاب قرار دهیم یا حرف‌های آنها را بشنویم باید به این نکته توجه داشته باشیم که زنان ما تحصیل کرده هستند و بسیاری از آنان در مدارج عالی علمی هستند و اگر بخواهیم از جامعه زنان حرف بزنیم، باید بدانیم از جامعه‌ای فرهیخته با تحصیلات عالی دانشگاهی حرف می‌زنیم، هرچند ممکن است به لحاظ شغلی اشتغال مناسبی نداشته باشند ولی از نظر درک علمی، ذهن تحلیلی و توانمندیهای علمی دارای پتانسیل های زیادی می باشند ـو لذا نباید زنان را به اقشار بسیار ضعیفی که مشکلات آنها بسیار زیاد است یا بی سرپرست هستند یا بد سرپرست یا خود سرپرست یا زنانی که دچار آسیب‌های شدید اجتماعی هستند، تقلیل دهیم.
توجه ما باید به زنان توانمندی باشد که نشان دادند پستانسیل‌شان چقدر بالاست و اگر در سطح جامعه زنان ناتوانی داریم باید توجه کنیم که مشکلات اجتماعی در هر زمینه‌ای باعث شده آنان ناتوان باقی بمانند؛ در حالی که پتانسیل همان زنان توانمند را دارند و جامعه در قبال نادیده گرفته شدن قابلیت‌ها و استعدادهای زنان توانمند مسئول است.
بنابراین زنان طبعا مطالباتی دارند، وقتی زنی در سطوح بالای علمی، آگاهی و عملی قرار دارد و توانمندیهای یک شهروند توانا را در جامعه دارد چه تفاوتی با یک شهروندی که فقط به لحاظ جنسیتی با او متفاوت است، دارد؟ زن و مرد از یک نفس واحده خلق شدند و هر دو به لحاظ ماهیت هیچ تفاوتی با هم ندارند بنابراین خداوند به لحاظ حقوق و تکالیف آنها را مساوی قرار داده یعنی اگر از مرد خواسته نماز بخواند از زن هم خواسته، از مرد خواسته وجوه مالی خود را بپردازد و حق و حقوق دیگران را بدهد زن هم ازاین قاعده مستثنی نیست حتی امر معروف و نهی از منکر که در قرآن به صراحت گفته شده مؤمنین و مؤمنات باید یکدیگر را از بدی بازدارند و به خوبی توصیه کنند.
همانطور که تکالیف مساوی است حقوق هم باید مساوی باشد حقوق شهروندی در زمینه های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی حق همه شهروندان است، تبیعض جنسیتی به هیچ وجه روا نیست و از سوی دیگر آموزه‌های دینی ما نیز بر این نکته تاکید می‌کند و مخالف تبعیض بین انسانها است.
ممکن است در بعضی از فرهنگ‌ها تبعیض مانند تبعیض نژادی، تبعیض قومی و قبیله‌ای و جنسی تعریف شده باشد ولی اگر ادعای ما این است که مسلمان هستیم و نظام، یک نظام اسلامی است باید اولین اساسنامه ما قرآن باشد، قرآن که هرگونه تبعیض بین انسانها را نفی می‌کند و هیچ گونه تبعیضی را بر نمی تابد نه تبعیض نژادی، قومی و قبیله‌ای و نه جنسی.
بنابراین از لحاظ حقوق شهروندی زنان باید از حقوق مساوی با مردها برخوردار باشند.
