رویکرد ترامپ درمورد ضرورت بازنگری برجام با واکنش فراگیر کشورهای گروه ۱+۵ و اتحادیه اروپا روبه‌رو شده است. چنین فرایندی به مفهوم آن است که یکجانبه‌گرایی ترامپ نمی‌تواند از سوی سایر کشورهای منطقه‌ای و بین‌المللی مورد پذیرش قرار گیرد. کشورهای اتحادیه اروپا را باید از اصلی‌ترین بازیگرانی دانست که اولا در روند مذاکرات ۱+۵ در ارتباط با برجام مشارکت داشتند. از سوی دیگر چنین کشورهایی به این موضوع اشاره دارند که برنامه جامع اقدام مشترک، بیشترین سودمندی را برای کشورهای اروپایی به وجود آورده است.
در نگرش واحدهای اروپایی مشارکت‌کننده در برجام، امنیت جهانی و منطقه‌ای و جهت مذاکرات چندجانبه با ایران افزایش بیشتری پیدا کرده است؛ در حالی که دونالد ترامپ تلاش می‌کند از الگوها و سازوکارهای دیگری در ارتباط با محدودسازی قدرت ایران استفاده کند. کشورهای اروپایی از این جهت با ترامپ مخالفت می‌کنند که ایران از قابلیت لازم برای مقابله با تهدیدات آمریکا برخوردار بوده و از همه مهم‌تر آن‌که دارای سازوکارهای لازم برای انجام اقدامات انتقامی در برابر سیاست تهدید ایالات متحده خواهد بود.
از آن‌جایی که دونالد ترامپ در گزارش دوازدهم ژانویه ۲۰۱۸ تهدید کرد رویکرد خود را در می۲۰۱۸ درباره تعلیق تحریم‌ها تغییر خواهد داد، شورای آتلانتیک که در زمره نهادهای راهبردی معروف، موثر و کارآمد در تبیین الگوهای جدید امنیت ملی است، درصدد برآمد که چگونگی واکنش کشورهای اروپایی و اتحادیه اروپا در برابر دیپلماسی تهدید و یکجانبه‌گرایی دونالد ترامپ را مورد بررسی قرار دهد.
اجلاسیه شورای آتلانتیک در ۱۶ ژانویه ۲۰۱۶ و چهار روز بعد از گزارش ترامپ تشکیل شد. فرانسه، انگلیس، آلمان و اتحادیه اروپا به‌عنوان سه کشور اصلی اتحادیه اروپا و محور سیاست خارجی کشورهای اروپایی تلاش کرده‌اند که مواضع کشور و نهاد متبوع خود را تبیین کنند. سفرای کشورهای فرانسه، انگلیس و آلمان در واشنگتن درصدد برآمدند تا موضوعات امنیت منطقه‌ای و سیاست بین‌الملل را با یکدیگر بررسی کرده و سفیر هر کشور، رویکرد خود را ارائه دهد.
در این ارتباط موضوع خروج آمریکا از برجام در می۲۰۱۸ مورد بررسی قرار گرفت؛ مواضعی که کشورهای اروپایی درباره آینده برجام و همچنین آینده سوریه نسبتا مشابه یکدیگر بود. از نظر کشورهای اروپایی، برجام و بحران سوریه، اصلی‌ترین موضوعات امنیتی خاورمیانه محسوب می‌شوند که تاثیر خود را در سیاست بین‌الملل به‌جا می‌گذارند.
به این ترتیب اجلاسیه شورای آتلانتیک را باید نمادی از صف‌بندی کشورهای اروپایی در برابر سیاست دونالد ترامپ دانست. تمامی سفرای کشورهای اروپایی به این موضوع اشاره داشتند که خروج آمریکا از برجام مورد حمایت و پذیرش سایر اعضای برجام قرار نخواهد گرفت. آنان همچنین بر این موضوع تاکید داشتند که اگر ایران از برجام خارج شود، آینده امنیت هسته‌ای با دشواری‌های زیادی روبه‌رو خواهد شد. موضوع اصلی سفرای کشورهای اروپایی را باید در امنیت چندجانبه و پذیرش معاهدات بین‌المللی دانست.
