ردپای واقعیت افزوده در تحول تولید

عبدالرضا باقریشکاف بین دنیای حقیقی و جهان دیجیتال (مجازی) توانایی افراد را در استفاده حداکثری از اطلاعات شبکه‌ای میلیاردها دستگاه هوشمند کاهش داده است. اما در این میان، واقعیت افزوده (Augmented Reality) یا AR، با افزودن داده‌های دیجیتالی مانند عکس‌ها به دنیای فیزیکی، می‌تواند این شکاف را از میان بردارد. AR این قابلیت را دارد که یادگیری، تصمیم‌گیری و تعامل ما با محیط پیرامون را تغییر دهد و توانایی‌های منحصر به فرد انسان را که ماشین‌ها قابلیت اکتساب و انجام آنها را ندارند، ارتقا بخشد.

 AR این امر را با تبدیل حجم انبوهی از داده‌ها و تحلیل‌ها به عکس‌ها و انیمیشن‌هایی که روی دنیای واقعی قرار داده می‌شوند محقق می‌کند. در واقع، با قرار دادن مستقیم اطلاعات دیجیتالی روی اشیای حقیقی و محیط‌های واقعی، انسان را قادر می‌سازد تا دنیای حقیقی و دیجیتال را همزمان درک کند و از پل ذهنی که این دو جهان را به هم متصل می‌کند، بی‌نیاز شود و در درک سریع و دقیق اطلاعات، تصمیم‌گیری و اجرای موثر وظایف بهبود و ارتقا یابد.

نمایشگرهای AR که امروزه در خودروها نصب می‌شوند مثال خوبی از کاربرد این فناوری و ارزش آن است. تا همین اواخر پیش از استفاده از این فناوری رانندگان مجبور بودند با نگاه کردن به نقشه‌ای دو بعدی برای رسیدن به مقصد برنامه‌ریزی کنند. آنها باید دائما نگاهشان را بین جاده یا خیابان و صفحه نقشه جابه‌جا کنند و در ذهن خود ارتباطی بین تصویر روی نقشه و فضای حقیقی خیابان ایجاد کنند تا بفهمند از چه مسیری باید ادامه دهند. اما ARتصاویر راهبری را مستقیما روی آنچه راننده از پشت شیشه جلوی خودرو می‌بیند نشان می‌دهد. این امر تلاش ذهنی راننده را می‌کاهد و ضمن جلوگیری از حواس‌پرتی وی، کمک می‌کند تا بر جاده و مسیر متمرکز بماند.

یکی از مکمل‎های خوب فناوری واقعیت افزوده، واقعیت مجازی است. زمانی که ARاطلاعات دیجیتالی را روی دنیای فیزیکی به نمایش درمی‌آورد، واقعیت مجازی حقیقت فیزیکی را با محیط مجازی خلق شده با کامپیوتر جایگزین می‌کند. آنچه استفاده همزمان از این دو فناوری برای تجسم بخشی را ممکن می‌سازد این است که یکی از آنها از هدست شفاف برای تجسم بخشی بهره می‌برد و دیگری از هدست غیرشفاف. ترکیب این دو، کاربر را قادر می‌سازد تا از محدودیت‌های زمانی (با بازتولید شرایط گذشته یا شرایطی که ممکن است در آینده پیش آید)، مکانی(با شبیه‌سازی مکان‌های بسیار دور) و مقیاسی(با شبیه‌سازی محیط‌هایی که برای تجربه مستقیم بسیار بزرگ یا بسیار کوچک هستند) رهایی یابد.

واقعیت افزوده در کارخانه‎ها

ARدر حال تغییر ساختار دستورالعمل‌های بهره‌برداری و شیوه‎های آموزش مهارت‌ها است. این فناوری در کارخانه‌ها این امکان را به وجود آورده تا بتوان عملیاتی مانند مونتاژ، بهره‌برداری از ماشین‌آلات و برداشت قطعات از انبار را فورا تجسم بخشید و به‌صورت گام به گام آموزش داد. به‌صورت مرسوم کارگران و اپراتورها از کنترل‌کننده‌های فیزیکی مانند دکمه‌ها، knobs و صفحات لمسی برای هدایت ماشین‌آلات در فرآیندهای تولید استفاده می‌کردند. در سال‌های اخیر، اپلیکیشن‎ها روی تلفن‌های همراه به‌طور گسترده جایگزین تجهیزات کنترلی فیزیکی شده‌اند و کاربران را قادر ساخته‌اند تا ماشین‌آلات را از فواصل بسیار دور کنترل کنند.