براساس قانون، خبرگان حق دارد رهبر را بازخواست کند و عزل و نصب کند چون شأن خبرگان از رهبری بالاتر است، زمانی که حضرت امام خمینی(ره) در سال ۱۳۵۸ زمینه‌ای را فراهم کرد که خانم منیره گرجی(یک زن) به عنوان عضو خبرگان رهبری با رأی مردم انتخاب شود . هرچند همان موقع بر اساس برخی نقل ها با خانم گرجی خیلی مخالفت شد و ایشان می‌گویند که وقتی وارد مجلس خبرگان شدم بعضی از آقایان علما گفتند جایی که این خانم باشد ما نمی نشینیم یا ایشان باید برود یا ما می‌رویم و خانم منیره گرجی گفتند من منتخب مردم هستم و در قبال مردم مسئول هستم و هر کسی با حضور من در این مجلس مشکل دارد می‌تواند مجلس را ترک کند، نشان می دهد اگر چه مشکلات زیادی فرا روی زنان وجود دارد اما آنها جانانه در برای استیفای حقوق شهروندی خود ایستاده اند.
امام خمینی با سنت عملی خود نشان دادند که زنان حق دارند در بالاترین سطوح حاکمیتی حضور پیدا کنند.
وقتی امام خمینی (ره) در اوایل انقلاب می آیند یک نفر از سه نفر هیات اعزامی به شوروی را خانم مرضیه دباغ انتخاب می‌کند نباید سوال پس از چهل سال اینک بپرسیم سهم زنان از قوه مقننه ، مجریه، یا قضاییه چقدر باید باشد؟ زیرا نصف جمعیت کشور زنان هستند و پایه گذار نظام جمهوری اسلامی یعنی امام خمینی چنان خط مشیی را از حضور زنان در مشاغل حاکمیتی جمهوری اسلامی ترسیم کرده بودند. می‌بینیم در عملکرد امام هیچ اختلاف و تبعیضی به لحاظ جنسیتی بین زن و مرد وجود نداشت چرا باید بعد از ۴۰ سال اینقدر سیر قهقرایی کرده باشیم که این موضوعات برای کشور مسأله باشد. مطالبات زنان از حقوق شهروندیشان تفاوتی با مطالبات مردان ندارد زیرا قوانین شهروندی باید حقوق انسان بماهو انسان تأمین کند. زیرا همانطور که زنان در انجام تکالیف شهروندیشان با مردان تفاوتی ندارند مثلاً اگر پارک دوبله کنند جریمه می شوند و نمی گویند زنان باید کمتر جریمه شوند در بقیه شئون و حقوق هم کاملا باید مساوی با مردها باشند.
*برخی در بحث حضور زنان در پست‌های مدیریتی عملکرد دولت یازدهم را مثبت و برخی منفی ارزیابی می‌کنند و دلایلی برای این مساله بیان کردند، در پست های اخیری که دولت دوازدهم و همچنین شهرداری‌ها در نظر گرفتند، حضور زنان در پست‌های مدیریتی رویکرد مثبتی داشته، پررنگ شدن حضور زنان و عهده‌داری مسئولیت‌هایی که روزهایی فقط مختص به مردان بود، چشم انداز مناسبی را پیش روی زنان قرار خواهد داد؟ یا برخی از حساسیت‌هایی که نمی توان آنها را نادیده گرفت، بیشتر ظهور و بروز خواهد کرد؟
صانع پور:این اتفاق خیلی دیر در حال رخ دادن است، ۴۰ سال پیش این روند شروع شده و قرار بوده تا الان مسأله‌ای به عنوان این که شهردار باید زن باشد یا مرد، آیا وزیر زن باشد یا مرد، رییس جمهور زن باشد یا مرد، وجود نداشته باشد پس از ۴۰ سال که از عمر جمهوری اسلامی می گذرد و همه می دانیم که حضور تعیین کننده زنان در صحنه موجب پیروزی انقلاب شد امروز دیگر نباید زن و مرد بودن افراد موضوع بحث ما باشد بلکه باید توانمندیهای انسانها فارغ از جنسیت شان مورد بررسی قرار گیرد. با این حال من تأکید بیشتری بر مدیریت‌های مادرانه زنان در کنار مدیریت های مردانه دارم، دنیا هم امروز به این نقطه رسیده است. ما جامعه را باید مثل یک خانواده بزرگ تصور کنیم، چون خداوند در قرآن می فرماید که شما برادر یکدیگر هستید و از یک پدر و مادر به وجود آمدید. ما نه تنها نسبت به هم‌میهنانمان بلکه درباره انسان‌هایی که در دنیا هستند باید احساسات مهرورزانه داشته باشیم زیرا همگی فرزندان یک مادر و پدر هستیم.
