کشف جزئیات بیشتر از آخرین سفر اوتسی مرد یخی

هنگامی که ۵۳۰۰ سال قبل اوتسی مرد یخی جان سپرد، در کنار او ۷۵ گونه خزه و علف نیز مدفون شدند. اکنون، پژوهشگران در بررسی‌های تازه خود به تجزیه‌وتحلیل این گیاهان پرداختند و جزئیات بیشتری از زندگی اوتسی را آشکار کرده‌اند. به عقیده‌ی پژوهشگران، برخی گونه‌های خزه و علفی که به‌همراه مرد یخی در ارتفاعات دفن شدند، در ارتفاعات رشده کرده‌اند، اما برخی دیگر احتمالا توسط حیواناتی مانند بز کوهی به آنجا برده شدند. با این حال، یافته‌های اخیر نشان می‌دهد، اوتسی این گیاهان را تعمدا یا ناخواسته به‌همراه خود برده است.

از آنجایی که بسیاری از گیاهان یادشده در دره‌ی شنالشتال در کوهستان آلپ رشد می‌کنند، باور بر این است که اوتسی در آخرین سفر خود از این دره عبور کرده است. جیمز دیکینسن، باستان‌شناس بازنشسته از دانشگاه گلاسکو، اسکاتلند و نویسنده پژوهش اخیر، عقیده دارد که یافته‌های او شواهد قطعی فراهم کرده که نشان می‌دهد، اوتسی از دره شنالشتال به ارتفاعات رفته است.

هم‌اکنون مومیایی طبیعی اوتسی در محفظه مخصوصی به‌صورت کاملا منجمد نگه‌داری می‌شود و به مومیایی مرتبا آب پاشیده می‌شود تا در اثر خشکی تجزیه نشود

مومیایی طبیعی اوتسی مرد یخی، برای اولین در سال ۱۹۹۱ توسط دو گردشگر آلمانی کشف شد که در آن هنگام در حال کوه‌نوردی در ارتفاعات کوه‌های آلپ اوتسال مرز بین اتریش و ایتالیا بودند. آنچه این دو در ابتدا تصور می‌کردند جسدی تازه است، درواقع جسدی ۵۳۰۰ ساله بود که به‌دلیل سرمای یخ‌رود به‌‌صورت طبیعی مومیایی شده بود و این دو، تصادفا یکی از مهم‌ترین کشفیات قرن بیستم را انجام دادند. مومیایی اوتسی مرد یخی به‌همراه وسایلش از سال ۱۹۹۸ در موزه باستان‌شناسی تیرول جنوبی در بولتسانو، ایتالیا به نمایش گذاشته شده است. نام‌گذاری اوتسی از روی محل کشفش انجام شد. به عقیده‌ی کارشناسان، اوتسی در دوره‌ای حدود ۳۱۰۰ تا ۳۳۷۰ سال قبل از عصر حاضر زندگی می‌کرد.

مجموعه‌ای از وسایل اوتسی مرد یخی. از سمت چپ: یک خنجر سنگی، تیر، تیردان چرمی، قارچ تیندر، قارچ تاقچه‌ای توس و پوست درخت توس

مرد یخی احتمالا ۱۵۷ سانتی‌متر بلندای قامت و ۵۰ کیلوگرم وزن داشته است. او صورتی باریک و استخوانی، پوستی برنزه به‌همراه خال‌کوبی، چشمانی قهوه‌ای و موهایی تیره و ریش بلندی داشته است. گروه خونی مرد یخی +O بوده و دچار عدم تحمل لاکتوز نیز بوده است. او در سن ۴۶ سالگی درگذشته که برای دوره‌ای که می‌زیسته، فردی مسن محسوب می‌شده است. فرضیات متعددی در مورد روزهای پایانی زندگی اوتسی مرد یخی و دلیل مرگ او وجود دارد، اما پذیرفته‌ترین فرضیه نشان می‌دهد، او در هنگام عبور از دره شنالشتال تیر خورده و پس از چند روز در ارتفاعات جان سپرده و باتوجه به سرمای هوا به‌صورت طبیعی در یخچال‌های طبیعی حفظ شده است.

