روزنامه توسعه ایرانی نوشت: نرخ ارز مسافرتی اخیرا به ۹۶ هزار تومان افزایش یافته است؛ افزایشی که قیمت تمام‌شده دلار مسافرتی را با احتساب کارمزدها و هزینه‌های جانبی به بیش از ۱۰۱ هزار تومان رسانده است. این در حالی است که تا ماه گذشته، نرخ فروش ارز مسافرتی معادل نرخ اسکناس تالار اول مرکز مبادله طلا و ارز و در محدوده ۷۰ تا ۷۲ هزار تومان قرار داشت.
به عبارت دیگر، نرخ دلار مسافرتی به تالار دوم ارز مرکز مبادله گره خورده است که آن هم به تازگی ایجاد شده و تجار می‌توانند ارز خود را با قیمتی نزدیک به نرخ ارز بازار آزاد عرضه یا تهیه کنند. در وهله اول برخی به کلیت این سیاست ایراد می‌گیرند و استدلال می‌کنند که چنین سیاست‌هایی همواره به مثابه تخصیص رانت و ایجاد فساد است. برای مثال، آلبرت بغزیان، اقتصاددان و استاد دانشگاه، در گفت‌وگو با اقتصاد۲۴ می‌گوید: «در هیچ جای دنیا و در هیچ یک از کشورهای قدرتمند من ندیده‌ام که برای مسافرت ارز بدهند. اما در ایران به دلیل فاصله گرفتن نرخ دولتی با آزاد برای اینکه بحث گردشگری را رونق دهند این قضیه راه افتاد.»
عده‌ای دیگر از کارشناسان نیز باور دارند افزایش نرخ ارزهای رسمی، مانند دلار مسافرتی، می‌تواند به مثابه سیگنالی به بازار آزاد برای افزایش قیمت دلار باشد. از همین روی، در این گزارش به ارزیابی این سیاست دولت، و همچنین ایجاد تالار دوم ارز، پرداخته شده است.
ایجاد صف برای دریافت ارز مسافرتی
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»، درخصوص ارزیابی خود از تخصیص ارز مسافرتی، بیان کرد: در سال‌های قبل که ارز مسافرتی تخصیص پیدا می‌کرد، صف‌های بسیار طولانی در صرافی‌ها ایجاد می‌شد و حتی عده‌ای دلال بودند که از شهرهای مختلف افراد گوناگون را با کارت ملی می‌آوردند تا در صف‌های دریافت ارز مسافرتی بایستند.
مهراد عباد با تاکید بر اینکه ایجاد این صف‌ها به دلیل تفاوت نرخ ارز مسافرتی با نرخ بازار آزاد بود، افزود: بعدها که دولت متوجه شد این قبیل اتفاقات رخ می‌دهد، روش تخصیص را تغییر داد و به این صورت شد که یا بعد از گیت تحویل می‌دادند و یا برای خرید آن داشتن بلیت هواپیما ضروری بود اما باز هم در این حالت برخی بلیت خریداری و بعد از دریافت ارز، بلیت را باطل می‌کردند.
او با اشاره به استفاده از انواع و اقسام روش‌ها برای بهره‌مندی از ارز مسافرتی برای کسب منفعت، یادآور شد: یک مدت تخصیص این ارز را قطع کردند و اکنون که به نوعی تخصیص آن مجددا برقرار شده است، یک نرخی مابین نرخ بازار آزاد و ارز وارداتی، بین ۷۰ هزار تومان و ۱۱۵ هزار تومان، برای آن تعیین کرده‌اند. این عضو اتاق بازرگانی ضمن استقبال از افزایش نرخ ارز مسافرتی، تصریح کرد: همان چند روز اولی که برقراری مجدد تخصیص ارز مسافرتی اعلام شد، نرخ را اعلام نکردند و به همین دلیل دوباره صف‌های طولانی در صرافی‌ها ایجاد شد اما وقتی نرخ جدید اعلام شد، دیگر شاهد صف‌های طولانی نبودیم.
ایجاد یک نرخ ارز جدید
عباد درباره قیمت جدید ارز مسافرتی خاطرنشان کرد که نرخ جدید ارز مسافرتی به مثابه اضافه کردن یک نرخ جدید به نظام چند نرخی ارز کشور است.
او توضیح داد: دولت باید کم‌کم قانع شود که تک‌نرخی شدن ارز را زودتر اجرایی کند و هرچه نرخ جدید ایجاد کند، تک‌نرخی شدن ارز هم پیچیده‌تر و مشکل‌تر خواهد شد. به گفته این فعال اقتصادی، دولت و بانک مرکزی باید به نوعی نرخ ارز بازار آزاد را به رسمیت بشناسند و سیستمی برای آن تعریف کنند زیرا اکنون عملا این بازار وجود دارد اما دولت آن را قبول نکرده و هیچ مکانیسمی هم برای استفاده قانونی از آن تعبیه نشده و عملا همه معاملات در بازار سیاه صورت می‌گیرد.
یارانه‌ها به هدف نمی‌رسند
عباد به این سوال که «برخی از کارشناسان معتقدند در کشورهای دنیا سیاستی نظیر تخصیص ارز مسافرتی وجود ندارد؛ ارزیابی شما چیست؟»، پاسخ داد: این سیاست را باید در چارچوب یارانه‌هایی درک کرد که دولت‌های مختلف در این سال‌ها به کالاها و خدمات مختلفی، به هدف کمک به مردم، تخصیص داده‌اند.
