اظهارات دیروز اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور در مراسم تودیع و معارفه رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران، دو محور مهم اقتصادی داشت؛ نخست، دفاع دوباره او از اتخاذ و اجرای سیاست ارز دستوری یا همان دلار ۴۲۰۰ تومانی که دیوان محاسبات در گزارش خود از نحوه اجرای آن در سال ۹۷، به موارد متعددی از تخلفات صورت گرفته اشاره کرده است. جهانگیری در محور دیگر اظهارات خود از کاهش شدید درآمدهای نفتی دولت در سال ۹۸ سخن گفت و رقم آن را حدود ۸ میلیارد دلار اعلام کرد. معاون اول رئیس‌جمهوری در مراسم تودیع و معارفه رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران در بخشی از اظهاراتش با اشاره به سیاست دلار ۴۲۰۰ تومانی، «هدف از تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی» را «قرار گرفتن کالاهای اصلی مورد نیاز جامعه با قیمت مناسب و به‌وفور» اعلام کرد و در عین حال به انتقاد از منتقدان این سیاست نیز پرداخت؛ او گفت که «این تصمیم یک تصمیم صرفا اقتصادی نیست و کسانی که این‌گونه تصمیمات را زیر سوال می‌برند، کمترین ارتباطی با زندگی مردم ندارند.» او البته به موضوع سوءاستفاده از این تصمیم هم اشاره‌ای کرد و گفت: «ممکن است این گونه تصمیمات با رانت و سوءاستفاده همراه باشد اما کسانی که از این شرایط سوءاستفاده می‌کنند باید به‌عنوان خائن به مردم معرفی شوند و به شدت با آنها برخورد شود.»
جهانگیری در ادامه با تاکید بر اینکه «دولت نمی‌تواند نسبت به زندگی طبقات ضعیف و متوسط جامعه بی‌تفاوت باشد»، گفت: «ممکن است علم اقتصاد، اتخاذ این گونه تصمیمات را نفی کند اما انسانیت حکم می‌کند که به طبقات ضعیف و متوسط جامعه توجه داشته باشیم.»
۲۶ فروردین امسال بود که دیوان محاسبات گزارش تفریغ بودجه سال ۹۷ کشور را منتشر کرد؛ گزارشی که با تاکید بر انحراف ۶۸ درصدی دولت از احکام بودجه‌ای در این سال، به صراحت به انحرافاتی اشاره کرد که از آغاز اجرای این سیاست در فروردین سال ۹۷، همواره کارشناسان و اقتصاددانان درباره وقوع آن هشدار می‌دادند. اعداد و ارقام این گزارش در بخش ارزی که می‌توان از آن به‌عنوان سند رسمی شکست سیاست ارز دستوری یاد کرد، حکایت از آن داشت که از مبلغ حدود ۵/ ۳۱ میلیارد دلار ارز تامین‌شده برای واردات به نرخ دولتی، معادل ۳/ ۱۵درصد بلاتکلیف مانده است. به‌عبارت دیگر، این گزارش از تفاوت ۸/ ۴ میلیارد دلار بین ارز تخصیص داده شده ۴۲۰۰ تومانی با کالاهای وارد شده به کشور در سال ۹۷ حکایت داشت.
با این همه این گزارش حاوی جزئیات بیشتری از انحرافات رخ داده در پی اجرای سیاست دلار ۴۲۰۰ تومانی است؛ گزارشی که واکنش حسن روحانی رئیس‌جمهوری را نیز در پی داشت و او، بخش‌های ارزی گزارش تفریغ بودجه ۹۷ را صددرصد غلط خواند. البته آنچه عبدالناصر همتی، رئیس بانک مرکزی در واکنش به این گزارش مطرح کرد، نشان داد که در فاصله حدود ۴ ماهه تدوین این گزارش تا قرائت آن در صحن علنی ۸/ ۱ میلیارد دلار از ۸/ ۴ میلیارد دلار رفع تعهد شده است. همچنین مابه‌التفاوت ۳میلیارد دلاری به دلیل شرایط تحریمی هنوز رفع تعهد نشده است.
کاهش شدید درآمدهای نفتی
موضوع کاهش شدید درآمدهای نفتی ایران در پی محدودیت‌ها بر سر فروش نفت که پس از اعمال تحریم‌های آمریکا رخ داد، از دیگر موضوعاتی بود که اسحاق جهانگیری در جلسه دیروز تودیع و معارفه رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران به آن اشاره کرد. او با تاکید بر محدودیت‌های دولت نظیر کاهش درآمدهای نفتی گفت: ما کشوری بودیم که در یک سال، ۱۰۰ میلیارد دلار درآمد نفتی داشتیم اما کل درآمد نفتی کشور در سال ۹۸ حدود ۸ میلیارد دلار بوده که این کاهش درآمد، بر همه بخش‌ها از جمله بودجه دولت تاثیر می‌گذارد.
