امسال مصادف با پنجاهمین سالگرد فرود انسان روی سطح ماه است؛ بهانهای برای ستایش و یادآوری قهرمانیهای خدمهی آپولو ۱۱: تواضع نیل آرمسترانگ درحالیکه اولین ردپای خود را روی سطح ماه ثبت میکرد و شجاعت باز آلدرین در لحظات حساس و نهایی فرود سطحنشین ایگل و نظارت مایکل کولینز در مدار بر همکاران خود و انتظار برای بازگشت آنها.
قبل از هرچیز باید از جستوجوگرانی تجلیل کرد که مسیر را برای این مأموریت تاریخی هموار کردند. از مهمترین این جستوجوگران میتوان به فضانوردان آپولو ۱۰ اشاره کرد. آنها پس از پایان مأموریت، اطلاعات لازم را دراختیار خدمهی آپولو ۱۱ قرار دادند. توماس پی. استافورد، فرمانده و جان دبلیو یانگ، خلبان ماژول فرماندهی و یوجین ای. سرنان، خلبان ماژول قمری نیز مانند آرمسترانگ و کالینز تمام مراحل لازم برای فرود روی سطح ماه را طی کرده بودند؛ اما موفق شدند روی سطح ماه فرود بیایند و بر آن قدم بگذارند.
از چپ یوجین ای. سرنان، خلبان ماژول قمری و جان دبلیو یانگ، خلبان ماژول فرمان و توماس پی. استافورد، فرمانده در سال ۱۹۶۸
فرض کنید فردیناند و ایزابلا (پادشاه و ملکهی اسپانیا در آغاز رنسانس که حمایت مالی از سفرهای اکتشافی کریستف کلمب را برعهده گرفتند) در سال ۱۴۹۱م با هدف کشف دنیایی جدید یک فروند کشتی را اعزام و از خدمه و ناخدای کشتی بخواهند بدون پیادهشدن از کشتی و قدمگذاشتن بر خشکی، سرزمینهای جدید را پیدا کنند؛ زیرا قرار است ناخدا و خدمهی بعدی در سال ۱۴۹۲م عازم آن سرزمین شوند.
فرض کنید رئیسجمهور، توماس جفرسون، در سال ۱۸۰۳ گروهی اکتشافی برای کشف مسیر اقیانوس آرام اعزام کرده باشد و به آنها بگوید به چیزی دست نزنید، بهویژه اقیانوس؛ زیرا لوئیس و کلارک قرار است سال بعد به آنجا بروند (لوئیس و کلارک در سال ۱۸۰۴ بهدستور توماس جفرسون سفرهای اکتشافی خود را با هدف یافتن مسیرهایی به اقیانوس آرام شروع کردند).
بهنظر غیرمنطقی میرسد فضانوردان راه زیادی طی کنند و خطرهای زیادی بهجان بخرند و به هدف و پاداش کار خود نرسند؛ اما این دقیقا اتفاقی است که حدودا ۵۰ سال پیش برای فضانوردان آپولو ۱۰ رخ داد. رئیسجمهور وقت، جان افه کندی، در سال ۱۹۶۱، وظیفهی فرود انسان در سطح ماه و بازگشت ایمن تا قبل از پایان دههی ۱۹۶۰ را برعهدهی ناسا گذاشت و بدینترتیب، این سازمان فضایی ماراتن هشتسالهی خود برای سفر به ماه را آغاز کرد.
برای چنین مأموریتی، تقریبا نیممیلیون مهندس، تکنسین، دانشمند و بسیاری از کارکنان دولتی و صنعتی استخدام شدند. این مأموریت حتی به قیمت جان سه فضانورد قهرمان، گاس گریسام و اد وایت و راجر چافی، تمام شد که در سال ۱۹۶۷ در آتش آپولو ۱ سوختند.
مأموریتهای متوالی آپولو برای رسیدن به هدف در مهلت تعیینشده، به امنیت و جسارت بیشتری نیاز داشت. تأخیر در تکمیل سطحنشین قمری موسوم به ماژول سیاحتی قمری باعث شد آپولو ۸ اولین مأموریت سرنشینداری باشد که فقط با یک ماژول فرمان به پرواز درمیآید. تصویر معروف طلوع زمین (Earthrise) در این مأموریت گرفته شد. سپس در مارس۱۹۶۹، آپولو ۹ اولین مأموریت آزمایشی سطحنشین به فضا بود که ۱۰ روز را در مدار زمین گذراند.
طلوع زمین از سطح ماه
زمینه برای پرتاب مجموعهی بعدی فضانوردان آماده بود. خدمهی آپولو ۱۰ در پروژهی جمنای نشان پرواز را دریافت کرده بودند. مأموریت آنها شامل برنامهریزی پروژه و تنظیم سکو برای فرود موفقیتآمیز روی سطح ماه و بازگشت ایمن به زمین بود؛ اما این دستور به آنها ابلاغ شد: «روی ماه فرود نیایید».
اولینبار قرار بود سطحنشین ماه روی محیطی فرود بیاید که برای آن ساخته شده بود. این مأموریت با خطرهای متعددی همراه بود: پرتاب، رسیدن به مدار زمین، سفر سهروزهی زمین تا ماه، جداشدن از مدار ماه، نزدیکشدن سطحنشین اسنوپی تقریبا به سطح ماه، صعود مجدد و رسیدن به مدار ماه، سه روز بعد بازگشت به زمین و فرود در اقیانوس آرام. فضانوردان آپولو ۱۱ تمام این مراحل را با یک تفاوت گذراندند: آنها موفق شدند روی سطح ماه فرود بیایند.
