معضلات زندگی قسطی

ماجرا ساده است. نیازهایی در زندگی روزانه داریم که با درآمدهایمان سازگار نیست، اما می‌توانیم در مدت زمان چند ماه یا چند سال، با پرداخت ماهانه مبلغی از حقوقمان به خواسته‌هایمان برسیم. مصطفی مهرآیین، جامعه‌شناس معتقد است، این شیوه زندگی از زمانی سراغمان آمده که «چقدر داشتن» از «چه کسی بودن» مهم‌تر شد.

رواج فرهنگ مصرف‌گرایی، در سایه اقتصاد نفتی، می‌تواند روز به روز بیشتر ما را به سمت بیشتر داشتن بکشاند. جامعه‌شناسان می‌گویند یکی از راه‌های رسیدن به هدف، در حالی که روش‌های معمول جواب نمی‌دهند این است که روش‌های جدید خلق کنیم. از همین جهت است که با افزایش نیازهایمان راه‌های تازه‌تری برای تامین‌شان پیدا می‌کنیم. زمانی که درآمد ما پاسخگوی نیازهایمان نیست، قسط که هست. و البته قسط تقریبا در تمام ابعاد اقتصادی زندگی ما نفوذ کرده است. آن‌قدر که گاهی ناچاریم تا پایان عمر قسط بدهیم.

کاظم مقدسي، کارشناس اقتصاد معتقد است در کنار افزايش نيازهاي شهروندان، قسطي شدن زندگي‌ها روي ديگري هم دارد. شرکت‌هاي توليدي داخلي و خارجي با اين روش خريد و فروش، مي‌توانند سود بيشتري کسب کنند.

البته از نظر اين کارشناس، خريد قسطي به خودي خود امر نامطلوبي نيست، چرا که در زمان رکود اقتصادي مي‌تواند موجب افزايش ميزان پول در گردش باشد. در چنين شرايطي حتي دولت هم از مردم مي‌خواهد مايحتاج خود را به خاطر نداشتن پول کافي ناديده نگيرند و قسطي خريد کنند. اما زماني که ميزان قسط‌ها با درآمد فرد هم‌خواني نداشته باشد، مشکلاتي را براي او ايجاد خواهند کرد. از طرف ديگر، از آن‌جايي که بسياري از افراد هميشه در وضعيت مالي يکساني قرار ندارند، به توصيه اين کارشناس بهتر است موقع تهيه کالاي قسطي يا دريافت وام، به بازپرداخت آن هم فکر شود.

قبر هم قسطي شد

براي خريد خيلي چيزها ممکن است ناچار شيوه قسطي را انتخاب کنيم. براي مثال خانه و لوازمش، تلفن همراه، کامپيوتر و لپ‌تاپ و اتومبيل. گاهي هم بخشي از زندگي‌مان را با قسط مي‌خريم، مثل سربازي، مهريه و بعضي محکوميت‌هاي قضائي. اما در اين بين پرداخت‌هاي قسطي ديگري هم وجود دارند که کمي نسبت به قبلي‌ها عجيب‌ترند. يکي از آنها قبر است. اينکه نتوانيم براي آخرتمان خانه نقلي دو متري بخريم هم در نوع خود قابل توجه است. مطابق مصوبه‌هاي شهري، اگر خانواده متوفي توان پرداخت هزينه قبر به‌طور يک‌جا را نداشته باشند، مي‌توانند هزينه را قسطي بپردازند. قسط شايد عجيب ديگري هم که مي‌پردازيم، قسط سفر است.