این موضوعی است که محمدباقر نوبخت نیز ۱۳ خردادماه امسال به آن اشاره کرد؛ البته با ارقامی متفاوت. رئیس سازمان برنامه و بودجه در جمع نمایندگان در جلسه علنی مجلس با اشاره به اینکه وضعیت صادرات نفت و میعانات گازی همواره با فراز و نشیب روبه‌رو بوده، گفت: صادرات نفت و گاز و درآمد حاصل از آن، از ۱۱۹ میلیارد دلار در آغاز دهه ۹۰ به ۹/ ۸ میلیارد دلار رسیده است. این کاهش شدید درآمد نفتی تا حدی است که نوبخت تاکید کرد: «همت ما این است که نفت را از اقتصاد کنار بگذاریم و برنامه‌های کشور را بدون نفت اداره کنیم.»
موضوع درآمدهای نفتی ایران، حالا علاوه بر تحریم‌ها، تحت‌تاثیر پاندمی کرونا نیز قرار گرفته است. هرچند تحریم‌ها، محدودیت‌های جدی بر سر راه فروش نفت ایران قرار داده، اما همین منبع درآمدی محدود هم بر اثر کرونا محدودتر شد. کرونا نه تنها از منابع درآمدی حاصل از فروش نفت در ایران کاست، بلکه فروش نفت دنیا را به واسطه کاهش تقاضا و همچنین کاهش قیمت تحت‌تاثیر قرار داد. کرونا در یک ضربه به فروش نفت ایران، ارقام روزانه صادرات این محصول را به کمتر از ۵۰۰ هزار بشکه در روز رساند. از سوی دیگر، کاهش قیمت نفت در دوره کرونا، ورودی ارزی دولت را کاهش داد.
اسحاق جهانگیری بر این باور است که اگر می‌توانستیم نفت بفروشیم و از سایر امکانات مانند دیگر کشورها برخوردار بودیم، بخش زیادی از مشکلات کشور را پشت‌سر گذاشته بودیم.
معاون اول رئیس‌جمهوری دیروز با بیان اینکه تحریم‌های ظالمانه آمریکا فشارهای سنگینی را بر اقتصاد کشور وارد کرده است، گفت: در سال‌های گذشته به‌طور میانگین سالانه ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار فرصت شغلی در کشور ایجاد شده است و اگر می‌توانستیم نفت بفروشیم و از سایر امکانات مانند دیگر کشورها برخوردار بودیم، اگر هزینه‌های مضاعف بر تجارت خارجی ما تحمیل نمی‌شد و اگر با رشد اقتصادی بیش از ۱۲ درصد که در سال ۹۵ محقق شد، جهش ادامه پیدا می‌کرد، بخش زیادی از مشکلات کشور را پشت‌سر گذاشته بودیم.
جهانگیری افزود: البته آمریکایی‌ها به صراحت اعلام کرده‌اند که هدف آنها از اعمال تحریم‌ها، فروپاشی نظام جمهوری اسلامی ایران است اما به فضل الهی اگرچه اقتصاد ایران آسیب دید، اما دچار فروپاشی نشد و همچنان روی پای خود ایستاده است. به گفته معاون اول رئیس‌جمهوری، آمریکا در اقتصاد کشور اخلال کرد اما نتوانست به هدف خود برسد چرا که امروز اقتصاد کشور روی پای خود ایستاده و با اشتغال‌زایی و رشد اقتصادی همراه است. او در عین حال تاکید کرد: واقعیت این است که زندگی مردم سخت شده و دولت با تمام وجود این موضوع را لمس می‌کند و تمام تلاش خود را به کار می‌گیرد تا از بار فشار اقتصادی بر مردم کاسته شود. جهانگیری در ادامه با اشاره به روند رو به رشد قیمت اجاره مسکن، خاطرنشان کرد: بخش زیادی از جامعه اجاره‌نشین هستند و هزینه اجاره مسکن در سبد خانوار اهمیت فراوانی دارد. دولت قطعا برای مهار رشد اجاره‌بهای مسکن تصمیمات لازم را اتخاذ خواهد کرد که البته ممکن است با اصول اقتصاد سازگار نباشد، اما دولت نمی‌تواند این موضوع را نادیده بگیرد و به اقشار ضعیف جامعه بگوید که ناچار هستید خانه‌ای کوچک‌تر انتخاب یا به حاشیه شهر مهاجرت کنید.
