ماهی‌ها در حالت سر و ته، همدیگر را نمی‌شناسند!

محققان در بررسی تازه‌ای، این ماهی را سوژه خود کردند تا ببینند تا چه حد در تشخیص چهره‌های آشنا مهارت دارد. بعضی از ما انسان‌ها، حافظه چهره‌ای خوبی داریم و خیلی راحت افراد را به خاطر می‌سپاریم، برخی دیگر خیر.

اما همه این خاصیت را مشترک داریم که اگر سر و ته به چهره کسی نگاه کنیم یا چهره او را سر و ته ببینیم، قوه شناسایی چهره ما با چالش روبه‌رو می‌شود. یافته‌ها نشان می‌دهد ماهیان نیز در توانایی تشخیص چهره، شباهت زیادی با ما دارند.

اگر با تصویر یک صندلی یا هر شیء بی‌جان دیگر روبه رو باشیم، تشخیص آن، چه در حالت عادی چه سر و ته، برایمان ساده است. تشخیص تفاوت‌های دو چهره مشابه نیز برای ما چندان سخت نیست. اما اگر آن دو چهره را سر و ته کنار هم و جلوی ما بگذارند، دیگر به همین راحتی‌ نخواهد بود.

مو ـ یون وانگ از استادان دانشگاه توکیو ژاپن، علت را این‌گونه ارزیابی می‌کند: «بخش خاصی از مغز انسان هست که وظیفه پردازش چهره‌ها را دارد و وقتی چهره‌ها سر و ته جلوی ما قرار می‌گیرد، آنها را از مجرای پردازش اشیاء پردازش می‌کنیم، نه از مجرای پردازش چهره.»

تا کنون، این خاصیت چهره معکوس را فقط مختص به پستانداران می‌دانستند. اما اکنون با مطالعه‌ای که روی ماهی مِداکا انجام شده، ادعای قبلی نقض شده است.

وانگ و همکارش هیدیاکی تاکئوچی برای سر در آوردن از ساز و کاری که در آن ماهیان یکدیگر را می‌توانند بشناسند، ابتدا یک مداکای نر را با یک ماده آشنا کردند. زیرا می‌دانستند ماده‌ها با نرهایی که می‌شناسند معمولا سریع‌تر جفت می‌شوند.

آنها سپس از طرق مختلف، اقدام به استتار مداکای نر کردند. به این ترتیب که از پوشش نیمه شفاف برای پوشاندن صورت، بدن یا دم نرها استفاده کردند و توانایی ماده را در شناسایی ماهی نر به تماشا نشستند. نتیجه جالب بود! ماهی ماده در تمام شرایط قادر به شناسایی نر خود بود، بجز زمانی که صورت نر را پوشاندند.

محققان سپس از منشور استفاده کردند و صورت ماهی نر را عمودی یا افقی برعکس کردند. در کمال تعجب، نتیجه‌ای مشابه واکنش انسان را در ماهی ماده مشاهده کردند و این در حالی است که در شناسایی تصویر معکوس اشیاء، هیچ کم و کاستی مشاهده نشد.

شناسایی چهره، از مهارت‌های ویژه و پراهمیت جانوران اجتماعی، مانند ماهیان مداکا است. اما در کمال تعجب، موقعیت صورت در کفایت این مهارت نقش بسزایی ایفا می‌کند. علت این موضوع بر ما پوشیده است. ولی به احتمال زیاد مدیون این است که ما بندرت چهره‌ها را معکوس می‌بینیم.

محققان اکنون در حال بررسی بیشتر مکانیسم‌های دخیل در تشخیص صورت مداکا هستند. آنها عقبه ژنتیک مربوط به پردازش صورت و تجربه‌های اجتماعی دخیل در تشخیص صورت را بررسی می‌کنند.

مترجم: سیاوش شهبازی