در سال ۱۴۰۰درامد پتروشیمی ایران به ۲۵میلیارد دلار میرسد

صنعت پتروشیمی ایران اکنون در میانه جهش دوم تاریخی خود قرار دارد.این جهش چیست؟ جهش به معنای افزایش تولیدات است. سال ۱۴۰۰ شمسی یعنی یک سال و نیم دیگر، تولید محصولات پتروشیمی ایران از ۶۵ میلیون تن کنونی به بیش از ۱۰۰ میلیون تن در آن سال برسد. اما در این افزایش ۳۵ میلیون تنی کدام محصولات به تولیدات ایران افزوده خواهد شد و چه تغییری در درآمدهای ارزی کشور از این صنعت رقم خواهد خورد؟

تولید ۶ محصول پایین دستی

بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده، قرار است که در سال ۱۳۹۸ سه طرح، سال ۱۳۹۹ نیز ۱۵ طرح و ۱۴۰۰ هم دو طرح به بهره‌برداری برسد. در میان، تولیدات این ۲۰ طرح، ۶ محصول پایین دستی و با ارزش افزوده بالاتر دیده می‌شود که برخی از آنها را برای نخستین بار است که ایران تولید می‌کند. بخشی هم صادراتی است و برای کشور ارز‌آوری خواهد شد. مفهوم آن رهایی از خام فروشی است. برای درک اهمیت توسعه صنایع پایین دستی کافی است که دو رقم را با هم مقایسه کنیم. متوسط ارزش هر تن محصول پتروشیمی در کشور ما حدود ۶۵۰ دلار است، اما در دنیا که به سمت توسعه پایین دستی حرکت کرده‌اند، این رقم به ۱۰۰۰ دلار به ازای هر تن می‌رسد.

بهزاد محمدی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران در این باره به خبرنگار ما می‌گوید: «جهش دوم در صنعت پتروشیمی مصداق رونق تولید است. موضوع توسعه این پروژه‌ها برای دولت بسیار مهم است و به‌صورت منظم پیگیری می‌شود؛ تا در زمانبندی تعیین شده، به بهره‌برداری برسد و خام فروشی کم شود.»

بررسی‌ها نشان می‌دهد که از ۲۰ طرحی که شمارش معکوس برای بهره‌برداری آنها تا سال ۱۴۰۰ آغاز شده، ۴ طرح میان دستی، ۱۲ طرح بالا دستی و ۵ طرح تأمین خوراک نیز به صنعت پتروشیمی ایران اضافه خواهد شد که برخی از آنها مقدمه ساز جهش سوم پتروشیمی هستند.

جهش سوم در راه است

معاون وزیر نفت درباره جهش سوم پتروشیمی توضیح می‌دهد: «در بخش توسعه ۱۰۵ پروژه تعریف شده که از این تعداد ۷۰ طرح در دست اجراست. از ۷۰ پروژه در دست اجرا حدود ۴۱ پروژه پیشرفت مستمر دارند و ۲۰ طرح از آنها در سال ۱۴۰۰ به بهره‌برداری خواهند رسید. با عملیاتی شدن ۷۰ طرح موجود در ۱۴۰۴ جهش سوم نیز رقم خواهد خورد و به بیش از ۱۳۰ میلیون تن ظرفیت تولید می‌رسد که دو برابر ظرفیت کنونی خواهد شد و این جهش بسیار مهمی در صنعت پتروشمی کشور محسوب می‌شود.

۴۰ درصد رشد درآمدهای صادراتی

سال ۱۴۰۰ ظرفیت تولید پتروشیمی ۵۰ درصد بیشتر از امروز خواهد بود. مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در خصوص محصول نهایی قابل فروش از این ظرفیت‌های ایجاد شده، می‌گوید: «محصول نهایی قابل فروش ایران در این سال به ۵۳میلیون تن می‌رسد. درحالی که اکنون ۳۱ میلیون تن است. یعنی حدود ۷۰ درصد رشد خواهد کرد.»