تقابلی که متاسفأنه شاهد آن هستیم و من را در مقابل دیگری قرار می دهد یا جامعه ما را در مقابفل دیگران قرار می دهد از روح قرآنی بی بهره است. متاسفانه با وجود ادعای مسلمانی، اخلاق ما کمتر اسلامی است و چیزی که در جامعه رایج شده اخلاق نیچه‌ای است، حتی نگاه ما سوبژکتیو است یعنی من خود را بالاتر از دیگری قرار می دهم، دیگری را به رسمیت نمی شناسم و او را مانند یک شیء متعلق شناسایی خودم تصور می کنم. ما به رغم شعارهایی که داده ایم به شدت آمریکایی شده ایم! زیرا نگاهمان به غیر خودمان نگاهی تقابلی است در حالی که آموزه های قرآنی انسان ها را به تعامل هم افزایانه با یکدیگر دعوت می کند. .
اگر فرهنگ ما اسلامی در معنای قرآنیش باشد باید بتوانیم احساس برادری نسبت به ملیت های دیگر داشته باشیم. در فرهنگ قرآنی نمی توان مانند ورنر یگر که عقیده داشت فقط یونانیان درک کلیات داشتند نگاه تبعیض گرا خواه نژادی و خواه جنسیتی داشت زیرا چنین نگاهی تقابلی دائمی میان نژادها یا جنسیت ها ایجاد می کند خداوند در قرآن می فرماید «لقد کرمنا بنی آدم» بنابراین همه انسانها خواه زن ، خواه مرد، خواه سفید پوست، خواه رنگین پوست، خواه ایرانی، خواه غیرایرانی همگان محترم هستند و باید از حقوق انسانی مساوی با یکدیگر برخوردار باشند.
و اما دوباره برگردیم به تبعیضات جنسیتی، جامعه مثل یک خانواده بزرگ است و خانواده باید پدر و مادر را با هم داشته باشد. مرد چون قرار است از خانواده حمایت کند و نگذارد دیگری تعدی به خانواده کند احساس او بیشتر حس قهرآمیز است و این احساس با حس مراقبت مادرانه زنان ، ایثارگری، ایشان تکمیل می شود. بنابراین مدیریت تکاملی که می تواند جامعه را به رشد و توسعه شایسته انسانی برساند باید مادرانگی زنان را در کنار پدرانگی مردان داشته باشد.
اما جامعه ما متاسفانه از حضور مادرانگی محروم است. خدا زن را با خصوصیات مادرانه خلق کرده، ویژگی‌ای که ایثارگری است، عملکرد زنان تعاملی است نه تقابلی، ایشان اهل جنگ و نزاع نیستند. زنی که به روش و فطرت درست تربیت شده باشد با جنگ و نزاع مخالفت می کند و آرامش، امنیت و صلح ایجاد می کند. اگر این مادرانگی را منحصر کنیم به حوزه خانواده، جامعه را از حضور مادرانه زنان محروم کرده‌ایم و یک جامعه تک بعدی و ناقص ایجاد کرده‌ایم.
