هشدار وقوع سیل‌های فاجعه‌بار / تحریم‌ها چقدر سیل را خطرناک‌تر می‌کنند؟

مصطفی فدایی‌فرد در گفت‌وگو با ایلنا، درباره احتمال غافل‌گیری وقوع سیلاب با توجه به شرایط تغییر اقلیم و ناپایداری بارش‌ها اظهار داشت: تجاوز بی‌رویه به حریم و بستر رودخانه‌ها، عدم لایروبی آبراهه‌ها، ضعف شدید زیرساخت‌های جمع‌آوری روان‌آب‌های سطحی کلان‌شهرها، توسعه غیر اصولی ساخت و سازها، اجرای عملیات گودبرداری نامناسب، عدم رعایت اصول ایمنی کارگاه‌های ساختمانی، تغییر شدید کاربری اراضی، فضای سبز و مسیل‌های مشرف به کلان‌شهر تهران که مجموعا باعث کاهش شدید نفوذپذیری زمین و افزایش ضریب جریان شده است از یک سو و وقوع پدیده تغییر اقلیم که منجر به افزایش تصاعدی شدت بارندگی‌ها شده و از سوی دیگر، زمینه‌ساز افزایش شدید و دور از انتظار خسارات جانی و مالی سیلاب‌های سال آبی پیش‌رو خواهند شد.

تغییر اقلیم را بهانه نکنیم

وی با اشاره به بارندگی‌های سال‌های گذشته افزود: بارندگی‌های نه چندان شدید فروردین ۱۳۹۱ در حوزه آبریز کن در کلان‌شهر تهران که مقدار بارندگی آن کمتر از ۳۰ میلی‌متر در یک روز به ثبت رسیده است، باعث وقوع سیلاب و ورود آب به ایستگاه و خط ۴ متروی تهران شده و خسارات شدید در پی داشت. در فروردین ۱۳۹۸ وقوع ۱۰۰ میلی‌متر بارندگی در مدت زمان ۲۴ ساعت در حوزه آبریز کشکان منجر به وقوع سیلاب شدید در استان لرستان و ورود حجم زیادی از سیلاب و رسوب به شهرهای معمولان و پلدختر و باعث خسارات بسیار شدید شد. وقوع سیل‌های ویرانگر سال ۱۳۶۶ گلابدره تهران، سال ۱۳۷۷ رودخانه ماسوله، سال ۱۳۷۸ نکارود، سال‌های ۱۳۸۰ و ۱۳۸۱ و ۱۳۸۴ گرگانرود، سال ۱۳۸۸ قم‌رود و سال ۱۳۹۴ تهران و مازندران و ایلام نیز با خسارات جانی و مالی شدید همراه بود که هیچ‌یک از آنها، متاثر از تغییر اقلیم حاکم شده بر جهان نبوده است.

رئیس کمیته ارزیابی ســیلاب کمیته ملی ســدهای بزرگ تصریح کرد: تغییرات اقلیمی به‌خصوص در چند ماه اخیر در بسیاری از مناطق دنیا خودنمایی کرده است که وقوع سیلاب در اثر بارندگی بیش از ۲۰۰ میلی‌متر در کمتر از ۱۰ ساعت در کشورهای آلمان، بلژیک، هلند، سوئیس و اتریش و همچنین وقوع سیلاب در اثر بارندگی حدود ۹۰ میلی‌متر در کمتر از یک‌ساعت در شرق امریکا، از آن جمله‌اند. در اثر وقوع سیلاب‌های یاد شده، در بسیاری از شهرهای توسعه‌یافته اروپا مانند منطقه آهروایلر در ایالت راینلاند- فالتس و همچنین شهرهای نیویورک، نیوجرسی و پنسیلوانیای امریکا، خسارات بسیار شدید جانی و مالی به وقوع پیوسته و مجبور به اعلام "وضعیت فاجعه" شده‌اند. این فاجعه در غرب آلمان به اندازه‌ای عمیق بوده که تخریب کامل شهر ارفتشتات در ایالت نوردراین-وستفالن اعلام شد.