آمارها نشان می‌دهد در سال ۱۴۰۰ درآمد صنعت پتروشیمی نیز از ۱۷ میلیارد دلار به ۲۵ میلیارد دلار می‌رسد. به گفته محمدی از این ۲۵ میلیارد دلار، تقریباً ۱۷ میلیارد دلار درآمد ارزی حاصل از صادرات خواهد بود که بیش از ۴۰ درصد بیشتر از درآمدهای فعلی صنعت از محل صادرات است. در حال حاضر پتروشیمی سالانه ۱۲ میلیارد دلار برای ایران ارزآوری دارد که از صادرات۲۲.۵ میلیون تن محصول به دست می‌آید.

۱۷ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برای ۱۴۰۰

آمارهای به‌دست آمده از طرح‌های در حال توسعه پتروشیمی برای ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که ۱۶ میلیارد و ۸۱۸ میلیون دلار برای این ۲۰ طرح سرمایه‌گذاری در جریان است. بخشی از آنها از محل فاینانس‌های خارجی (تأمین مالی) و بخشی هم از محل صندوق توسعه ملی انجام می‌گیرد.

در این باره معاون وزیر نفت می‌گوید: «حدود ۶ میلیارد دلار از منابع خارجی برای پروژه‌ها استفاده شده و تقریباً ۵/۷ میلیارد دلار هم از منابع مالی صندوق توسعه ملی است.»

تمام ظرفیت پتروشیمی به مدار تولید می‌آید

۱۴۰۰ دومین نقطه عطف در تاریخ پتروشیمی است. سالی که صنعت پتروشیمی به برنامه ششم توسعه می‌رسد و هدف تولید ۱۰۰ میلیون تن در سال محقق خواهد شد. اما موضوع مهم دیگر بحث تأمین خوراک است. مجتمع‌های پتروشیمی با ۹۲ درصد ظرفیت اسمی در حال تولید هستند، اما در این سال با طرح‌های تأمین خوراکی که به بهره‌برداری می‌رسد، بهره‌برداری از ظرفیت اسمی مجتمع‌های پتروشیمی تقریباً کامل می‌شود.

در این باره محمدی توضیح می‌دهد: «۶ طرح تأمین خوراک در دست اجراست که با بهره‌برداری از ۴ طرح آن بیش از ۱۰ میلیون تن خوراک جدید تأمین خواهد شد. طرح تأمین خوراک شامل ۳ طرح NGL3100، NGL3200 و خارکNGL و ۳ طرح تولید خوراک شامل پالایش گازی بید بلند دو خلیج فارس، پتروپالایش کنگان و پارسیان سپهر است.»

توسعه دیرهنگام

با احتساب تولید ۴۱ میلیون تنی پتروشیمی در سال ۱۳۹۱ می‌توان گفت که دولت یازدهم و دوازدهم نقش مهمی در افزایش تولیدات پتروشیمی و رهایی از خام فروشی داشته‌اند اما این کافی نیست. ایران در حوزه مخازن گاز رتبه اول دنیا و حوزه مخازن نفت رتبه ۴ دنیا را دارد و باید در صنعت پتروشیمی جلوتر از بسیاری از کشورهای دنیا قرار می‌گرفت.

اما آمارها نشان می‌دهد، ارزش کل محصولات پتروشیمی جهان به ۳ هزار و ۸۰۰ میلیارد دلار می‌رسد و سهم ایران تنها ۶ دهم از این ارزش است. راهی طولانی در پیش روی کشور ما قرار دارد و باید در بازاری رقابت کنیم که بیش از ۴۰ درصد آن فقط در اختیار چین قرار دارد.

کارشناسان معتقدند که توسعه هاب خزر، هاب پارسیان در شرق عسلویه، هاب فاز ۲ ماهشهر از جمله اقداماتی است که در صورت اجرا، می‌تواند در زمینه توسعه صنایع پتروشیمی راهگشا باشد. دولت هم این موضوع را در دستور کار قرار داده است، اما نباید از دستیابی به تکنولوژی‌های روز دنیا که بزرگترین مانع در سال‌های اخیر بوده نیز غافل شد. اگر دنیا به‌دنبال محروم کردن ایران از تکنولوژی‌ها و کاتالیست‌های مورد نیاز است، ایران باید راهی برای به دست آوردن آنها طراحی کند.

عطیه لباف