اوتسی کلاهی از جنس پوست خرس داشته که او را در هوای سرد و مرطوب کوه‌های آلپ گرم نگه می‌داشته است

احتمالا باتوجه به اینکه تیر به یکی از شریان‌های اصلی خود برخورد کرده، خون اوتسی تا لحظه مرگ بند نمی‌آمده است. زخم دیگری پشت سر اوتسی وجود دارد که ممکن است پس از برخورد تیر و افتادن او روی زمین به‌وجود آمده باشد. همچنین بریدگی در دست راست مرد یخی وجود دارد که نشان می‌دهد قبل از اینکه تیر به او اصابت کند، احتمالا نبردی تن به تن نیز داشته که شاید ساعت‌ها یا روزها قبل اتفاق افتاده است. همین نبرد نیز ممکن است به نبرد مرگبار دوم ختم شده باشد. در همین حال، زخم دست باعث شده که اوتسی نتواند تیرهای بیشتری بسازد و سلاح‌های خود را برای حمله آماده کند. به‌همراه اوتسی، یک تبر مسی کشف شد که می‌توانست به‌عنوان ابزار و سلاح به کار رفته باشد. لباس او از چرم و پوست حیوانات، الیافت گیاهی بود که برای گرم‌نگهداشتن او در هوای سرد و مرطوب منطقه مناسب بود.

دیکینسن به دعوت همکارانش از دانشگاه اینسبروک، اتریش، در سال ۱۹۹۴ شروع به تجزیه و تحلیل خزه‌ها و علف‌های محل کشف اوتسی کرد. دیکینسن می‌گوید، در کنار او چندین ظرف کوچک وجود داشته که برخی از این ظروف بسیار تیره و قهوه‌ای سوخته بوده‌اند که نشان می‌دهد احتمالا از خزه پر شده بودند. آنچه دیکینسن پس از بررسی‌ نمونه‌های گرفته شده در این ظروف یافت، گونه‌ای خزه به نام «نِکرای تخت (با نام علمی Neckera Complanata)» بود. این خزه در ارتفاعاتی که اوتسی کشف شد رشد نمی‌کند. مورد دیگر اینکه، ذرات ریز خزه‌ای نیز در معده مرد یخی پیدا شدند که موجب سردرگمی دیکینسن شد. دیکینسن گفت به احتمال زیاد اوتسی نمی‌خواسته این خزه‌ها را بخورد، بلکه تنها با خود همراه داشته است. همچنین خوردن خزه پوده‌زار ممکن است برای خاصیت دارویی آن و بندآوردن خون زخم کاری که اوتسی داشته به کار رفته باشد. خزه نکرا نیز برای نگه‌داری گوشت بز کوهی یا گوزن که در معده اوتسی پیدا شده به کار رفته است.

سلاح‌ها، ابزار و لباس اوتسی از جمله تبر مسی او هم‌اکنون در موزه باستان‌شناسی تیرول جنوبی در بولتسانو، ایتالیا نگه‌داری می‌شود

اما یکی از مهم‌ترین سوالاتی که از زمان کشف مومیایی اوتسی مرد یخی تابه‌حال همواره موضوع بحث بوده، محلی بوده که اوتسی از آنجا به کوه‌های آلپ آمده است. گرده‌هایی که در معده اوتسی کشف شده حاکی از آن است که او در ارتفاع ۱۰۰۰ متری و ۳۶ ساعت قبل از مرگ غذا خورده است، اما جسد او در ارتفاع بسیار بالاتری در ارتفاع ۳۲۱۰ متری پیدا شده است. برخی از خزه‌هایی که در ارتفاع کم رشد می‌کنند و اوتسی به‌همراه داشته، مهم‌ترین سرنخ‌های پژوهشگران بودند. دیکینسن پراکندگی ۵ گونه از خزه‌های ارتفاعات پائین را بررسی کرد. زیستگاه بیشتر این خزه‌ها در دامنه‌های دره اشنالستال بود.

اسرار زندگی و مرگ اوتسی مرد یخی به این زودی‌ها حل نمی‌شود، اما دیکینسن در این مورد گفت که با بررسی بیش از بین ۲۰۰ نمونه خزه‌ای که از محل کشف مرد یخی گرفته شدند، جمع‌بندی نهایی خود را انجام داده است. او گفت، پژوهش اخیر اولین تجزیه‌و‌تحلیل آماری نمونه‌ها و همین‌طور خلاصه‌ای از کلیه تحقیقاتی است که از دهه‌ی ۱۹۹۰ تاکنون انجام گرفته‌اند.