سفرای کشورهای اروپایی به این موضوع اشاره دارند که اگر برجام نتیجه موفقیت‌آمیزی در ارتباط با ایران نداشته باشد، در آن شرایط، بحران کره‌شمالی، دشواری‌های بیشتری را فراروی قدرت‌های بزرگ در سیاست‌های جهانی قرار خواهد داد. در چنین فرایندی حتی سفیر اتحادیه اروپا در واشنگتن مواضعی کاملا هم‌جهت و هم‌سو با سفرای کشورهای اروپایی اتخاذ کرد. آنان اصلی‌ترین مخالفان ترامپ برای خروج از برنامه جامع اقدام مشترک محسوب می‌شوند. سفرای کشورهای اروپایی به این موضوع اشاره داشتند که حتی غروب برجام نمی‌تواند زمینه را برای دستیابی ایران به سلاح‌های هسته‌ای فراهم آورد،
زیرا روندهای نظارت، بازرسی، راستی‌آزمایی و بازرسی‌های سرزده در نگرش کشورهای اروپایی بیشترین چالش امنیتی را برای هسته‌ای‌شدن ایران به وجود می‌آورد، به‌همین دلیل است که کشورهای اروپایی به این موضوع اشاره و تاکید دارند که برجام دستیابی ایران به سلاح‌های هسته‌ای را محدود و کنترل خواهد کرد. چنین رویکردی به معنای آن است که الگوهای کنش امنیتی اروپا و آمریکا در برابر یکجانبه‌گرایی ترامپ با تفاوت‌های الگویی روبه‌رو شده است.
چنین فرایندی را باید بخشی از واقعیت جدید سیاست امنیتی اروپا دانست که در برابر الگوهای رفتاری ترامپ صف‌آرایی می‌کنند. چنین الگوهایی طبعا در آینده چالش‌های جدیدی را ایجاد خواهد کرد. اروپا و آمریکا در فضای تفاوت الگویی و راهبردی قرار خواهند داشت. علت آن را باید ناشی از الگوی دونالد ترامپ و سازوکارهایی دانست که معطوف به یکجانبه‌گرایی و گذار از توافق چندجانبه بوده است. واقعیت آن است که برجام بیش از هر موضوع دیگر سیاسی و امنیتی می‌تواند چالشی برای هویت و تهدیدات فراقانونی و فرانهادی دونالد ترامپ محسوب شود.
شورای آتلانتیک نشان داد کشورهای اروپایی سیاست کاملا متفاوتی را با آمریکا در ارتباط با برجام و آینده سیاسی سوریه اتخاذ خواهد کرد. نکته جالب توجه آن است که حتی انگلیس با رویکرد آتلانتیک‌گرای خود و در شرایطی که از اتحادیه اروپا خارج شده، مواضع یکسان و همسوی خود با جهان اروپایی را حفظ کرده است.
اجلاسیه شورای آتلانتیک بیانگر این واقعیت است که دونالد ترامپ قادر نخواهد بود از الگوهای مبتنی بر یکجانبه‌گرایی برای گسترش بحران در خاورمیانه و سیاست جهانی استفاده کند. کشورهای اروپایی الگوهای رفتاری ترامپ را به‌عنوان تهدیدی برای امنیت جهانی تلقی می‌کند. واقعیت آن است که افول یکجانبه‌گرایی آمریکا نمی‌تواند با سیاست‌های تهاجمی ترامپ بازسازی شود.
سفرای کشورهای اروپایی و نماینده اتحادیه اروپا در واشنگتن به این واقعیت اشاره داشتند که برجام بخشی از توافق بین‌المللی کشورهای موثر در سیاست جهانی بوده و از سوی دیگر معادله قدرت در سوریه به‌گونه‌ای است که الگوی تهاجمی ترامپ برای تغییر حکومت نمی‌تواند در راستای ایجاد تعادل و امنیت بیشتر تلقی شود. شورای آتلانتیک در همایش برجام و آینده سوریه واقعیت‌هایی را منعکس کرد که خروج ترامپ از برجام، نه‌تنها مخاطرات امنیتی آمریکا، بلکه بحران برای امنیت جهانی را افزایش بیشتری خواهد داد.
- 15
- 3