از مدیریت‌های کلان زنان در اسلام مدیریت حضرت زهرا را با عمر کوتاهشان بر تاریخ بشریت مشاهده می کنیم. مدیریت سیاسی، فرهنگی حضرت زینب (س) را داریم که پیام امام حسین (س) را به صورتی مهرورزانه، عاطفه محورانه و صلح گسترانه به تاریخ بشریت منتقل کردند. در روز عاشورا سمبل صلح و امنیت را در وجود حضرت زینب (س) می‌دیدییم. ۱۴۰۰. همچنین در سرزمینی که دختران را زنده به گور می کردند حضرت رسول که فرصت‌های ازدواج بسیاری داشتند با زنی ازدواج کردند که یک زن خانه نشین نبود بلکه در حوزه عمومی فعال بود و به مدیریت تجاری اشتغال داشت نیروهای زیادی زیر دست حضرت خدیجه (س) کار می‌کردند و خود پیغمبر (ص) در جوانی یکی از نیروهایی بودند که تحت مدیریت حضرت خدیجه (س) کار اقتصادی می کردند و اگر مدیریت اقتصادی حضرت خدیجه (س) نبود اسلام پا نمی‌گرفت اما متاسفانه همین که از مدیریت های کلان حرف می زنیم می گویند شما فمینیست هستید.
شأن زن در اسلام بلندمرتبه است چرا ما این شأن والای قرآنی و تاریخی زن در اسلام را در رویکردهای فقهی مان تا پایین ترین سطح تنزل را تقلیل داده ایم و به تبع همین نگاه فقهی القاء کرده ایم که زن جنس دوم و بلکه از رده خارج است . در حالی که پیغمبر (ص) نگاه‌شان این گونه نبود و نگاه اسلام اینگونه نیست.
عده‌ای می‌گویند چون زن احساسات مادرانه دارد، باید در خانه بماند در حالی که زن با مادرانگی اش باید وارد تصمیم گیری های کلان اجتماعی شود تا جامعه فضایی امن و صلح آمیز را تجربه کند. امروز در جامعه ما تمام بار سنگین اداره جامعه بر دوش مردان است بدون اینکه زنان در کنار آنها نقشی داشته باشند، قرار نیست زنان جای مردان را اشتغال کنند چون اگر به عکس وضعیت فعلی مدیریت جامعه‌ای فقط به دست زنان باشد نیز جامعه موفق نخواهد بود. ۵۰ درصد جمعیت جامعه را زنان تشکیل می‌دهند بنابراین ۵۰ درصد جمعیت سیاستگذاران کلان جامعه باید زنان باشند.
*جامعه زنان امروز ایران در مقایسه با گذشته به لحاظ سطح تحصیلات و حضور در مشاغل مختلف موفقیت چشمگیری داشته است اما نگاه برخی نسبت به زنان صرفا معطوف به امور خانه‌داری است از طرفی زنان دارای استعدادهای زیادی در امور دیگر هم هستند که به علت این نوع نگاه قادر به حضور فعال‌تری در اجتماع نیستند. به نظر شما چگونه می‌توان نگاه این بخش از جامعه را تغییر داد؟ و آیا اساسا این نوع نگاه زاییده چه عواملی است؟
صانع پور:این کار رسانه است، کار رسانه خیلی مهم است. متأسفانه در دوره‌ای هویت زنان را منحصر به هویت خانوادگی کردند و حتی نام همه مراکز زنان مانند مشارکت زنان، رشته زنان، و گروه مطالعات زنان را به معاونت زنان و خانواده، رشته زنان و خانواده یا گروه مطالعات زنان و خانواده تغییر دادند؛ در حالی که زن هم یک انسان است مثل مرد و هر انسانی دارای سه هویت است یک) هویت فردی، دو (هویت خانوادگی و سه( هویت اجتماعی. این سه هویت زنانگی مردانگی‌بردار هم نیست، همانطور که یکی از هویت‌های زنان هویت خانوادگی است و باید پاسخگوی نقش خانوادگی شان باشند، مردان هم باید پاسخگوی نقش خانوادگی شان باشند.
چرا ما فکر می‌کنیم که تربیت فرزندان فقط برعهده مادر است و مردان باید در حوزه عمومی و امور سیاسی، اقتصادی و فرهنگی عهده‌دار وظیفه باشند این یک اشتباه عظیم است که اولین آسیب آن به خود مردان می‌رسد چون اگر زن در سمت‌های مدیریتی باشد در واقع مادرانگی به جامعه می‌آید و زنان دلسوز همین مردان هم هستند.