مي‌خواهيد به چين سفر کنيد، اما توان پرداخت مبلغ ۴ تا ۵‌ميليوني اين سفر را نداريد؟ آژانس‌هايي هستند که با دريافت وثيقه طلا، حاضرند شما را به مقصد دلخواهتان برسانند و هزينه‌اش را قسطي دريافت کنند. اين آژانس‌ها البته در زمينه سفرهاي داخلي هم پرداخت قسطي قبول مي‌کنند و همين طور شما را به زيارت عتبات عاليات مي‌برند و شما مي‌توانيد در چند قسط هزينه سفرتان را بپردازيد. عمل‌هاي زيبايي را هم مي‌توان قسطي انجام داد. از صورت يا بدنتان ناراضي هستيد، کلينيک‌هايي هستند که شما را به وضعيت مطلوبتان نزديک مي‌کنند و پولش را قسطي دريافت مي‌کنند.

دندانپزشکي هم يکي ديگر از جاهايي است که مي‌توان کار را به شيوه پرداخت قسط راه انداخت. برخي کارشناسان اقتصادي معتقدند زندگي به شيوه قسطي، مي‌تواند شرکت‌ها و کارخانه‌ها و کارگاه‌ها را در دوران رکود، از ورشکستگي نجات دهد. از طرف ديگر، اين شيوه زندگي اضطراب‌هايي را هم به ما تحميل خواهد کرد. مي‌دانيم ماه که به سر برسد و حقوقمان را که دريافت کنيم، شايد بخش اعظمي از آن را نديده بايد به حساب ديگران بريزيم. يعني هر ماه حقوقمان را از پيش خرج کرده‌ايم و انگار خرج‌هايمان هميشه زودتر از دخل به ما رسيده است. احمد جلالي، کارشناس جامعه‌شناسي، معتقد است زندگي قسطي موجب شده ما در جامعه مدرن دچار بحران‌هاي عصبي، افسردگي و اختلالات رواني شويم.

دردسرهاي خريد قسطي، گاهي شادي حاصل از خريد کالاي تازه را از ما مي‌گيرد. بسياري از فروشندگان و ارائه‌دهندگان خدمات، پرداخت قسط را طوري تنظيم مي‌کنند که خريدار بايد دست آخر چيزي بيشتر از مبلغ اصلي بپردازد و کمتر فروشنده‌اي حاضر است کالايي را بدون سود اضافي به‌صورت اقساط بفروشد. اين کارشناس مي‌گويد: «شرايطي را در نظر بگيريد که خانواده‌اي به‌دليل مشکلات مالي قادر به تامين نيازهاي خود نباشد و از طرف ديگر جامعه مدام نيازهاي بيشتري را برايش تعريف کند. در صورتي که به تامين آن نيازها تن ندهد، ناچار است بار رواني زيادي را از سوي جامعه متحمل شود. اميل دورکيم، جامعه‌شناس فرانسوي و از پايه‌گذاران علم جامعه‌شناسي مي‌گويد: «ما جامعه را انتخاب نمي‌کنيم بلکه جامعه بر ما تحميل مي‌شود.» حالا اگر خانواده تن به خريد بدهد، ناچار است شيوه قسطي را انتخاب کند.

اگر در طول ماه اقساط کوتاه و بلندمدت به ساير مخارج خانوادگي اضافه شود، سرپرست خانواده ناچار است براي تامين هزينه بيشتر کار کند و اين فشار بسياري بر جسم و روان او وارد خواهد کرد. ضمن اين که بيماري، بيکاري و چيزهايي از اين دست هم محتمل است و بعيد نيست اين شيوه زندگي، خانواده‌اي را از هم بپاشد.»با اين حساب، اگر نخواهيم به شيوه قسطي زندگي کنيم، بايد چه کنيم؟ گروهي از اقتصاددانان معتقدند، مسأله اصلي در اقتصاد اين است که گاهي در مواردي توليد بي‌رويه و واردات بي‌رويه موجب مي‌شود که توليدکنندگان و واردکنندگان به شيوه‌هاي مختلف مردم را به خريد تشويق کنند. برنامه‌ريزي در عرضه و تقاضا مي‌تواند اوضاع اقتصاد را بهبود دهد. ضمن آنکه در دنياي مدرن و با افزايش شهرنشيني و به‌دنبال آن افزايش نيازهاي زندگي، راهي غيراز قسط نداريم.

وحید استرون