بارش‌های سیل‌آسای ایران می‌تواند فاجعه‌بار باشد

وی تاکید کرد: بنابراین با توجه به توسعه ناپایدار شهری، روستایی، راه، راه‌آهن، منابع آب و فاضلاب در ایران، وقوع بارندگی‌های شدید متاثر از پدیده تغییر اقلیم همانند بارندگی‌های به‌وقوع پیوسته در سایر کشورهای جهان، می‌تواند بسیار جبران‌ناپذیر و فاجعه‌بارتر باشد. این در حالی است که ایران نیز همانند سایر کشورهای دنیا از تغییرات اقلیمی مصون نمانده است و انتظار می‌رود وقوع بارندگی‌های نامتعارف و بی‌سابقه در حوضه‌های آبریز مختلف و همچنین در کلان‌شهرها به خصوص تهران، در سال آبی پیش رو، منجر به وقوع سیلاب‌های بسیار ویرانگر و جبران‌ناپذیر شود. بنابراین ضروری است پیش‌بینی‌های لازم در این خصوص انجام شود تا با اجرای برخی برنامه‌ها و اقدامات، خسارات مرتبط با سیلاب به حداقل ممکن برسد.

تحریم‌ها چقدر وقوع سیل را در ایران خطرناک‌تر می‌کنند؟

فدایی‌فرد در ادامه به موضوع تحریم‌ها و برنامه‌های جلوگیری از بحران‌هایی همچون خسارت سیلاب گفت: با توجه به عدم لغو تحریم‌ها که موجب افزایش بسیار شدید و گسترده منابع مالی و اعتباری در کشور شده است، انتظار نمی‌رود که بتوان در کوتاه‌مدت، اقدامات جامع و اصولی برای مدیریت سیلاب و کاهش خسارات را مورد پیگیری قرار داد ولی به منظور جلوگیری از خدشه‌دار شدن حیثیت مهندسی کشور می‌توان برای کاهش خسارات اقداماتی کم هزینه‌ای را در دستور کار قرار داد که از جمله آنها انجام مطالعات جامع سیلاب در محدوده‌های شهری و برون‌شهری برای تعیین مناطق پرخطر و آسیب‌پذیر، الزامی کردن پیوست سیلاب برای مطالعه همه انواع طرح‌های توسعه، همانند طرح‌های توسعه منابع آب، توسعه جامع و اصولی بیمه سیلاب با اتکا به بخش خصوصی است.

وی همچنین معرفی مناطق آسیب‌پذیر و پرخطر درون و برون‌شهری و اعلام هشدارهای لازم به‌خصوص در مناطق با تجاوزات گسترده به حریم و بستر رودخانه‌ها، لایروبی و بازگشایی مسیرهای بحرانی در رودخانه‌ها، مسیل‌ها و آبراهه‌های برون‌شهری و کانال‌های شهری، پیش‌بینی تاسیسات پمپاژ و سامانه زهکشی مناسب در ایستگاه‌ها و تونل‌های متروهای درون و برون‌شهری و توسعه سیستم‌ها و سامانه‌های خودکار هشدار سیل را از ادقدامات لازم جهت کاهش خسارات و هزینه وقوع سیلاب برشمرد.

این پژوهشگر حوزه آب، سیلاب و محیط‌زیست خاطرنشان کرد: پیش از این و در زمان بحران، انتظار مردم بسیار اندک و در حد عذرخواهی توسط مدیران مرتبط با موضوع بود ولی با توجه به توسعه مطالبه‌گری در جامعه، بی‌توجهی به هشدارها و توصیه‌های کارشناسی می‌تواند گریبان‌گیر مدیران مسئول شده و مدیریت بحران‌های آینده را بسیار دشوار کند.