«بهمن اکبری» رئیس گروه تثبیت فرسایش توده‌ای و زمین لغزش‌های سازمان جنگل در این باره به «ایران» می‌گوید: «آنچه پلدختر و معلولان را دفن کرد، زمین لغزش‌هایی بود که توسط سیلاب جا‌به‌جا شد و این مناطق را دفن کردند.» «بهمن اکبری» می‌گوید: «هنوز مسیر دسترسی ۶۰ روستای سیل‌زده لرستان باز نشده و ما نمی‌دانیم زمین‌لغزش‌ها چه خسارتی را به آنها وارد کرده و تخریب‌ها تا چه حدی است.»
این زمین‌لغزش‌ها آنطور که «عبدالرضا نوریزدان» کارشناس معاونت آبخیزداری لرستان به «ایران» می‌گوید: با جاده سازی، ایجاد خطوط انتقال نفت و گاز از جنوب(خوزستان و پارس جنوبی) کشور در لرستان و همچنین احداث کانال‌ها در جنگل‌ها و مراتع آن ایجاد شد. به گفته او این زمین‌لغزش‌ها بالقوه بودند اما سیلاب آنها را بالفعل کرد تا بخشی از لرستان را زیرخاک دفن کنند!
سیل زمین‌لغزش را به جان جنگل‌های لرستان انداخت
مطالعات نوریزدانی بعد از دو سیل اخیر لرستان در ۸ هزار هکتار مراتع جنگلی در کنار رودخانه «قلعه گل» در جنوب خرم آباد نشان می‌دهد تنها این محدوده کوچک ۶۰ زمین لغزش را در سیل اخیر تجربه کرده است. او می‌گوید: «این زمین‌لغزش‌ها باعث ایجاد فرسایش «کنار رودخانه» ای است که در آن نتیجه، دامنه رودخانه‌ها زیرشویی می‌شود.» فرسایش کناره‌ای رودخانه‌ای و زیرشویی دامنه رودخانه‌ها بعد از سیل در همه رودخانه طغیانی استان در این سیل اتفاق افتاد. نوریزدانی می‌گوید: «۶۰ زمین‌لغزش در محدوده‌ای ۸ هکتاری حداقل ۵۰۰ درخت بلوط را جا به جا کرده است.»
او می‌گوید: «زمین لغزش‌ها در سیل اخیر تنها به کنار رودخانه‌ها محدود نمی‌شود بلکه داخل جنگل را هم شکاف انداخته‌اند.» برآوردهای کارشناسان لرستانی احتمال می‌دهد که زمین لغزش در ۶۱۸ هزار هکتار از جنگل‌ها ومراتع لرستان اتفاق افتاده است. نوریزدانی می‌گوید: «در زمین لغزش‌ها درخت‌ها جا به جایی می‌شوند. در این جا‌به‌جایی درخت ریشه کن می‌شود. بنابراین تا ۸۰ درصد بلوط‌های این محدوده را باید خشک شده حساب کرد.» لاشه این درختان به گفته نوریزدان باعث شد تا پل منطقه ماسور مسدود شود و آب به سمت فرودگاه خرم آباد برود. آنطور که این کارشناس می‌گوید: «هنوز لاشه درختان جا به‌جا نشده است.»
او می‌گوید: «زمین‌لغزش‌ها در این محدوده تا قبل از سیل بالقوه بودند. جنگل هنوز سرپا بود اما سیل باعث شد این زمین‌لغزش‌ها در خیلی از مناطق بالفعل شوند. اگر ۲۰ درصد از زمین‌لغزش در اثر سیل در این ۸۳ هزار هکتار هم فعال شده باشند نزدیک به ۱۶ هزار و ۶۰۰ هکتار از جنگل‌های لرستان را باید از دست رفته حساب کرد.» این کارشناس آبخیزداری تأکید می‌کند که این حساب و کتاب‌ها تنها در بحث جنگل‌های بلوط است وگرنه هنوز کسی برآوردی از خسارت‌های وارده به منابع طبیعی استان ندارد.
او عوامل غیرطبیعی از جمله جاده سازی‌های بدون مطالعه در مناطق کوهستانی و پرشیب را از جمله علل افزایش و ایجاد زمین‌لغزش‌ها و ایجاد فرسایش توده‌ای می‌داند و می‌گوید: «همین اکنون آزاد راه خرم آباد - پل زال زمین‌لغزش‌های بسیار متعددی دارد.» این آزاد راه یکی از مسیرهایی بود که امدادگران از طریق آن خود را به پلدختر می‌رساندند. بسیاری از امدادگران در مسیر با ریزش کوه و زمین‌لغزش‌ها رو به رو بودند.
