به گزارش دنیای اقتصاد، رئیس کمیسیون مشترک طرح تشکیل وزارتخانه میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اعلام کرده است که پس از رفع ایرادات مجلس به این طرح، نسخه نهایی روز چهارشنبه هفته جاری به هیات رئیسه مجلس تقدیم می‌شود. سلمان خدادادی در حالی این خبر را اعلام می‌کند که نزدیک به ۱۰ سال می‌شود این موضوع در مقاطع گوناگون مطرح شده؛ اما نیمه تمام باقی‌مانده است. با این وجود به نظر می‌رسد این‌بار به شکل جدی‌تر این طرح در حال پیگیری است. به همین دلیل فعالان سه حوزه میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اظهارنظرهای گوناگونی دراین زمینه دارند و نگرانند وقتی سازمان به وزارتخانه تبدیل شود هر کدام نسبت به دیگری نادیده گرفته شوند. در عین حال برخی از کارشناسان بر این عقیده‌اند که وزارتخانه شدن سازمان به نفع آن است؛ چون دیگر با کمترین جابه جایی‌های مدیریتی، در کنار نظارت کافی از سوی مجلس رو به رو خواهندشد. البته عده‌ای از کارشناسان نیز می‌گویند بهتر است گردشگری به عنوان یک وزارتخانه از سازمان جدا شود و دو بخش میراث‌فرهنگی و صنایع‌دستی همچنان به فعالیت خود در سازمان ادامه دهند.
«نظارت»؛ اسم رمز موافقان
نظارت بیشتر، موجب بهتر شدن وضعیت نابسامانی که به‌دلیل تغییرات مکرر مدیران سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به وجود می‌آید، خواهدشد؛ اتفاقی که ندا زرندیان، کارشناس گردشگری معتقد است با وزارتخانه شدن سازمان با آن همراه می‌شود و می‌گوید: «منطقی که پشت وزارتخانه شدن سازمان وجود دارد افزایش نظارت‌هاست. نظارت به خودی خود کمک می‌کند تا تغییراتی که در این سال‌ها به‌طور مداوم رخ داده کاهش پیدا کند.» تغییراتی که البته تنها متوجه رئیس سازمان نمی‌شود، بلکه با هر بار تغییر، معاون‌ها و مسوولان زیادی در این سازمان جا به جا میشوند و تمام سازمان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به گفته زرندیان انجام عملکرد صحیح در صورت وزارتخانه شدن موجب ثبات بیشتر نیز خواهدشد.
سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که سهم هر بخش از سازمان میراث‌فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری در صورت وزارتخانه شدن چقدر است؟ آیا یک بخش نسبت به بخش دیگر برتری پیدا می‌کند؟ این موضوع یکی از موضوعات چالش برانگیزی است که بسیاری از مسوولان و کارشناسان را نگران کرده‌است. اما زرندیان می‌گوید: «براساس طرحی که برای وزارتخانه شدن سازمان نوشته شده، اصل بر این است که فعلا صحبت از سهم هر بخش نشود. چون براساس اصل ۷۵ اگر این اتفاق بیفتد باعث ایجاد بار مالی می‌شود و درنتیجه طرح رد خواهدشد. در ساختار و تبصره‌هایی که در آن جزئیات وزارتخانه شدن سازمان مطرح شدهاست عنوان شده که وزارتخانه یک‌سال فرصت دارد تا ساختار جدیدش را مشخص کند. برای همین صحبت از سهم هر بخش زود است.»
چرا نه به «وزارتخانه شدن»
البته در این بین برخی از کارشناسان عقیده دارند وزارتخانه شدن سازمان اصلا به نفع آن نخواهد بود و معتقد هستند کسانی که خواستار تبدیل شدن سازمان به وزارتخانه‌اند نمایندگانی هستند که می‌خواهند این سازمان را تحت نفوذ خودشان بگیرند. همچنین نکته بعدی که بسیار نگران آن هستند، توجه بیش از اندازه به بخش گردشگری نسبت به دو بخش دیگر است؛ به‌طوری که عقیده دارند با وزارتخانه شدن این سازمان، دیگر جایی برای میراث‌فرهنگی و صنایع‌دستی نمی‌ماند. بنابراین پیشنهاد می‌دهند به جای آنکه سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری تبدیل به وزارتخانه شود تنها گردشگری که کلا ساختمان و مرکز فعالیتش هم از دو بخش دیگر جداست تبدیل به وزارتخانه شود. با توجه به این شرایط آن دو بخش دیگر به حالت سازمان می‌ماند و رئیس آن در سمت معاون‌رئیس جمهور جایگاهش حفظ می‌شود. در این شرایط گردشگری راه خودش را می‌رود و میراث از زیر این بار خلاص خواهد شد و سراغ فعالیت‌های تحقیقی و فرهنگی‌اش می‌رود.