سطحنشین اسنوپی تقریبا به سطح ماه نزدیک شد؛ اما بنابر دستورها فضانوردان اجازهی فرود نداشتند.
سرنان و استافورد عملیات را با موفقیت انجام دادند؛ درحالیکه یانگ در ماژول سرویس و فرماندهی چارلی براون بالای سر آنها قرار داشتند و برای فرود به صفحات آتشفشانی دریای ترانکیلیتی آماده میشدند. در این لحظه، یانگ به دوستان خود میگوید:
نمیتوانید تصور کنید از این فاصله ماه چقدر بزرگ است. سپس، سرنان پاسخ داد: نمیتوانی تصور کنی از این فاصله چقدر کوچک بهنظر میرسی.
درنهایت، آنها سطحنشین را تا ارتفاع ۱۴ کیلومتری از سطح ماه هدایت کردند؛ فاصلهای نزدیک برای آزمایش رادار سطحنشین و تقریبا هماندازه با ارتفاع حداکثر هواپیماهای تجاری در بالای سطح زمین. درحالیکه دو فضانورد برای فرود آماده میشدند، سرنان فریاد زد: «اوه چارلی! ما طلوع زمین را دیدیم، فوقالعاده است».
کسب اطلاعات خدمهی آپولو ۱۱ از خدمهی آپولو ۱۰ پس از پرواز آنها. بهترتیب عقربههای ساعت از چپ: مایکل کولینز، ادوین ای. آلدرین جی. آر (از آپولو ۱۱)، سرنان، استافورد (از آپولو ۱۰)، نیل آرمسترانگ (از آپولو ۱۱) و یانگ (از آپولو ۱۰).
چشمانداز ماه در زیر پای آنها شامل حفرهها و دهانههای برخوردی بود که در چندین میلیارد سال تشکیل شده بودند. براساس پیشنویس این مکالمه، آنها وقت کافی برای ستایش این زیباییها نداشتند و فقط مکالمهای فوری دربارهی فرود اسنوپی (سطحنشین) داشتند.
استافورد در این مرحله گفت:
بهنظر میرسد بهاندازهی کافی نزدیک شدیم. تنها کاری که باید انجام بدهیم، بازکردن چنگهها و فرود روی سطح است. از این فاصله تختهسنگهای ماه بهوضوح دیده میشدند.
استافورد نیز در پیغامی به جک اسمیت، یکی از همکاران ستارهشناس و زمینشناس و فضانورد آپولو ۱۷ گفت:
تعداد تختهی سنگها بهقدری زیاد است که بهراحتی میتوان خلیج گلوستون را با آنها پر کرد.
درست زمانیکه استافورد و سرنان آمادهی فرود بودند، پیغام بازگشت را دریافت کردند
درست وقتی استافورد و سرنان آمادهی فرود روی سطح ماه میشدند، پیغام بازگشت را دریافت کردند. فرود روی سطح بسیار وسوسهانگیز بود. آنها مشتاق فرود بودند. فضاپیما هم در شرایط خوبی بهنظر میرسید و مشکلی وجود نداشت؛ اما سوخت سطحنشین اسنوپی برای فرود روی سطح و صعود مجدد کافی نبود. بهگفتهی کریگ نلسون، مؤلف کتاب مردان موشکی، سرنان شک داشت عمدا سوخت کمی برای ماژول سطحنشین در نظر گرفته شده بود.
دو ماه بعد و درحالیکه هزاران نفر چشم به آسمان دوخته بودند و منتظر دیدن اولین گامهای انسان روی ماه بودند، نیل آرمسترانگ و باز آلدرین توانستند روی سطح ماه فرود بیایند. اگر فرود روی سطح ماه به فیلم تشبیه شود، خدمهی آپولو ۱۰ نقش جایگزین هنرپیشه و فضانوردان آپولو ۱۱ نقش ستارههای واقعی را ایفا میکنند. این در حالی است که خدمهی آپولو ۱۰ مسیر را برای فرود فضانوردان آپولو ۱۱ هموار کردند و البته، ناسا پاداش این فداکاری را بهخوبی داد.
بعدها، یانگ بهعنوان فرماندهی آپولو ۱۶ فعالیت کرد و سپس، فرماندهی اولین پرواز شاتل فضایی را برعهده گرفت. سرنان، فرماندهی آپولو ۱۷، در سال ۱۹۷۲ روی سطح ماه فرود آمد و تا امروز، آخرین فردی است که قدم بر سطح ماه گذاشته است. اگرچه استافورد هرگز دیگر به ماه بازنگشت، فرماندهی پروژهی آزمایش آپولوسایوز در سال ۱۹۷۵ را با شرکای روسی در مدار زمین برعهده داشت. هدف این مأموریت برقراری صلح بین ابرقدرتها در رقابت بر سر تسخیر فضا بود.
مأموریت آپولو ۱۰ در طول تاریخ، تحتالشعاع سفرهای بعدی به ماه قرار گرفت؛ اما فضانوردان آپولو ۱۰ پیشگامان سفر به ماه بودند و داستان آنها پیشزمینهای غنی در تاریخچهی سفر به ماه است. آنها بهدلیل دستاوردها و خطرهایی که برای پیروزی آمریکا در رقابت فضایی بهجان خریدند، شایستهی تقدیر هستند.
- 9
- 2