او عنوان کرد: در تمام این مواردی که دولت یارانه داده است، یا به ضرر دولت تمام شده یا باعث افزایش هزینه‌ها شده و در نهایت هم به جیب مصرف‌کننده نهایی نرسیده است.
این عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تاکید کرد که چند نرخی بودن ارز در معدود کشوری در دنیا وجود دارد و اختصاص ارزی تحت عنوان مسافرتی، مغایر با تجارت آزاد و استاندارهای بین‌المللی است.
عباد ادامه داد: به بسیاری از کالاها، نظیر بنزین و مواد غذایی، یارانه اختصاص داده شده است اما در نهایت یا کیفیت این کالاها پایین آمده و یا به کالاهای قاچاق تبدیل شده‌اند. اختصاص یارانه تحت عنوان ارز مسافرتی نیز در همین چارچوب بوده است؛ این سیاست گاه باعث به وجود آمدن فساد شده است.
او با بیان اینکه شاید دولت هدف خود را به خوبی مشخص نکرده است که چطور باید به مردم کمک کند، توضیح داد: این روش‌ها و یارانه‌ها در بسیاری از اوقات به هدف نمی‌رسند. دولت باید به جای یارانه، به فکر خدمات عمومی به مردم باشد که ماندگار بماند. برای مثال در بحث بنزین یارانه سنگینی پرداخت می‌شود و در این وضعیت هم مردم ناراضی هستند و هم دولت و خلاصه هیچکس در این حوزه راضی نیست؛ بنابراین سیاست یارانه و قیمت‌گذاری دستوری هیچوقت مفید نبوده است. دولت اگر می‌خواهد اصلاحاتی انجام دهد باید خدمات عمومی را بهبود بخشد. مثلا می‌تواند بخشی از خدمات عمومی را رایگان کند و سپس به فکر افزایش قیمت بنزین باشد. پس باید به موازات اصلاح قیمتی، سیاست‌های دیگری نیز اعمال شود وگرنه تکیه صرف به اصلاح قیمتی، باعث ایجاد نارضایتی در میان مردم می‌شود.
این فعال اقتصادی تصریح کرد: همچنین نمی‌توان درباره ارز مسافرتی گفت که مطلقا خوب یا مطلقا بد است زیرا به هرحال مسافران می‌توانند از آن استفاده کنند هرچند که مقدار آن ناچیز، ۵۰۰ دلار است و حتی در کشورهای همسایه هم تنها خرج ۱ یا ۲ روز را پوشش می‌دهد. اما راهکار بهتر اینست که به مردم اجازه دهند به راحتی و آزادانه مقدار مدنظر ارز خود را به صورت رسمی از صرافی‌ها خریداری کنند.
تالار دوم نزدیکترین حالت به بازار آزاد است
عباد در ادامه، به ارزیابی تالار دوم ارز پرداخت و گفت: بسیاری از واردکنندگان ما کالاهایی وارد می‌کنند که حتی اگر ارز آن با نرخ بالاتری هم حساب شود، باز واردات آن به صرفه خواهد بود و از طرف دیگری، کالای آن‌ها کالایی مورد نیاز و ضروری برای واردات است.
او افزود: سال‌ها بود که واردکنندگان به دلیل تخصیص ارزهای طولانی، نمی‌توانستند ارز دریافت کنند و بسیار منتظر می‌ماندند اما اکنون که تالار دوم ایجاد شده است، ارز به صورت گران‌تر اما با سرعت بیشتری اختصاص می‌یابد.
این عضو اتاق بازرگانی درباره تاثیر ایجاد این تالار بر تجار، اظهار کرد: در این حالت برخی واردکنندگان که سود بالایی، حتی نزدیک به ۱۰۰ درصد، از کالای وارداتی می‌بردند، اکنون کمی از آن سود چشم‌پوشی می‌کنند. همچنین صادرکنندگان قبلا این مشکل را داشتند که باید ارز خود را صورت ارزان‌تر از نرخ بازار آزاد عرضه می‌کردند اما اکنون آن‌ها نیز راضی‌تر از حالت قبلی هستند.
به اعتقاد عباد، ایجاد این تالار سیاست مطلوبی بود اما نقاط ضعفی نیز دارد؛ برای مثال شمولیت آن بسیار کم است و خیلی از کالاها در این تالار قرار نمی‌گیرند و همچنین دولت باز یک کف و سقفی برای نرخ این بازار تعیین کرده است.
او تاکید کرد: تالار دوم بازار آزاد واقعی نیست اما بسیار شبیه به آن و نزدیکترین حالت به بازار آزاد است.
سوءاستفاده از سیگنال‌ها
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران در پاسخ به این سوال که «برخی معتقدند افزایش نرخ ارزهای رسمی می‌تواند به مثابه سیگنالی به بازار آزاد برای افزایش قیمت دلار باشد؛ ارزیابی شما از این تحلیل‌ها چیست؟»، بیان داشت: البته اینکه نرخ بازار آزاد چطور تعیین می‌شود، همچنان یک علامت سوال بزرگ است که چه افرادی و چگونه آن را تعیین می‌کنند؟
عباد تصریح کرد: افرادی هستند که از این سیگنال‌ها سوءاستفاده می‌کنند و همین امر ممکن است باعث افزایش نرخ ارز بازار غیررسمی هم بشود.
او در پایان خاطرنشان کرد: البته این سیگنال در مقابل تکانه‌های بین‌المللی یا سیاست خارجی، شاید چندان قوی نباشد ولی به هرحال تا حدودی تاثیرگذار خواهد بود.
- 16
- 6