گردشگری با وزارتخانه شدن نفعی نمی‌برد
با تمام این تفاسیر، اما برخی از صاحب‌نظران حتی وزارتخانه شدن را به نفع بخش گردشگری هم نمی‌دانند. حرمت‌الله رفیعی، رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی از جمله مخالفان این طرح است و به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «چنین طرحی که نمایندگان آن را پیگیری می‌کنند با چشم‌انداز لاغر شدن دولت همخوانی ندارد. نمایندگان مجلس می‌گویند باید سهم گردشگری افزایش پیدا کند؛ اما در عمل عوارض خروج را که یک کار غیرقانونی است افزایش می‌دهند.» به گفته رفیعی وزارتخانه شدن سازمان تنها به نفع برخی از نمایندگان مجلس است؛ چون وزارتخانه شدن کمکی به صنعت گردشگری نمی‌کند. او می‌گوید با افزایش بودجه سازمان با وزارتخانه شدن هم کمکی به این صنعت نخواهد شد: «حتی اگر سهم بودجه گردشگری با وزارتخانه شدن افزایش پیدا کند، این بودجه صرف ساختارهای جدید وزارتخانه می‌شود و نفعی برای گردشگری نخواهدداشت.» او معتقد است دولت تا خودش را لاغر نکند و به بخش خصوصی اعتماد نکند موفق نخواهدشد و این سوالات را مطرح می‌کند: «در این ۸ سال گذشته چند مسوول تغییر کرده‌اند؟ از این مسوولان چند نفرشان دارای تجربه کافی بودند؟ با این شرایط وزارتخانه شدن چقدر می‌تواند برای سازمانی که افراد متخصص و مسوول در آن ندارد مفید باشد؟»
دیوار کوتاه میراث‌فرهنگی
یکی از نگرانی‌هایی که از سوی کارشناسان این حوزه مطرح می‌شود در زمینه مغفول ماندن حوزه میراث‌فرهنگی است؛ حوزه‌ای که به گفته صاحب‌نظران ممکن است پس از وزارتخانه شدن مورد بی‌مهری قرار گیرد. سیاوش صابری، کارشناس میراث‌فرهنگی نیز با تاکید بر این موضوع می‌گوید: «درست عمل کردن مسوولان، چه میراث‌فرهنگی به صورت سازمان بماند چه وزارتخانه، از هر موضوعی مهم‌تر است. اگر مسوولان عملکرد درستی داشته‌باشند می‌تواند موفق عمل کند. این اتفاق بستگی به نگاه مسوولان فعلی و نمایندگان مجلس در این حوزه دارد. به شرط بالفعل شدن این روند می‌توان امیدوار بود که اتفاقات خوبی در انتظار این سازمان باشد.» به گفته صابری نمایندگان می‌خواهند سازمان به وزارتخانه تبدیل شود تا نظارت بیشتری بر آن داشته باشند. البته این نظارت باید براساس قانون‌اساسی باشد نه اعمال نظرهای غیرقانونی که اصلا به نفع سازمان نخواهدبود. این کارشناس میراث‌فرهنگی با اشاره به اینکه حوزه میراث‌فرهنگی در مقایسه با دو حوزه دیگر مانند بار شیشه است، ادامه‌داد: «تا به حال میراث‌فرهنگی ضربه‌های زیادی خورده و هر کس بخواهد مشکلات آن را برطرف کند باید خود را برای صدمات پیش‌رو آماده کند؛ چون میراث‌فرهنگی بر اثر تغییر و تحولات صدمه‌های زیادی خورده‌است. شاید با وزارتخانه شدن این سازمان با تغییرات کمتری مواجه باشد و نظرات کارشناسان مورد توجه قرار گیرد؛ چراکه در حال‌حاضر به‌دلیل اعمال سلیقه هر مسوولی، نظراتکارشناسی حذف شدهاست.»