مقاله‌هایی به لحاظ علمی وجود دارد که اثبات می‌کند اگر زنان در صدر بانک‌ها باشند مثلا مدیریت بانک‌ها، مدیریت مراکز مالی یا مدیریت‌های اقتصادی برعهده آنها گذاشته شود اختلاس به ندرت ممکن است پیش بیاید. زنان به دلیل روحیه مادرانگی که دارند معمولاً اهل فساد مالی نیستند و به ندرت ممکن است فساد مالی در بانکی باشد که رئیس آن زن است.
یک زن وقتی توانایی‌های علمی و عملی دارد باید مدیر باشد و کسی که توانایی کمتری دارد باید مرئوس باشد می‌خواهد مرد باشد یا زن. در خانواده مرد هم در قبال نظام خانواده باید احساس مسوولیت کند، اگر زن فرزند به دنیا می‌آورد این بدین معنا نیست که همیشه بچه باید با زن باشد؛ همان اندازه که فرزند باید عاطفه مادر را دریافت کند به عاطفه پدر نیز نیاز دارد، همان تعداد ساعتی که باید با مادر باشد باید با پدر نیز باشد.
این مسأله باید برای مردان جا بیفتد که زمانی که صاحب فرزندی می‌شوند در قبال فرزندشان مسئول هستند. در دنیای توسعه یافته تعریف عدالت جنسیتی بدینگونه است که مثلا اگر قرار است مادر خانواده دو ساعت برای کودک زمان اختصاص دهد، دو ساعت هم پدر باید وقت بگذارد، و این مسائل باید فرهنگ سازی شود.
اگر در دنیا حرف از عدالت جنسیتی است آنها از مساوات جنسیتی عبور کرده اند یعنی چون زن در طول تاریخ مورد ظلم واقع شده و به او اجازه داده نشده توانایی خود را به فعلیت برساند باید امکانات فوق العاده برای زن قائل شد تا اینکه بتواند فرزند خود را به دنیا بیاورد و با مشارکت همسرش در حوزه عمومی حضور فعال داشته باشد.
*زنان در برخی از عرصه‌ها خواسته‌هایی دارند که تا به امروز محقق نشده، عده‌ای معتقدند گره بخشی از این خواسته‌ها به دست عالمان دینی باز می‌شود، لازم است چگونه و چه نوع ارتباطی با عالمان دینی در این زمینه‌ها برقرار شود؟ تا به امروز در این ارتباط گیری موفق بودیم؟ چه اشکالاتی داشتیم؟
صانع پور:من معتقد هستم زنان به اسم دین به حاشیه رانده شده‌اند بنابراین علما باید یک بازخوانی روی متون دینی داشته باشند تا زنان به متن جامعه برگردند به جای اینکه در حاشیه باشند و این اتفاق به خاطر یک تحریف معنوی است که متاسفانه در اسلام رخ داده، قرآن تحریف لفظی نشده ولی متأسفانه تفسیرها و احادیث زن ستیزانه ای وجود دارد که در دوران کنونی موجب بی رغبتی به رویکردهای فقهی از اسلام شده است. در حالی که ما شیعه امامیه معتقد به پویایی فقه شیعی هستیم اما گاهی چهره ای قرون وسطایی از اسلام ترسیم می کنیم.
باید بدانیم اگر علما خود را به روز نکنند مردم آنها را کنار می‌گذارند. علما باید به موضوع شناسی اصالت دهند و خود را نیازمند به دانستن مسایل روز نشان دهند.
مراجع و علما معصوم نیستند ایشان متخصصان حقوق اسلامی هستند، پس مانند متخصصان دانشگاهی ایشان نیز باید دائما با علوم روز مرتبط باشند و از صاحبنظران علوم روز در زمینه های مختلف اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و غیره کمک بخواهند. علما نیازمند موضوع شناسی هستند و اگر می‌خواهند مردم به آنها بیشتر مراجعه کنند باید هر یک به دنبال کسب اطلاعات در رشته خاصی باشد و با موضوع شناسان همکاری های بیشتر فکری داشته باشند تا به صورتی تخصصی از عهده پاسخ به برخی سوالات فقهی برآیند.