مسیر دلار پس از ۳ روز کاری تغییر کرد/ احتیاط نوسان‌گیران در مرز حیاتی
پس از ۳ افزایش متوالی، دلار راه نزولی در پیش گرفت و کمی از مرز ۱۸ هزار تومانی فاصله پیدا کرد. روز شنبه، فضای احتیاط بر بازار ارز حاکم بود و در چنین موقعیتی، شاخص ارزی ۳۰ تومان از ارزش خود را از دست داد و به بهای ۱۷ هزار و ۹۵۰ تومان رسید. این کاهش در حالی اتفاق افتاد که شاخص ارزی در ۳ روز کاری انتهایی هفته گذشته در مجموع ۴۰۰ تومان افزایش قیمت را تجربه کرده و به بهای ۱۷ هزار و ۹۸۰ تومان رسیده بود. با توجه به افت دلار عجیب به‌نظر نمی‌رسید که سکه از کانال ۷ میلیون و ۶۰۰ هزار تومانی عقب‌نشینی کند. روز شنبه فلز گرانبهای داخلی ۵۰ هزار تومان افت کرد و به بهای ۷ میلیون و ۵۵۰ هزار تومان رسید.
چرا دلار افت کرد؟
چه عاملی باعث شد که در ابتدای هفته جاری روند قیمتی دلار تغییر کند؟ اولین نظر که بیشتر از فعالان بازار به گوش می‌رسید، حاکی از آن بود که عده‌ای از معامله‌گران تصمیم گرفته‌اند که در مرز حساس ۱۸ هزار تومانی، بخشی از خریدهای گذشته خود را به فروش برسانند. در واقع این دسته به‌دنبال ذخیره کردن بخشی از سودی بودند که از خریدهای گذشته نصیب‌شان شده بود. با این حال، فضای احتیاط هم بر بازار حکمفرما بود و براساس گفته‌ها به‌نظر می‌رسید کمتر معامله‌گری حاضر بود تمام خریدهای گذشته خود را به فروش برساند. آنها از آنجا که احتمال افزایش قیمت را همچنان منتفی نمی‌دانستند، بخشی از خریدها را نگه داشتند و همزمان به‌دنبال خرید در قیمت‌های پایین‌تر بودند.
به باور یکی از بازیگران باتجربه بازار، نوسان‌گیران زمانی که مشاهده کردند تقاضای چندانی در بازار برای مرزشکنی وجود ندارد، تصمیم گرفتند با احتیاط بیشتری در زمینه خرید ارز عمل کنند؛ این موضوع یکی از عواملی بود که موجب تغییر مسیر دلار شد.
با این حال، نباید از نظر دور داشت که دیروز بسیاری از معامله‌گران از افت قیمت درهم به زیر مرز ۵ هزار تومانی خبر می‌دادند. از نظر آنها، این افت قیمتی عامل مهم‌تری بود که موجب شد جهت قیمت در بازار داخلی تغییر کند. قیمت درهم و دلار دو متغیری هستند که سال‌هاست جهت حرکتی یکدیگر را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند و نگاه معامله‌گران به روند این دو معطوف است. در واقع دو دلیل برای افت دلار در روز شنبه عنوان می‌شد: یکی دلایلی که معامله‌گران فنی عنوان می‌کردند و دیگری افت قیمت درهم. البته ضعف تقاضا را نیز باید در افت قیمت اثرگذار دانست. در این میان گروهی اشاره داشتند که افت روز شنبه چندان قابل توجه نبوده است که بتوان از آن به عنوان سیگنالی برای ادامه روند نزولی یاد کرد. از نظر این گروه باید روند روزهای بازار ارز را به دقت دنبال کرد.
بازارساز نیز دیروز رفتار محتاطانه‌تری را در مورد قیمت‌گذاری داشت. دیروز صرافی‌های منتخب بازارساز، قیمت فروش دلار را تغییر ندادند و روی همان عدد ۱۷ هزار و ۷۵۰ تومان نگه داشتند. این در حالی بود که در هفته گذشته قیمت دلار بر تابلوی این صرافی‌ها حدود ۴ درصد افزایش یافته بود و در نهایت در انتهای هفته به فاصله ۲۳۰ تومانی قیمت بازار آزاد رسید. در سامانه نیما نیز دیروز مطابق چند روز اخیر نرخی برای دلار اعلام نشد و به‌نظر می‌رسد برخلاف برخی موارد قبلی، این بار قیمت قرار است زمان بیشتری منتشر نشود.
در بازار سکه نیز روز شنبه قیمت راه نزولی را در پیش گرفت. در اولین روز هفته، فلز گرانبهای داخلی ۵۰ هزار تومان از ارزش خود را از دست داد و به بهای ۷ میلیون و ۵۵۰ هزار تومان رسید. این افت در شرایطی به ثبت رسید که در ۳ روز آخر هفته گذشته، سکه ۳۴۰ هزار تومان افزایش قیمت را در مقابل خود دیده بود. افت قیمت سکه در شرایطی صورت گرفت که طلای جهانی توانست در بازارهای جهانی در محدوده هزار و ۷۳۰ دلاری به کار خود پایان دهد و احتمال رشد بیشتر آن نیز در هفته جاری وجود دارد. با این حال، به‌نظر می‌رسد برای بازیگران بازار سکه روند قیمتی دلار از اهمیت بیشتری نسبت به طلای جهانی برخوردار است.
- 14
- 3