صابری با بیان اینکه میراث‌فرهنگی با اشتغالزایی و درآمدزایی منافات دارد و نمی‌شود برنامه‌های آن را بر اساس گردشگری و صنایع‌دستی برنامه‌ریزی کرد، می‌گوید: «میراث‌فرهنگی یک دانش و علم است، بنابراین ممکن است برخی دستاوردهای آن منجر بهدرآمد نشود. همانطور که در دوره‌های قبل میراث‌فرهنگی زیر مجموعه وزارت‌علوم بود، نشان می‌دهد این بخش درآمدزا نبوده و بیشتر حالت تحقیقاتی دارد. درنتیجه یک مسوول نمی‌تواند به تنهایی صاحب تخصص و تجربه و در کنار آن پاسخگویی باشد. بنابراین به نظر کارشناسان و صاحب‌نظران و پیشکسوتان در این زمینه تخصصی نیاز دارد.»
صابری با انتقاد از حل نشدن مشکلات در سال‌های متوالی می‌گوید: «چه دولت فعلی و چه دولت‌های قبلی دائما وعده حل مشکلات را می‌دهند؛ اما هنوز محقق نشده‌است و هر روز شاهد خبر تخریب و مرمت‌های غیراصولی هستیم که نشان می‌دهد این تشکیلات نتوانسته‌است وظایفش را به شکل اصولی انجام دهد.» او در نهایت گوشزد می‌کند: «اگر با دیدگاه تخصصی به بخش‌های مختلف سازمان نگاه نشود، با بزرگ‌شدن این سازمان مشکلات جدیدتری به مشکلات آن اضافه خواهدشد. باید کسانی وارد کار شوند که این حوزه را به خوبی بشناسند و از مشورت متخصصان استفاده کنند. در این صورت است که میراث‌فرهنگی می‌تواند با سه قوه دیگر کشور به خوبی تعامل داشته‌باشد و کار به درستی پیش خواهدرفت.»
صنایع‌دستی بدون نظر پیشکسوتان ضربه می‌خورد
صنایع‌دستی نیز بخش دیگری از سازمان است که باید دید در صورت وزارتخانه شدن چه وضعیتی پیدا خواهدکرد. علی گودرزی، فعال صنایع‌دستی در این زمینه ب می‌گوید: «اگر قرار باشد با تغییر سازمان به وزارتخانه تنها تغییر اسمی شکل گیرد، دردی از دردهای صنایع‌دستی کم نخواهدشد؛ همانطور که وقتی این سه سازمان با هم ادغام شد و چیزی عاید صنایع‌دستی نشد.» او در ادامه می‌گوید: «وزارتخانه شدن اگر بر این اساس باشد که معیار حمایت از این صنعت را در پیش گیرد و پشتیبانی کند، خوب است.» گودرزی با انتقاد از اینکه در سازمان از افراد با تجربه و پیشکسوت استفاده نمی‌شود، می‌گوید: «فعلا در سازمان میراث‌فرهنگی افراد متخصص وجود ندارد؛ افراد پیشکسوتی که متخصص‌های سنتی هستند. این افرادند که معضلات صنایع‌دستی را می‌فهمند و می‌دانند چه راهکارهایی می‌توان به‌دست‌آورد تا از آن مشکلات رهایی پیدا کرد. کسانی که به عنوان مسوول وارد عمل میشوند باید بدانند که چطور می‌توانند از وجود این افراد استفاده کنند. هریک از مدیران به امثال این اشخاص به‌عنوان مشاور نیاز دارند تا بتوانند بهترین اقدامات را جامه‌عمل بپوشانند وگرنه صنایع‌دستی با نبود این افراد متخصص چه زیرمجموعه سازمان باشد چه زیرمجموعه یک وزارتخانه برایش تاثیر چندانی نخواهدداشت.»
به نظر می‌رسد تنها در صورتی که طرح وزارتخانه شدن سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به شکلی پیش برود که هر سه حوزه در راستای بهبود و پیشرفت حرکت کنند، می‌توان به موفقیت آن امیدوار بود؛ در غیر این‌صورت بزرگ شدن سازمان از طریق وزارتخانه شدن، نمی‌تواند کمکی برای کم کردن مشکلات این سازمان باشد.
آزاده باقری
- 13
- 3
