قطعه سازان یا شایعه سازان؟!

خروج ایالات متحده آمریکا از برجام، هر چند هنوز ضرب الاجل تحریم‌ها اتفاق نیفتاده است، دارای پیامدهای قریب‌الوقوعی برای ایران بود. این درحالی است که از زمان انتخاب دونالد ترامپ به ریاست‌جمهوری ایالات متحده حرف و حدیث‌های فراوانی درباره خروج این کشور از برجام شنیده می‌شد، اما کمتر کسی روش انتخابی رئیس‌جمهور آمریکا در خروج از توافق و بازگرداندن همه تحریم‌ها علیه ایران را پیش‌بینی می‌کرد.

به موجب آنچه ترامپ ۸ می‌۲۰۱۸ در واشنگتن طی یک «دستور اجرایی» اعلام کرد، بازگشت تحریم‌های ایران بعد از دوره‌های ۹۰ یا ۱۸۰روزه صورت می‌گیرد. اقتصاد ایران اما این روزها در حالی در‌هاله‌ای از ابهام به سر می‌برد و دولتمردان بر این باورند هم نوایی اتحادیه اروپا با ایران، شرایط گذر از تحریم‌ها را برای ایران آسان‌تر کرده است. این در حالی است که برخی از فعالان صنعتی بر این باورند شرایط برای اقتصاد ایران از سال‌های ۹۱ و ۹۲ هم سخت‌تر خواهد شد. 

چین به ایران قطعه نخواهد داد؟!

محمدرضا نجفی‌منش، عضو انجمن قطعه‌سازان در این‌باره می‌گوید: «دست ما برای تحریم‌کنندگان رو شده و قادر نیستیم از روش‌هایی که در سال‌های گذشته برای دور زدن تحریم‌ها استفاده می‌کردیم، استفاده کنیم. این روزها شرایط به قدری سخت شده که حتی تولید کنندگان چینی هم حاضر به فروش قطعه به ما نیستند.»

آنگونه که این فعال صنعت خودرو می‌گوید، با آغاز تحریم‌ها صنعت خودرو ایران فلج شده و تولید تمامی محصولات خودروسازان با مشکل مواجه می‌شود.

تخلف وزارت صنعت یا دروغگویی قطعه سازان؟

داریوش اسماعیلی، نایب‌رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی درباره صحت مسئله عدم فروش قطعات خودرو توسط تولیدکنندگان چینی به کشورمان به آفتاب اقتصادی گفت: «من از صحت این موضوع اطلاعی در دست ندارم و در این راستا گزارش مشخصی نیز به دست ما نرسیده است. اما به طور کلی معمولا اینگونه است که وقتی قراردادی با یک شرکت خارجی برای واردات خودرو منعقد می‌شود، اولین موردی که وزارت صنعت، معدن و تجارت از طرف خارجی می‌خواهد، بحث خدمات پس از فروش است که برای مدت زمان مشخصی مطالبه می‌شود.»

اسماعیلی افزود: «این مسئله دو حالت دارد؛ حالت اول این است که تضمین خدمات پس از فروش توسط وزارت صنعت از شرکت‌های چینی گرفته شده که دراین صورت قاعدتا نباید مشکلی ایجاد شود. حالت دوم این است که این تضمین توسط وزارت صنعت گرفته نشده باشد که در این صورت این وزارتخانه مرتکب خلاف شده است.»

وی تصریح کرد: «در زمان مدیریت آقای نعمت‌زاده، بخشنامه‌ای از ناحیه معاون اول ریاست جمهوری صادر شد که براساس آن اگر قرار بود واردات خودرو انجام شود، باید نمایندگی از شرکت سازنده اصلی گرفته شود؛ یعنی گرفتن نمایندگی به شکل با واسطه غیرممکن بود. مفهوم این بخشنامه این بود که شرکتی که در یک قرارداد تضمین می‌دهد، دارای اعتبار در جهان است. درحال حاضر نیز خودروهای چینی وارداتی به طور طبیعی نباید برای تامین قطعه مشکل خاصی داشته باشند.»

در صنعت خودرو تحریم نبوده و نیستیم

دکتر علی خاکساری، استاد دانشگاه علامه طباطبایی و کارشناس حوزه خودرو نیز در این راستا به آفتاب اقتصادی گفت: «در ارتباط با اینکه چینی‌ها به ایران قطعه خودرویی می‌دهند یا خیر، اطلاع دقیقی ندارم اما آنچه مسلم است ما هیچ‌وقت در صنعت خودرو و قطعات خودرو تحریم نبوده و نیستیم. این بحث تحریم‌ها و محدودیت‌هایی که مطرح می‌شود، عمدتا توسط قطعه‌سازان داخلی است که یکی از کارهای اصلی آنها وارد کردن قطعات بی‌کیفیت چینی و فروش این قطعات به‌عنوان قطعات ایرانی به سایپا و ایران خودرو است. همین افراد هستند که بحث تحریم‌ها و چین را مطرح می‌کنند که دلیل آن نیز کاملا مشخص است.»

استراتژی ناپسند قطعه سازان برای افزایش قیمت قطعات خودرو

خاکساری افزود: «دلیل مطرح کردن این مسائل توسط قطعه سازان این است که آنها می‌خواهند قیمت قطعاتشان را افزایش دهند و از این استراتژی استفاده می‌کنند تا قطعاتی را که به چندین برابر قیمت واقعی به ایران خودرو و سایپا می‌فروشند، حتی به مبلغ بالاتری به فروش برسانند.»