نوریزدانی هم می‌گوید: «بارها نسبت به زمین لغزش‌های این محدوده هشدار داده شده است.» به گفته او چندین بار مسیر این آزادراه به دلیل زمین لغزش‌ها مسدود شد. نوریزدان می‌گوید: «متأسفانه وقتی جاده احداث کردند به زمین‌لغزش‌ها بی‌توجهی کردند. بنابراین ترانشه‌هایی را که در این مسیر ایجاد کردند تثبیت نکردند.» به گفته این کارشناس وقتی در طبیعت دست می‌برند باید کارهایی انجام بدهند که آن تغییر ایجاد تنش نکند. چون زمانی که شما در یک دامنه فعالیت می‌کنید تنش‌های موجود در دامنه را به هم می‌زنید. جاده‌سازی هم همین کار را می‌کند. جاده‌سازی تعادل شیب را به هم می‌زند. بنابراین مترصد یک فاکتور است تا زمین‌لغزش را به حرکت درآورد.
او بارندگی را همان فاکتوری می‌داند که رسوبش پلدختر و معمولان را زمینگیر کرد. او عبور خطوط انتقال نفت و گاز از مناطق کوهستانی و پرشیب لرستان به اقصی نقاط کشور از جمله مرکز را هم از دیگر دلایل ایجاد زمین‌لغزش‌هایی می‌داند که سیل آنها را تحریک کرد تا بسیاری از شهروندان پلدختر، معمولان و روستاهای اطراف را خانه خراب کند. نوریزدانی می‌گوید: «برای احداث در کوهستان‌ها، کوه‌تراشی می‌کنند و ترانشه و کانال می‌زنند. این اتفاق باعث ایجاد زمین‌لغزش می‌شود.» زمین‌لغزش‌ها را هم سیل از خواب بیدار می‌کند. اوعامل دیگر در ایجاد شدت و حدت سیل اخیر را هم انباشت نخاله‌های پروژه‌های عمرانی در کنار رودخانه‌های طغیانی استان می‌داند و می‌گوید: «در مواقع سیلابی بخش زیادی از این رسوبات جا به‌جا می‌شود و در مناطق پایین دست نشست می‌کند.»
او تنها راه درمان سیل، رانش زمین، تولید رسوب وانتقال رسوب را آبخیزداری می‌داند و در پاسخ به این سؤال که چرا آبخیزداری در لرستان تأثیر‌گذار نیست هم می‌گوید: «آبخیزداری یک زمانی معاونتی از وزارت کشاورزی بود.در زمان ادغام جهاد و وزارت کشاورزی، آبخیزداری زیرمجموعه سازمان جنگل‌ها شد. یعنی آبخیزداری کوچک شد و اعتباراتش هم کم شد. در سال‌های اخیر اعتبارات آبخیزداری بشدت کاهش یافته است.»
به گفته او آبخیزداری لرستان از اعتبارات استانی، فقط ۵۰۰ میلیون تومان اعتبارات مصوب دارد وقتی تخصیص می‌یابد ۳۰ درصد آن پرداخت می‌شود، یعنی در نهایت ۱۵۰ میلیون تومان به آبخیزداری می‌رسد. او می‌پرسد آیا این اعتبار برای آبخیزداری در استانی به وسعت دو میلیون و ۸۳۰ هزار هکتار کافی است؟ نوریزدانی می‌گوید: «این اعتبارات درحالی کاهش یافت که قبل از سال ۹۰ این اعتبارات سه میلیارد و صد و نود میلیون تومان بود.» او درباره اعتبارت ملی لرستان هم می‌گوید: «اعتبارات ملی برای آبخیزداری تمام کشور ضعیف است برای لرستان ضعیف‌تر. وقتی اعتبارات لازم در اختیار استان‌های قرار نمی‌گیرد، خروجی آن هم همین وضعیتی که امروز معمولان و پلدختر تجربه می‌کند، می‌شود.»
هم اعتبار کم داریم هم کارشناس
«بهمن اکبری» رئیس گروه تثبیت فرسایش توده‌ای و زمین‌لغزش‌های سازمان جنگل‌ها هم اندک بودن اعتبارات را یکی از علل اصلی خسارت بار شدن سیل‌های اخیر می‌داند اما اعتقاد دارد که نبود نیرو و کارشناس‌های متخصص در حوزه آبخیزداری هم ممکن است باعث شود تا اعتباراتی که ترزیق می‌شود، به هدر رود. او می‌گوید: «در سال‌های اخیر استخدامی وجود نداشته و نیروی جوان و کارآمد جای بازنشسته‌ها را نگرفته است.» این هشدار را کارشناسان دیگری هم به «ایران» می‌دهند. آنها می‌گویند باید نظارت ویژه‌ای روی پروژه‌های آبخیزداری انجام شود تا همان اندک اعتباری هم که به این بخش می‌رود، هدر نرود.
زهرا کشوری
- 15
- 5