در این جهت علما بدون اینکه تقدسی برای خود قائل شوند باید با دانشگاهیان سر یک میز بنشینند تا وحدت حوزه و دانشگاه حاصل شود. زیرا علما هیچ کدام معصوم نیستند . بنابراین تقدس قائل شدن برای علما ایشان را دچار غرور کاذبی می کند که همین امر موجی طرد و انزوای ایشان از جامعه خواهد شد زیرا روزگار خواه و ناخواه با گذشته فرق کرده است پس باید به قول حضرت علی(ع) فرزند زمانه خودمان باشیم. علما باید از عرش به فرش بیایند و در سطح مردم زندگی کنند زیرا امروز با جامعه تحصیل کرده مواجه هستند . جامعه ای که برای هر سخن و عملکردی استدلال عقلی می خواهند و مطالبه گر هستند. بنابراین شایسته است تا علمای دین با تخصصی که دارند یک بازخوانی عصری از متون داشته باشند. یعنی مسائل روز را به متون اسلامی عرضه کنند و پاسخی روزآمد از متون دریافت کنند.
*روند آسیب پذیری زنان در مخاطرات اجتماعی مانند اعتیاد، تن فروشی و باندهای تبهکاری هر ساله روبه افزایش است؟ کدام آسیب اجتماعی در مورد زنان نسبت به دیگر آسیب‌ها سبقت گرفته است؟
صانع پور:به قول دکتر شریعتی زنان ما بین تیغه‌های یک قیچی گیر کرده‌اند، یکی از تیغه‌ها مدرنیته است و دیگری سنت. در هر دوی این تیغه‌های برنده زن موجود به غریزه جنسی تقلیل یافته و انسانیتش فراموش شده است. در برداشتی غلط از سنت دینی، حضور زن در یک جمع مساوی حضور شیطان معرفی شده است.
متاسفانه در چنین رویکردی زنان به جرم زن بودن حتی از حضور در کتابخانه های برخی شهرهای مقدس منع شده اند. چون زن را در واقع نماد جنسیت و غریزه جنسی تلقی کرده اند،و این نگاه فقهی به زنان ما منتقل شده که زن‌ها فقط برای برآوردن نیازهای جنسی مردان به وجود آمده اند. در بعضی از حوزه‌ها اگر زنی در حوزه درس می‌خواند می رسید به سطح ۴ حوزه استاد و طلبه های مرد در یک طرف پرده و این زن طرف دیگر پرده می‌نشستند، چرا؟
همین تلقی نیز از طریق مدرنیته به زن منتقل شده در فیلم‌ها، عکس‌ها در پورنوگرافی‌ها همین‌گونه است. متأسفانه مدرنیته، پورنوگرافی و این مسائل این تلقی از زن را در حوزه‌های رسانه‌ای عمومی وارد کرده است.
وقتی زن به این اندازه تقلیل داده شده این باور را پذیرفته که باید فریبنده و اغواگر باشد همانطور که دختران جوان در جامعه ما فقط برای جذاب بودن عمل‌های زیبایی و آرایش‌هایی که انجام می‌دهند که در هیچ جای دیگری از دنیا به این شکل نیست. برای اینکه این باورپذیری در زن ایجاد شده که من نیستم جزء جنسیت صرف، و هیچ کار دیگری از من بر نمی‌آید؛ و زنان ما این را باور دارند که اگر قرار است ازدواج کنند فقط به لحاظ جنسی و بیولوژیک می توانند یک انسان تلقی شود، انسانی که می زاید و باعث برآورده شدن نیازهای غریزی همسرش می‌شود. در سنت ما حتی برخی متدینین ما اینطور القاء کردند که اگر قرار است برای خرید، فروش، سیاست‌گذاری‌های زندگی، امور فرهنگی و… تصمیم گیری شود مرد باید تصمیم بگیرد و زن تقلیل داده شده به مادری بیولوژیک؛ که فرزند به دنیا آورد ولی ولایت و قیمومیت فرزند با پدر است و مادر هیچ نقشی در این ولایت فرزند ندارد، این دیدگاه سنتی است که ناخوشایند تر از دیدگاه مدرنیته است.