ARاین تعامل اپراتورها با دستگاه‌ها را متحول کرده و رابط کاربری ماشین‌آلات را به سطحی کاملا متفاوت خواهد برد. کنترل پنل‌های مجازی مستقیما روی ماشین‌آلات قرار خواهند گرفت و کاربران با همراهی تجهیزاتی مانند هدست واقعیت افزوده، hand gestures و دستورات صوتی ماشین‌آلات خطوط تولید را کنترل خواهند کرد. تصور کنید کاربری که عینک هوشمند به چشم دارد به نقطه‌ای از یک ماشین خیره خواهد شد تا رابط کاربری مجازی را فعال و از آن استفاده کند. یا کارگری که عینک هوشمند به چشم دارد قدم‌زنان از کنار ماشین‌آلات خطوط تولید عبور خواهد کرد تا پارامترهای عملکرد آنان را بررسی کرده و در صورت نیاز آنها را بدون هیچ‌گونه لمس فیزیکی تنظیم کند.

در واقع، هر فناوری از دو طریق خلق ارزش می‌کند. نخست اینکه می‎تواند به بخشی از محصول تبدیل شود و کاربردها و ویژگی‌های خارق‌العاده‌ای به آن بیفزاید. دوم اینکه فرآیند تولید و تحویل محصول را بازتعریف کند. ARنیز از این قاعده مستثنی نیست و به همین دو شیوه ارزش‌آفرینی می‌کند، بخشی از محصول می‌شود و رابط کاربری محصول یا ارگونومی آن را ارتقا می‌دهد. عملکرد را در طول زنجیره ارزش با بهتر کردن فرآیندهای توسعه محصول، تولید، بازاریابی، ارائه خدمات و بسیاری زمینه‌های دیگر بهبود می‌بخشد.

ARبه‌عنوان ویژگی محصول: یکی از ویژگی‌های هر دستگاهی در کارخانه‌ها و کارگاه‌ها، نمایش فاکتورهای مهم عملیاتی و اطلاعات مربوط به ایمنی آن دستگاه است. تغییر روشی که محصولات تجهیزات مختلف برای نمایش و انتقال چنین اطلاعاتی مانند فاکتورهای مهم عملیاتی و اطلاعات مربوط به ایمنی استفاده می‌کنند یکی از استراتژی‌های کلیدی تمایز محصول است. ARاین امر را با ایجاد رابط‌های کاربری فوق‌العاده لذا بهبود تجربیات تعامل کاربران با محصول محقق می‌کند. تصور کنید از پشت شیشه‌های یک عینک هوشمند مشغول تماشای یک فر روشن هستید. این عینک شما را قادر می‌سازد نمایشگر مجازی را ببینید که دمای فر، زمان باقیمانده تا پایان پخت غذا و دستور پختی که از آن استفاده کرده‌اید را نشان می‌دهد.

یک رابط کاربری واقعیت افزوده، کاملا نرم‌افزار‌محور است و از طریق رایانش ابری منتقل می‌شود. بنابراین، می‌تواند به راحتی و بدون صرف هزینه‌های گزاف شخصی‌سازی شود. شرکت‌ها این فرصت را دارند تا با استفاده از خلاقیت خود از روش‌های مختلف برای مشتریانشان ارزش‌آفرینی کنند و از این طریق محصولات خود را از محصولات رقبایشان متمایز کنند. AR و زنجیره ارزش: هم اکنون تاثیر استفاده از AR در زنجیره ارزش شرکت‌ها مشهود است، اما این تاثیرات در بعضی بخش‌ها به دلیل پیشرفته‌تر بودن، بیشتر از سایر بخش‌ها است. در کل، کاربرد AR در تجسم‌بخشی و راهنمای بهره‌برداری بیشترین تاثیر را در عملیات تولید شرکت‌ها و ارتقای زنجیره ارزش آنها دارد. البته این قابلیت‌های تعاملی AR نوظهورند و در ابتدای راه و در مرحله آزمون و خطا قرار دارند.

