در سال ۲۰۱۱، شرکت نورته انرژیا (Norte Energia) شروع به ساخت سد بلو مونچه (Belo Monte) در رودخانه خینگو در برزیل کرد و هنگامی که این سدسازی‌ها در سال ۲۰۱۹ به اتمام برسد، به چهارمین سد هیدروالکتریکی جهان تبدیل می شود. اما مسئله اصلی این است که این پروژه‌های سدسازی باعث ویرانی محل زندگی بسیاری از ساکنان حوزه این رود در آمازون و همچنین آسیب به هزاران گونه از آبزیان می‌شود.
ساکنان این نواحی بیش از سه دهه است که مقابل ساخت این سدها مقاومت کرده‌اند. جبران خسارت‌هایی که از ساختوساز این سدهای هیدروالکتریکی به قبایل آمازون وارد شده، موضوع چندین پرونده بوده است. یکی از این پرونده‌ها در سال گذشته، شرکت نورته انرژیا و دولت برزیل را برای قصور در انجام اقدامات کافی امنیتی برای ساکنان این ناحیه به ۲۷۵ هزار دلار جریمه محکوم کرد. دیگر دعواهای حقوقی هم منجر به اعطای امتیازهای بیشتری از جمله عدم استفاده از ظرفیت کامل این سد هیدروالکتریکی شده است تا منطقه به زیر آب نرود.
عکس هوایی از سد بلو مونچه. هنگامی که این سد در سال ۲۰۱۹، آماده به کار شود با تولید ۱۱.۲۳۳ مگاوات برق به چهارمین سد هیدروالکتریکی جهان تبدیل میشوداما دولت برزیل قصد ساخت سدهای بیشتری را دارد و مشخصا توسعه‌ی بیشتر به قیمت نابودی بخش‌های بیشتری از این منطقه خواهد بود. همچنین شرکت نورته انرژیا برخی از ساکنان ناحیه را به خانه‌های تازه‌سازی در حاشیه‌ی شهر آلتامیرا منتقل کرده است. اما امکانات کمی برای اشتغال در اختیار این مهاجران قرار گرفته است، به طوری که این نواحی جدید، به دلیل در حاشیه بودن تبدیل به مراکز جدید جرم و فساد در شهر شده است.
بر اساس تخمین‌ها، حداقل ۴۰ هزار نفر از ساکنان این منطقه خانه‌های خود را از دست می‌دهند. خلیارد خورونا، رئیس قبیله‌ای در ناحیه پاکیسومبا به گاردین گفت: وقتی رودخانه بسته شود، زندگی ما هم نابود می‌شود. ما همیشه در کنار رودخانه زندگی کرده‌ایم. این منطقه جایی است که ما از زمان اجدادمان تا به امروز در آن زندگی کرده‌ایم.
از زمان پیشنهاد ساخت این سد در سال ۱۹۷۵، شش قبیله‌ی بومی آمازون به ساخت این سد اعتراض کرده‌اند. اما به نظر نمی‌رسد که هیچ‌کدام تاثیری در روند احداث این سد داشته باشند.
دولت و نورته انرژیا به برخی از ساکنان حاشیه رودخانه خینگو، کمک‌های مالی برای جبران خسارت‌ها پرداخت کرده است یا آنها را به نواحی دیگر منتقل کرده‌اند. اما هنوز کسانی هستند که هیچ‌چیزی دریافت نکرده‌اند و همچنان به اعتراضات خود ادامه میدهندژایمی ژورازیک مدیر ساختوساز شرکت نورته انرژیا به گاردین گفت: ما نمی‌توانیم هم جنگل را نجات دهیم و هم بدون تلویزیون در تاریکی زندگی کنیم. در این مورد با یک تضاد منافع سر و کار داریم و باید تعادل را برقرار کنیم. فکر می‌کنم ساخت این سد خود یک سازش باشد.
سد بلو مونچه، هم اکنون بخش بزرگی از جنگل‌های آمازون را به زیر آب برده است که به نحو غیرقابل بازگشتی زندگی مردم منطقه را دگرگون کرده است. هم اکنون توسعه سدهای هیدروالکتریکی در آمازون پررونق است، در حال حاضر، بیش از ۷۰ درصد از مصرف برق برزیل از سدهای هیدروالکتریکی تامین می‌شود. شاید این مورد از لحاظ توسعه انرژی‌های پاک پیشرفتی چشم‌گیر به نظر رسد، اما همانطور که آوارگان و دیگر مخالفان ساخت سد بلو مونچه می‌توانند ادعا کنند، این پیشرفت بدون غرامت هم نبوده است. بر اساس یک پژوهش جدید که در آن بیش از ۳۰۰ سد مورد بررسی قرار گرفته‌اند، تأثیر این پروژه‌های سدسازی به طور قابل‌توجهی دست‌کم گرفته شده است. به‌گفته‌ی پژوهشگران، این سدها نه تنها روی جمعیت‌های انسانی، بلکه بر تنوع زیستی هم تأثیر قابل‌توجهی می‌گذراند.
با ادامه ساختوساز سد بلو مونچه، متنوع‌ترین اکوسیستم ماهی‌های آب‌شیرین کره زمین از بین می‌رود
در این منطقه، متنوع‌ترین ماهی‌های آب شیرین کره زمین زندگی می‌کنند. بر اساس برآوردها، در این منطقه بیش از ۳۵۰۰ تا ۵۰۰۰ گونه مختلف ماهی وجود دارد. با ادامه ساخت‌و‌سازها، بسیاری از این ماهی‌ها از بین می‌روند. ساکنان این منطقه هم که از راه صید و فروش ماهی امرار معاش می‌کنند هم منبع درآمد خود را از دست می‌دهند.
در این منطقه تعداد زیادی کشاورز، ماهیگر و ساکنان دیگری زندگی می‌کنند که زندگی آنها به رودخانه وابسته استگلوی آلواس دی سیلوا، یکی از ماهیگران این منطقه در سال ۲۰۱۴ به گاردین گفت: من هر شب ۵۰ کیلو ماهی صید می‌کردم، اما حالا اگر خوش‌شانس باشم، می‌توانم ۲ کیلو صید کنم.
نکته‌ی کنایه‌آمیز در مورد این ماهگیر این است که او پس از بیکاری، مجبور شد به‌عنوان کارگر در پروژه‌ی ساخت سد بلو مونچه مشغول به کار شود. اینکه کشوری به بزرگی برزیل چنین حجم بالایی از انرژی‌های پاک را تولید کند، موفقیتی چشم‌گیر است. اما با وجود این، چنانچه در مورد سد بلو مونچه مشاهد می‌کنیم، حتی پروژه‌های انرژی پاک هم می‌توانند خسارت‌های غیرقابل برگشتی به محیط‌زیست وارد کنند.
فرید کریمی
- 18
- 4
