به گزارش ایسنا، با توجه به موقعیت جغرافیایی و قرار گرفتن ایران در منطقه آب‌وهوایی نیمه‌خشک و خشک، بررسی مسئله خشکسالی اهمیت زیادی دارد، چراکه مسائل مربوط به آن می‌توانند بر اقتصاد کشور تأثیرگذار باشند. خشکسالی ابعاد و جنبه‌های مختلفی دارد. نوع خشکسالی معمولاً بر پایه میزان و درجه خشکی و طول دوره تداوم خشکی در مقایسه با میزان طبیعی و نرمال بارش بیان می‌شود. از دیدگاه اقلیم شناسان، خشکسالی یک پدیده طبیعی است که در اثر تغییرات الگوهای آب‌وهوایی ناشی از کاهش نزولات جوی کمتر از حد معمول، خودبه‌خود ایجاد می‌شود و ادامه آن موجب عدم تعادل اکولوژیکی و هیدرولوژیکی می‌شود.
بر اساس دیدگاه متخصصان، مطالعات زیادی درزمینه خشکسالی در ایران و خارج از ایران انجام شده است که در آن‌ها شاخص‌های خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیک به‌کار گرفته شده‌اند. اما با توجه به این‌که کسب اطلاعات درباره وضعیت پوشش گیاهی و تغییرات پیوسته آن‌ها توسط روش‌های معمولی بسیار مشکل و پرهزینه است، روش و تکنیک سنجش‌ازدور به‌عنوان روشی برای کسب اطلاعات درباره هدف مورد نظر تعریف می‌شود.
در همین خصوص، محققین دانشگاه اردکان یزد با همکاری دانشگاه ارومیه، پژوهشی را انجام داده‌اند که در آن پدیده خشکسالی با استفاده از شاخص‌های هواشناسی و داده‌های سنجش‌از دور با تمرکز بر استان آذربایجان غربی مورد بررسی قرار گرفته است.
در این تحقیق جهت ارزیابی خشکسالی از اطلاعات حاصله از تصاویر سنجنده ماهواره‌ای MODIS در استخراج شاخص‌های مربوطه موسوم به NDVI و DVI استفاده شده است. همچنین دو شاخص هواشناسی SPI و ZSI نیز به‌صورت دوره‌های ماهانه مورد ارزیابی قرار گرفته و رابطه بین شاخص پوشش گیاهی با خشکسالی‌های هواشناسی مورد تحلیل واقع شده است.
نتایج این پژوهش نشان داد که بیشترین میزان ارتباط متقابل در طول دوره آماری بین شاخص‌های SPI و NDVI و همچنین در سالی که شرایط خشکسالی آن، نرمال گزارش شده بود، به دست آمد.
همچنین بر اساس این یافته‌ها، تعیین روند شاخص‌های مورد مطالعه، نشان از وجود روندی نزولی در همه شاخص‌ها همراه با افزایش خشکسالی و کاهش پوشش گیاهی در طول دوره آماری بود.
در این خصوص، سمیه سلطانی‌گردفرامرزی، استادیار دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه اردکان و دو همکارش در این تحقیق می‌گویند: «در سال‌هایی که خشکسالی هواشناسی روی داده است (برای مثال سال ۱۳۸۷)، مقدار همبستگی شاخص‌ها کاهش نشان می‌دهد. درصورتی‌که در سال‌های ترسالی (بارندگی بیش از نرمال) و نرمال (برای مثال سال ۱۳۹۰) بیشترین میزان همبستگی با شاخص‌های کوتاه‌مدت مشاهده شد».
این محققان ادامه می‌دهند: «نتایج شاخص‌های پوشش گیاهی حاکی از این است که در ماه‌های ابتدای سال‌های مورد بررسی، پوشش گیاهی متوسط در منطقه تحت تأثیر ذوب برف و بارندگی‌های زمستانه و پاییزه سال قبل غالب بوده و در سه ماه دوم سال نقشه‌ها نشان‌دهنده پوشش گیاهی ضعیف و بدون پوشش هستند، چراکه بارندگی در این زمان بسیار محدود بوده است و چرای بیش‌ازحد باعث تخریب پوشش گیاهی شده است».
سلطانی‌گردفرامرزی و همکارانش در نتیجه‌گیری از این پژوهش آورده‌اند: «به‌طورکلی بر اساس نتایج حاصله می‌توان چنین بیان کرد که در مکان‌هایی که داده‌های هواشناسی در دسترس نیست یا کمتر هستند یا اگر اطمینان کافی از داده‌ها در دست نیست می‌توان از شاخص پوشش گیاهی به‌دست‌آمده از تصاویر ماهواره در هر نقطه از کره زمین برای بررسی پدیده‌هایی مثل خشکسالی استفاده کرد».
این یافته‌ها که به اهمیت استفاده از شاخص پوشش گیاهی به‌دست‌آمده از تصاویر ماهواره‌ای در هر نقطه از کره زمین به‌منظور بررسی پدیده‌هایی مثل خشکسالی اشاره دارند، در نشریه‌ای علمی پژوهشی موسوم به «فیزیک زمین و فضا» منتشر شده‌اند.
این نشریه که توسط دانشگاه تهران منتشر می‌شود جزو نشریات برتر درزمینه علوم پایه است و دارای نمایه بین‌المللی Scopus است.
- 10
- 2