متأسفانه متدینین سنتی ما برای زن فقط یک شأن جنسی زیست شناسانه و نه جنسیت فرهنگی قائل شدند که باعث شد زنان ما هویتی جز هویت جنسی برای خود قائل نباشند. زمانی که زن به فحشا و ناامیدی محض کشیده می شود به سمت طرف مواد مخدر می رود زیرا توانمندی هایش نادیده گرفته شده است و او را که خداوند موجودی عاقل خلق کرده تا حد یک حیوان جنسی تنزل داده شده و به همین علت زنان ما شاد نیستند. چرا ما به اسم دین نمی‌گذاریم زنان به ورزشگاه‌ها بروند؟ این زنان با همان لباسی که در جامعه حضور دارند به ورزشگاه می‌روند، صندلی‌ها جداست، ما شادی های پیش پا افتاده را نیز از زنان دریغ کرده ایم، یک زندان فیزیکی و یک زندلان متافیزیکی بزرگی برای آنها درست کردیم که کمتر می‌توانند خود را نشان دهند.
زمانی که به زن می‌گویند شادی تو در این است که همسر و فرزندانت شاد باشند یعنی برای زن این شأنیت را قائل نیستند که به عنوان یک انسان باید به علائق هنری، علمی و عملی خود دست یابد تا یک انسان شاد باشد. خوب زن به انواع و اقسام فسادها می افتد چون برای خود تلقی دیگری ندارد و شادی برایش معنی ندارد، حتی آقایانی که زن را برای حوزه خصوصی خود می خواهند باید به این قضیه توجه داشته باشند.
اکثر زنانی که به مطب‌های روان پزشکی و روان شناسی مراجعه می‌کنند زنان خانه‌دار هستند. زنانی که احساس می کنند عمر خود را به بطالت گذرانده‌اند، طبیعی است که برای پرکردن خلع وجودی خود و جبران افسردگی وقت خود را صرف دیدن فیلم‌هایی که مثلا از ماهواره ها پخش می‌شود یا در فضاهای مجازی منتشر می‌شود، کنند، حتی ممکن است به اعتیاد و …. رو آورند.
*مهمترین برنامه‌ها در خصوص حمایت از زنان به عنوان قشر آسیب پذیر چه برنامه‌هایی می تواند باشد؟
صانع پور:ما با القائات اشتباهمان این قشر را آسیب پذیر کرده ایم، این فشارها را از روی زنان برداریم لازم نیست از زنان حمایت کنیم. به زنان اجازه دهیم شاد باشند. مدام امر و نهی نکنیم بگذاریم زنان از خودشان حرف بزنند. اکثر زنان به لحاظ علمی و عملی توانمند هستند اگر اجازه دهیم زنان توانمند زنان ناتوان را حمایت می کنند، نیازی نیست مردانی که خود را اصلی می دانند و به زنان نگاه انسان فرعی و دست دوم دارند بخواهند زنان را حمایت کنند. در حال حاضر NGO های زنانه بسیار فعال و موفق هستند. مرکز کهریزک که دقیق نمیدانم از حالت NGO ای خارج شده و دولتی یا نه اما خانم بهادرزاده بودند که مدیریت این مرکز را برعهده داشت و آن را به یک مرکز خیریه جهانی تبدیل کرد که در آمریکا و اروپا شعبه دارد و آدم‌های خیر ایرانی و غیرایرانی را جذب کرده و فعالیت می کنند. کهریزک یک مرکز جهانی شده بود یعنی مدیران سیاسی، اقتصادی و اجتماعی باید می رفتند دو زانو می‌نشستند و از خانم بهادرزاده مدیریت می آموختند.