استاد دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه تاکید کرد: «نکته کلیدی دیگر این است که حداقل ۱۰ یا ۱۵ سال است که ایران خودرو و سایپا ادعای ساخت خودروهایی را مطرح کرده‌اند که صددرصد ساخت داخل هستند. حدود ۱۰ سال پیش حتی این ادعا را عنوان کردند که اکنون خودروهایی در کشور تولید شده که صددرصد داخلی هستند و در این حوزه نیازی به کشورهای خارجی نداریم. بنابراین باید این مسئله پیگری شود که چرا این شرکت‌ها مدعی تولید خودروهای داخلی هستند و اکنون می‌گویند چین ما را تحریم خواهد کرد تا توجیهی برای افزایش قیمت خودرو باشد که هیچ مبنای اقتصادی ندارد.»

چالش‌های اقتصاد ایران از نگاه قطعه سازان

این همه در حالی است که عرضه از طرف خودروسازان این روزها به حداقل ممکن رسیده است. در حالی بسیاری از فعالان بازار کمبود عرضه را یکی از عوامل اصلی نجومی‌شدن قیمت خودرو در این روزها می‌دانند که برخی از فعالان بازار معتقدند مادامی که دولت در قیمت‌ها دخالت می‌کند، ثبات به بازار باز نمی‌گردد.

نجفی منش، عضو انجمن قطعه سازان که حجم بالای نقدینگی سرگردان در کشور را دلیل اصلی التهابات بازار خودرو می‌داند، می‌گوید: «در شرایط فعلی که اقتصاد ایران با چالش‌هایی چون بحران ارزی و نابسامانی نظام بانکی و بازگشت تحریم‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کند، حجم نقدینگی به بیش از ۱۵۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده است .آیا این روزها عرضه سکه از طرف دولت کم است که قیمت آن این چنین افزایش پیدا کرده است؟ بی تردید نمی‌توان چنین ادعایی را مطرح کرد. آنچه امروز مسئله ساز شده، نبود بازار مولد مناسبی برای سرمایه گذاری است. همین مسئله دلال‌بازی را در اقتصاد ایران رواج داده است.»

تحلیل متفاوت قطعه سازان و کارشناسان از آینده صنعت خودرو

با توجه به این اظهارات، گویی خودروسازان و قطعه سازان آینده مناسبی را برای صنعت خودرو پیش بینی نمی‌کنند و این در حالی است که ظاهرا حتی متمایل به افزایش قیمت‌های بیش از پیش در این بازار هستند. این در حالی است که به باور کارشناسان اقتصادی، تحریم‌ها تاثیری در صنعت خودروسازی ما ندارد و اگر عملکرد مناسبی در این حوزه داشته باشیم،‌ خواهیم توانست به شرایط مطلوبی در صنعت خودروسازی دست یابیم. 

تحریم فرصت است

اسماعیلی، نایب رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس درباره پیش‌بینی آینده صنعت خودروسازی ایران با توجه به تحریم‌های آمریکا اظهار داشت: «به باور من، تحریم‌های آمریکا به هیچ عنوان موجب ایجاد مشکل در صنعت خودروسازی ما نخواهد شد. برعکس، مشروط به اینکه مدیران و دست‌اندرکاران کشورمان اراده حل مشکلات و حرکت رو به جلو را داشته باشند، اتفاقا این فرصتی است که ما بتوانیم روی پای خودمان بایستیم.»

وی ادامه داد: «کشور ما قابلیت‌های چشمگیر و قابل توجهی دارد که در صورت استفاده از آنها می‌توانیم خودروهای باکیفیتی را تولید کنیم. علت اینکه این اتفاق تا به حال نیفتاده این است که ما اراده این کار را نداشته‌ایم. همچنین عده‌ای از طریق واردات خودروهای خارجی و دلالی، سودهای کلانی به جیب می‌زنند. بنابراین اگر مدیران ما به بخش خصوصی بها دهند و زیرساخت‌های لازم را فراهم کنند، تحریم‌ها می‌توانند نقطه عطفی برای تقویت خودروسازی داخلی کشورمان باشند.»

مشکل ما سایپا، ایران خودرو و چند قطعه‌ساز خاص هستند

دکتر خاکساری نیز در مورد این مسئله اظهار داشت: «هر زمانی که صنعت خودرو ما از ایران خودرو، سایپا و چند قطعه‌ساز خاص جدا شود، می‌توانیم امیدوار باشیم که این صنعت به سمت و سوی مناسبی حرکت کند و در این صورت به زودی می‌توانیم خودروهایی خوب با قیمت مناسب داشته باشیم. اما مشکل اصلی در آینده صنعت خودرو ما این است که متاسفانه گروه بسیار محدودی می‌خواهند آینده این صنعت را خودشان تعیین کنند و این در حالی است که آنها آینده صنعت خودرو را در منافع شخصی خود می‌دانند.»

این کارشناس حوزه خودرو افزود: «لذا اگر ما واقعا در یک بازار تولید رقابتی مناسب حرکت کنیم و مراودات مناسبی با دنیا داشته باشیم، با توجه به اینکه در صنعت خودرو هیچ تحریمی برای ما وجود ندارد، خیلی سریع می‌توانیم آینده مناسبی را برای این صنعت رقم بزنیم.»

با توجه به آنچه ذکر شد، می‌توان فارغ از شایعاتی که در راستای نیل به منافع شخصی برخی افراد مطرح می‌شود و به متضرر شدن جمعی خواهد انجامید، به راهکارهای بهبود وضعیت کنونی صنعت خودرو کشورمان پرداخت. تنها در این صورت است که می‌توان به استقلال در تولید خودرو و قطعات دست یافت و در این مسیر، نگران رویدادهای خارجی و تغییر مواضع کشورها نبود.