زنبوری که هر چند دهه یکبار مشاهده می‌شود!

شاید گمان کنید که پیدا کردن بزرگترین زنبور دنیا کار ساده‌ایست، اما اینگونه نیست. تا همین اواخر آخرین باری که مشاهده‌ی یک زنبور غول‌پیکر والاس در حیات وحش گزارش شد سال ۱۹۸۱ بود. اکنون در ژانویه‌ی همین امسال این زنبور کمیاب در جزیره‌ای در اندونزی دیده شده است.

این زنبور از نظر اندازه از تمام زنبور عسل‌های اروپایی سرتر است. اندازه‌ی طول جنس مونث آن یک و نیم اینچ بیشتر و اندازه‌ی زبانش یک اینچ بزرگتر از رقیب اروپاییست. دو آرواره‌ی بزرگ نیز در ذهن خود به این‌ها اضافه کنید تا متوجه خاص بودن زنبور والاس بشوید. عکاس طبیعت، کلی بولت، عضو تیم مشاهده کننده‌ی این زنبور عنوان میکند: دیدن این غول‌حشره‌ی پرنده‌ای که گمان میشد دیگر وجود ندارد واقعا نفس در سینه حبس میکند.

این تیم زنبور مذکور را ساکن در آشیانه‌ی موریانه‌ها روی یک درخت می‌یابد، آشیانه‌ای که سکونتگاه محبوب این نوع زنبور غول‌پیکر است. زنبور غول‌پیکر مونث والاس از صمغ و چوب برای ساخت تونل‌هایی در این لانه‌ها استفاده میکند و فضای اقامت خود را از موریانه‌ها جدا میکند.

"دیدن زیبایی و عظمت و زندگی این گونه، شنیدن برهم خوردن بال‌های عظیمش هنگام عبور از کنار سرم، واقعا معرکه بود. "

این تیم تحقیقاتی ویدئویی از پرواز زنبورغول پیکر والاس در یک فضای بسته به معرض نمایش گذاشتند. صدای برهم خوردن بالهایش در مقایسه با صدایی قوی که از بال‌های زنبور‌های عسل شنیده میشود و فرکانس بالایی نیز دارد عمیق، بم و همچون صدای یک پهباد است.

در مورد زنبور غول‌پیکر والاس باید بگوییم که اصلا عجیب نیست اگر برای مدت زمان طولانی توسط انسان‌ها دیده نشود. از سال ۱۸۵۰، یعنی زمان کشف آن توسط آلفرد راسل والاس، طبیعت شناس بریتانیایی، موارد انگشت شماری مشاهده و ثبت شده است. آخرین باری نیز که چندباره یافته شده تصور جامعه‌ی علمی بر انقراض آن بوده است. این کشف مهم در آخرین روز از سفر پنج روزه‌ی این تیم تحقیقاتی خوش‌شانس به مجمع‌الجزایر اندونزیایی مولوکاس شمالی صورت گرفت.

علت شگفتی این زنبور غول‌آسا تنها اندازه نیست چرا که از آرواره‌های بزرگ و غیرمعمولی‌ای نیز بهره میبرد که اغلب با شاخ گوزن مقایسه میشوند. لب زیرین زنبور غول‌پیکر والاس نیز برای مقیاس ریز بسیار بزرگ محسوب میشود. در اوایل دهه‌ی ۸۰ میلادی مشاهده شده که این زنبور از آرواره‌هایش برای جمع‌آوری صمغ درخت استفاده میکند و لب زیرین خود را در تبدیل این صمغ به توپی بزرگ به کار بسته است، توپی که برای ساختن آشیانه‌اش همراه خود به لانه‌ی موریانه‌ها میبرد.

جالب اینکه آخرین بار در سال ۱۹۸۱ نیز این زنبور در رشته‌کوه‌های همین جزایر دیده شده و دوردست بودن این منطقه خود دلیل اصلی این است که والاس غول‌پیکر به ندرت مشاهده میشود. همین فاصله شاید عامل خوبی برای محافظت این گونه از گزند شکارچیان زنبور و کلکسیونر‌ها باشد.

تیم کاشف بر این باورند که جلب توجه عموم و جامعه‌ی علمی به این زنبور به محافظت از آن کمک میکند. این زنبور با وجود وفور آشیانه‌های بالقوه بسیار نادر بوده و بالطبع با خطرات بسیاری روبروست. حتی دانشمندان محلی نیز طی این سه دهه هیچگونه گزارشی مبنی بر دیدن این حشره‌ی بزرگ ارائه نداده‌اند.

در آخر به این نکته اشاره میکنیم که درست مثل باور عمومی در طول تاریخ شاه زنبور در واقع ملکه است. مونث‌ها بسیار‌ها بزرگتر از نوع مذکرند که اندازه‌ی طولی‌شان به میزان یک اینچ کمتر از این ملکه است.

ترجمه از سجاد جوهردلوری