باید یک تعریف انسانی از زن داشته باشیم و بدانیم زن یک انسان است و همه انسانها اصلی هستند خداوند هیچ انسانی را فرعی نیافریده است و از روح خود در همه انسانها دمیده. زن مانند مردهاست با تمام توانایی‌های آنها به اضافه اینکه مهربان و صلح‌طلب است، باید اجازه دهیم زنان در سطوح بالا خود را نشان دهند. آقایانی که می خواهند از زنان حمایت کنند، باور کنند که فعالان زن از عهده نه تنها حمایت خانم‌ها بر‌می آیند بلکه مشکلاتی که براثر عدم حضور زنان در جامعه بر دوش مردان سنگین شده می توانند این مشکلات را هم برطرف کنند، مردان هم نفس راحت می‌کشند.
تأخیر و تعلل در مسائلی که مربوط به زنان است فقط به خاطر این است که برخی آقایان باور ندارند که زنان خود می توانند کارهای خود را انجام دهند، برخی زنان هم باور ندارند چون آنها در این گفتمان بزرگ شدند. متأسفانه زنی که در طول تاریخ و در حال حاضر بیشتر به اسم اسلام تحت قشار قرار گرفته باور غلطی نسبت به خود دارد و نمی‌داند چه توانایی‌های دارد.
* زنان امروز برخی دارای نقش‌های متعدد با کارکردهای مختلفی هستند. از یک طرف به عنوان مادر، همسر، شاغل و … که وظایف سخت و گاهی طاقت فرسا برایشان داشته است. ولی حمایت‌هایی که دولت از مادران شاغل و گاه زنان سرپرست خانوار دارد چندان قابل توجه نیست مثل مرخصی زایمان زنان شاغل همچنان بلاتکلیف است و بسیاری موارد دیگر. که شاید یکی از مهمترین عدم تمایل به فرزندآوری نیز وجود همین مشکلات باشد. به نظر شما آیا نباید این مشوق‌ها و حمایت‌ها بیشتر شود؟
صانع پور:در مراکز دولتی نه تنها مساوات بلکه امکانات بیشتر برای حضور اجتماعی و حضور مدیریتی زن باید فراهم شود، این باید یک دستورالعمل باشد. مراکز اقتصادی، مراکز اشتغال باید برای زنان کارمند امکانات بیشتری فراهم کنند.
زنی که فرزندی به دنیا می‌آورد و تازه زایمان کرده و نیاز به مراقب و استراحت دارد و یا مرخصی‌های کوتاه در حد یک ساعت در روز برای شیردهی به او داده می‌شود، این امکانات و مرخصی‌های کوتاه نیز باید برای مرد هم فراهم شود و برای مردان جا بیفتد! زنی که قرار است کودک خود را به دنیا آورد جنایت نکرده است.
می گویند که آقایان باید نفقه دهند پس باید از امکانات بیشتری برخوردار باشند. در حالی که در اکثر خانواده ها زنان مجبورند شغل داشته باشند چون یک مرد به تنهایی نمی تواند امور زندگی و معاش خانواده را تأمین کند و هر دو حقوق خود را صرف هزینه‌های زندگی می‌کنند. پس این چه موضوعیتی دارد که بگوییم باید حقوق، مزایا، حق عائله‌مندی فقط به مرد داده شود.
گاهی مردها شغلی ندارند و زنان شاغل زندگی شوهر خود را تأمین می‌کنند، پس اصلا مسأله تبعیض جنسیتی نباید مطرح باشد. اگر قرار است عدالت جنسیتی برقرار باشد باید تبعیض مثبت نسبت به زنان داشته باشیم، اگر نه با همان نگاهی که مردان را به عنوان یک انسان نگاه می کنید و برای حقوق او ارزش قائل هستید همانطور نگاه مساوی به زنان داشته باشید و همان اندازه برای حقوق زن ارزش قائل باشید.
- 16
- 6