AR و توسعه محصول: بیش از ۳۰ سال است که مهندسان از فناوری‌های طراحی با کمک کامپیوتر برای ایجاد مدل‌های سه‌بعدی استفاده می‌کنند. اما آنها در تمام این سال‌ها مجبور بوده‌اند با مدل‌های خود روی صفحات نمایشگر دوبعدی کامپیوتر خود ارتباط و تعامل داشته باشند. این امر طراحی مفهومی را برای مهندسان دشوارتر ساخته است. AR این امکان را فراهم می‌آورد تا مدل‌های سه‌بعدی در قالب هولوگرام‌ها روی جهان واقعی قرار گیرند تا به این ترتیب توانایی مهندسان در ارزیابی و بهبود طرح‌هایشان ارتقا ‌یابد.

واقعیت افزوده و تولید: فرآیندهای تولید معمولا بسیار پیچیده و دارای مراحل متعددی هستند. این پیچیدگی و تعدد مراحل باعث شده تا هر اشتباهی هزینه‌ای گزاف داشته باشد. AR می‌تواند در زمان مناسب اطلاعات صحیح را در اختیار کارکنان بخش تولید شرکت‌ها قرار دهد و به این ترتیب خطاها را کاهش دهد، بازدهی را افزایش داده و تولید بهره‌وری را بهبود بخشد. AR اطلاعات را از منابع مختلف دریافت می‌کند و داده‌های مانیتورینگ و تشخیص مربوط به هر فرآیند و ماشین را به‌صورت عینی نمایش می‌دهد. مهندسان و کارگران خطوط تولید با استفاده از این داده‌ها قادر به تشخیص بهتر مشکلات احتمالی و سازماندهی عملیات تعمیرات خواهند بود. بدیهی است که به این ترتیب هزینه‌ها به شدت کاهش خواهد یافت.

واقعیت افزوده و حمل‌ونقل: عملیات انبارداری حدود ۲۰ درصد کل عملیات حمل و نقل را شامل می‌شود. همچنین ۶۵درصد هزینه انبارداری مربوط به یافتن و برداشتن کالاها از قفسه‌ها است. باوجود تمام پیشرفت‌های فناوری امروزه در بیشتر انبارها، کارکنان هنوز این امور را با رجوع به فهرست کاغذی کالاها و سپس یافتن جای کالاها از روی آن و گشتن به دنبال آنها در انبار انجام می‌دهند. طبیعتا این روش بسیار کند است و خطاپذیری بالایی دارد. AR کارکنان را مستقیما به سمت موقعیت قرار گرفتن هر کالایی که باید برداشته شود راهنمایی می‌کند و بهترین مسیر دسترسی به کالای بعدی را نیز به انبارداران نشان می‌دهد. DHL، غول حمل و نقل جهان، هم‌اکنون از AR برای روان‌تر کردن فرآیند یافتن کالاها در انبارهایش استفاده می‌کند. این رویکرد منجر به کاهش خطاها و افزایش ۲۵درصدی بهره‌وری و بالا رفتن علاقه‌مندی به کار در میان کارکنان این شرکت شده است.

واقعیت افزوده و بازاریابی و فروش: AR مفهوم اتاق‌های نمایش و شیوه‌های نمایش عرضه محصولات را بازتعریف و تجربه مشتریان را دگرگون کرده است. با استفاده از این فناوری مشتریان پیش از خرید کردن و با گشت زدن در فضای مجازی خواهند فهمید که محصول چه ویژگی‌هایی دارد و با مشاهده عملکرد آن در شرایطی نسبتا واقعی، انتظارات دقیق‌تری خواهند داشت و از خرید خود مطمئن شده و در نهایت رضایت بیشتری خواهند داشت. واقعیت افزوده و خدمات پس از فروش: AR می‌تواند تکنسین‌های خدمات پس از فروش را در خدمت‌رسانی به مشتریان یاری کند. ARاین کار را با سه روش انجام می‌دهد. نخست با نمایش تحلیل‌های آینده‌نگرانه بر مبنای داده‌های تولید شده توسط محصول، دوم با راهنمایی بصری و تجسم عینی عملیات تعمیر برای مشتریان و در نهایت، با ایجاد ارتباط میان مشتریان و متخصصانی که می‌توانند فرآیند تعمیر را بهینه کنند.

