آزادراهی به بلندای عمر ما 

طی همین چهار یا پنج سالی که اخبار اقتصادی را به اقتضای شغل روزنامه‌نگاری دنبال کرده‌ام، بارها حکایت‌های مختلفی درباره این پروژه در سایت‌های خبری خوانده‌ام؛ از تبخیر جوهر بودجه‌هایی که هیچ‌گاه در اولویت نبوده و دست نخورده از دولتی به دولت دیگر منتقل شده تا رفت و آمد فرانسوی‌ها و چینی‌ها که انگار در حوصله هیچ‌کدامشان نبوده تا تهرانی‌‎ها را سه ساعت زودتر از مسیر قبلی به ویلاهایشان در شمال برسانند. 

ماجرای افتتاح این آزاد راه آنقدر کشدار شده که حتی ذائقه طنزپردازی مردم را هم حسابی بیدار کرده است و سوژه‌های طنز زیادی در این‌باره منتشر شده؛ «آنقدری طول کشیده که بعد از اتمام پروژه باید کار باز سازی شروع شود.»، «فلان پروژه کی افتتاح میشود؟؛ وقت افتتاح آزاد راه تهران-شمال»، «وقتی مسئولان می‌گویند پروژه تهران شمال سال ۹۸ افتتاح می‌شود، باید پرسید منظورشان سال شمسی، قمری یا میلادی است؟». 

البته پربی‌راه هم نمی‌گویند، سال‌ها از کلنگ‌زنی این پروژه می‌گذرد و بسیاری از افرادی که برای رانندگی در این آزاد راه رویاپردازی کرده و انتظار کشیده‌اند دیگر سنشان یاریشان نمی‌کند تا حتی با خبرهای خوب رئیس سازمان برنامه و بودجه از خودشان ذوقی نشان دهند. 

محمد باقر نوبخت، اگرچه در این زمینه نگاه دیگری به این ماجرا دارد و به تازگی اعلام کرده: « یک ماه دیگر فاز یک این پروژه افتتاح می‌شود و تابه حال هزار میلیارد تومان برای افتتاح این طرح هزینه شده است». به نظر می‌رسد این‌بار تا مردم به چشم خودشان تصویر افتتاح این پروژه را نبینند، باور نخواهند کرد که این‌بار حق با نوبخت بوده است. 

پیرترین پروژه ایرانی‌ها

آزاد راه تهران، شمال اگر در زمینه بهترین پروژه ایران نتوانسته رکورد خوبی از خود بر جای بگذارد، حالا اما، قدیمی‌ترین و پیش‌کسوت‌ترین طرحی است که هنوز پرونده آن روی میز مسئولان است. 

تیر ماه سال ۹۵ بود که اسحاق جهانگیری، به عنوان معاون اول رئیس جمهوری در آن سال‌، پس از بازدید از طرح آزادراه تهران ـ شمال با اشاره به حضور هفت پیمانکار بزرگ داخلی در این طرح و کاسته شدن از سهم شرکت‌های خارجی نیز اعلام کرده بود که این بخش آزادراه تا عید نوروز (سال ۹۶) به اتمام می‌رسد، اما وعده استفاده از این جاده در تعطیلات نوروز آن سال نیز محقق نشد. با تجریه چنین اتفاقاتی بود که حالا وقتی نوبخت درباره افتتاح این پروژه تا یک ماه آینده وعده می‌دهد، کمتر کسی منتظر تحقق این وعده می‌نشیند. مرور گزارش‌های مختلف در این زمینه نشان می‌دهد که وعده‌ها برای اتمام آزادراه تهران-شمال به یکی، دو سال اخیر اختصاص ندارد. 

نگاهی به گذشته

مطالعات اولیه طرح آزادراه تهران-چالوس در سال ۱۳۵۳ آغاز شد و عملیات ساخت این آزادراه از سال ۷۶ یعنی بیست سال پیش کلید خورد؛ اما با وجود وعده‌های مختلف ساخت این آزاد‌راه تا سال ۸۶ پیشرفت فیزیکی چندانی نداشت.

آنطور که در گزارش‌های مختلف آمده، از همین رو آبان‌ماه سال ۹۵ علی‌اکبر ناطق نوری به عنوان مسئول سابق گروه بازرسی دفتر مقام معظم رهبری در آن سال، در حاشیه بازدید از قطعه یک آزادراه تهران-شمال، از تاخیر در تکمیل این پروژه به مدت بیست سال انتقاد کرد و با اشاره به عملکرد دولت یازدهم دراین راستا گفت: «پروژه‌ای که به تعبیر ما مبدا تاریخ شناخته می‌شد و از نظر دیرکرد در انجام پروژه موجب نگرانی مسوولان و در طول زمان تبدیل به لطیفه شده بود، خوشبختانه در دولت یازدهم با روی ‌کار آمدن آخوندی در وزارت راه و شهرسازی و سعیدی‌کیا که از همکاران من از سال ۵۸ در جهاد سازندگی بودند، پیشرفت کرد.»، آن‌روزها بسیاری از پیش‌بینی‌ها حکایت از این داشت که تا اتمام این پروژه راهی طولانی در پیش است. 

عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی وقت در تیرماه سال ۹۵ اعلام کرده بود که آزادراه تهران - شمال تا پایان سال ۱۳۹۹ تکمیل می‌شود. 

نکته قابل‌توجه این بود که راه‌اندازی آزادراه تهران-شمال یکی از وعده‌های انتخاباتی حسن روحانی در دوران تبلیغات انتخاباتی‌اش در سال ۹۲ بود.

براساس گزارش‌ها اجرای این پروژه تا پیش از دولت یازدهم حدود ۳۰ تا ۳۳ درصد پیشرفت داشت که با تمرکز دولت یازدهم روی این پروژه حدود ۸۲ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. با تمام این‌ها این آزادراه به دولت دوازدهم نیز راه یافت. 

اردیبهشت سال۹۶ بود که محمدباقر قالیباف، شهردار وقت تهران در یکی از سخنرانی‌های انتخاباتی خود خطاب به مسئولان دولت یازدهم گفت: «پیرمردها فوت کردند، بچه‌ها بزرگ شدند، ولی هنوز آزادراه تهران-شمال را نساختید! باید جاده را ثبت میراث فرهنگی کنید!» پس از این اظهارات قالیباف بود که عباس آخوندی در کانال تلگرامی خود به این اظهارات شهردار تهران به‌عنوان یکی از نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری واکنش نشان داد و آن را گمراه‌کننده و حاوی مطالب خلاف واقع توصیف کرد. هر چه که هست، آزاد‌راه تهران-شمال یکی از پروژه‌هایی است که دولت دوازدهم به‌عنوان میراثی از گذشته و وعده‌ای که تاکنون موفق به تحقق آن نشده باید آن را تا پایان سال ۹۹ به اتمام برساند. 

صدای پای افتتاح یک پروژه پیر

قطعه یک آزادراه تهران-شمال کی افتتاح می‌شود؟ این سوال پرتکرارترین مطلبی است که طی دهه‌های گذشته تاکنون در رسانه‌ها مطرح شده، اما جواب قطعی آن از سوی هیچ کدام از مسئولان مطرح نشده است. هر چند به گفته وزیر راه و شهرسازی و رئیس سازمان برنامه و بودجه، تابستان امسال فاز یک این پروژه افتتاح می‌شود، حالا باید دید که این وعده در تابستان امسال اجرایی خواهد شد؟ آنطور که محمد اسلامی در زمستان سال گذشته گفته بود: « قطعه یک آزادراه تهران-شمال در تابستان سال ۱۳۹۸ به مرحله بهره برداری می‌رسد و شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل نیز در مورد قطعه یک این آزادراه اعلام کرد که پروژه مذکور با پیشرفت فیزیکی ۹۴ درصدی همراه بوده و فقط بخش کمی از عملیات اجرایی آن باقی مانده است.» 

رئیس سازمان برنامه و بودجه نیز این طور به رسانه‌ها گفته است: « با وجود شرایط سخت تحریم‌ها و کاهش درآمدها، حداقل ۴٣ هزارمیلیارد تومان تا پایان سال جاری برای طرح‌های عمرانی پرداخت می‌شود که سه ماهه اول سال ٢٧ هزار میلیارد تومان تخصیص داده شد». بر اساس گزار‌ش‌های مختلف، ۷۶ هزار پروژه نیمه تمام در کشور وجود دارد که به باور بسیاری از آگاهان اقتصادی، به دلیل عدم مدیریت مناسب، بسیاری خاک می‌خورند و مانند همین پروژه تهران-شمال، سال‌ها از کلنگ زنی آن‌ها گذشته است.

این ماجرا در حالی جریان دارد که یکی از شاخص‌ها و ملاک‌های توسعه و شکوفایی هر کشوری به عرصه عمرانی آن باز می‌گردد. در واقع خروجی یک اقتصاد پویا و موفق را می‌توان در پروژه‌هایی مشاهده کرد که برای بهره برداری در اختیار عموم مردم قرار گرفته است. باید دید امسال چه سرنوشتی در انتظار این طرح است و سرانجام این وعده‌ها به کجا ختم خواهد شد؟