واقعیت افزوده و استراتژی

AR تاثیر شگرفی بر نحوه رقابت شرکت‌ها خواهد گذاشت. اینترنت اشیا هم‌اکنون در حال تغییر دادن ساختار تمام صنایع هستند و به تبع آن، ساز و کار رقابت را نیز در آنها دگرگون می‌سازند. در بسیاری از موارد، مرزهای صنعت در حال گسترش هستند. محصولات هوشمند و متصل به هم، انتخاب‌های استراتژیک جدید و وسیعی را پیش روی تولیدکنندگان قرار می‎دهند. مانند اینکه شرکت‌ها چه عملکردی را باید کماکان در پیش بگیرند، چگونه حقوق استفاده از داده‌ها و امنیت آنها را مدیریت کنند. اینکه آیا باید لزوم یا عدم لزوم گسترش ابعاد و گستره محصولات را گسترش دهند یا خیر. AR اتخاذ این تصمیمات را تسهیل خواهد کرد. 

به هر حال، نفوذ رو به افزایش AR در کنار قدرتش به‌عنوان رابط کاربری انسان و اینترنت اشیا به این معناست که AR مدام جای بیشتری برای خود در استراتژی‌های شرکت‌ها باز خواهد کرد. به منظور بهره‎برداری از قابلیت‎های AR در استراتژی‎ها، شرکت‎ها باید به تاثیر بالقوه آن روی مشتری‌ها، محصولات و زنجیره ارزش توجه کرده و آنها را اولویت‌بندی کنند. هر شرکتی نیاز دارد تا تلاش‌های کاهش قیمت ناشی از پیاده‌سازی AR را به گونه‌ای اولویت‌بندی کند که با موقعیت‌یابی استراتژیک آن همسو و همراستا باشد.

شرکت‌هایی که محصولات پیچیده دارند، ممکن است روی رابط‌های کاربری بی‌نظیر و با هزینه پایین AR سرمایه‌گذاری کنند.

از سوی دیگر بسیاری از تولیدکنندگان کالا بر افزایش کارآیی در عملیات زنجیره ارزش خود که ناشی از AR است تمرکز می‌کنند. در صنایع خرده‌فروشی و عرضه کالاهای مصرفی کاربردهای بصری‌سازی مرتبط با عملیات بازاریابی اولویت پیدا می‎کند. در صنایع ساخت و تولید، کاربردهای AR در تولید با رفع موانع بازدهی‌ها در مهندسی، تولید و خدمات به سرعت موجب بازگشت و حفظ سرمایه می‌شود. در نهایت، قابلیت تعاملی AR اگرچه هنوز در ابتدای راه قرار دارد اما در تمام صنایعی که محصولاتی قابل سفارشی‌سازی و با ظرفیت کنترل‌پذیری پیچیده دارند به سرعت جایگاه و اهمیت ویژه‌ای می‌یابد. AR چیزی فراتر از یک کانال ارتباطی ساده است.

این فناوری در واقع اساسا ابزاری جدید برای تعامل با مردم به شمار می‌آید و راهی نوین در دستیابی به اطلاعات، اقدام بر اساس آنها و صدور دستورالعمل‌ها است. برخی شرکت‌ها چاره‌ای جز ایجاد ظرفیت AR در دل خود و تبدیل آن به یک دارایی استراتژیک ندارند. چنین شرکت‌هایی باید روی به دست آوردن دانش AR و توسعه آن سرمایه‌گذاری کنند. در برخی دیگر از شرکت‌ها AR ممکن است مهم باشد، اما برای دستیابی به مزیت رقابتی ابزاری بنیادین و کلیدی محسوب نمی‌شود. این قبیل شرکت‌ها می‌توانند با شرکت‌های تخصصی خدمات نرم‌افزاری در خارج از ساختار شرکت برای توسعه ظرفیت AR مورد نیازشان همکاری کنند.

مایکل پورتر/ جیمز هپلمن