کیش سوچی به حرکت ورشو

در شرایطی که آمریکا با همراهی اسرائیل و متحدان عرب در نشست ورشو موضوع ثبات و امنیت در خاورمیانه را در بوق و کرنا کرده بودند تا آنچه را که مداخلات ایران در منطقه خوانده می‌شود به یک اجماع جهانی تبدیل کنند، اما همزمانی این نمایش بی‌نتیجه با نشست سوچی و حضور سه قدرت منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای ایران، ترکیه و روسیه با موضوع بازگرداندن ثبات و امنیت در سوریه نشان داد که تهران نه‌تنها مشکل خاورمیانه نیست، بلکه یکی از اضلاع ثبات و امنیت در منطقه است.

نشست امنیتی ورشو با موضوع صلح و امنیت در خاورمیانه که آمریکا و برخی متحدان آن همچون رژیم اسرائیل از هفته‌ها پیش، تبلیغات فراوانی درباره آن به راه انداخته بودند و در ابتدا نیز یک نشست ضدایرانی عنوان شده بود، پنج‌شنبه شب با صدور بیانیه‌ای از سوی میزبانان کنفرانس به‌کار خود پایان داد. نکته قابل توجه آنکه در بیانیه پایانی این کنفرانس اشاره‌ای به کشور خاصی از جمله ایران نشده است. همچنین از آنجا که بیشتر کشورهای اتحادیه اروپا از حضور در سطح عالی این کنفرانس سر باز زدند و مقاماتی در سطح پایین را به این نشست فرستادند، چنین اقدامی از سوی برخی، به معنای ادامه اختلافات میان این اتحادیه و ایالات‌متحده آمریکا قلمداد شده است.

این درحالی است که آمریکا به‌زعم خود تلاش داشت با برگزاری چنین نشستی، مواضع بروکسل-واشنگتن را در موضوعات خاورمیانه به هم نزدیک‌تر کند.  بیانیه پایانی کنفرانس ورشو با واکنش جمهوری اسلامی ایران نیز مواجه شد و بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امورخارجه در این رابطه تاکید کرد: «به‌رغم تلاش‌های گسترده واشنگتن برای برگزاری یک نشست فراگیر و ایجاد یک ائتلاف جدید علیه جمهوری اسلامی ایران،  تعداد و سطح پایین شرکت‌کنندگان که آنان نیز از همراهی با هر‌گونه تصمیم ضد ایرانی امتناع کردند، در فرجام این نشست از پیش شکست خورده، بیانیه پایانی آن را به سندی بی‌خاصیت تبدیل کرد؛ متن و نوشته‌ای که تنها از سوی دو کشور برگزارکننده صادر شد و فاقد هر گونه اعتبار و تصمیم بود.»

البته در کنفرانس مطبوعاتی پایانی این نشست، وزرای‌خارجه آمریکا و لهستان که میزبان نشست بودند، بارها در ادعاهای خود از ایران به‌عنوان یک تهدید امنیتی نام بردند. مقامات جمهوری اسلامی نشست دو روزه ورشو با عنوان صلح و امنیت در خاورمیانه و به میزبانی وزرای خارجه لهستان و آمریکا را یک کنفرانس ضدایرانی عنوان کرده‌اند. در این نشست وزیران امورخارجه ده‌ها کشور از جمله چند کشور عربی و نخست‌وزیر اسرائیل شرکت داشتند؛

اما هیچ مقامی از ایران به  این کنفرانس دعوت نشده بود. در کنفرانس خبری مشترک وزرای‌خارجه آمریکا و لهستان، جاکیچ چاپوتوویتز، وزیر امورخارجهلهستان در پاسخ به سوالات خبرنگاران، بر هم‌نظری با کشورهای اروپایی درباره پایبندی کشورش به توافق هسته‌ای با ‌ایران (برجام) تاکید کرد. با این حال، او سازوکار مالی اروپا را که مایک پنس، معاون دونالد ترامپ اقدام اروپا برای نقض تحریم‌ها دانسته، سازوکاری نمادین خواند. او گفت که شرکت‌های بزرگ خودشان پا پس کشیده‌اند و اضافه کرد اگر این سازوکار در سطح دارو و غذا  بماند شاید مثبت هم باشد. وی همچنین دوباره این ادعایش را تکرار کرد که ایران به خاطر مواضع و برخوردهایش به این کنفرانس دعوت نشد.

تمرکز بر ایران

وزیرخارجه لهستان در پاسخ به سوالی درباره دلیل تمرکز بر ایران در نشست ورشو ادعا کرد که کشورهای منطقه در بیان این نظر که  ایران عامل بی‌ثبات‌کننده در منطقه است، اتفاق‌نظر داشتند. او گفت این به معنای آن نیست که باید ایران را از گفت‌وگوها بر سر مسائل منطقه کنار گذاشت.

شبکه خبری «سی‌ان‌ان» بامداد پنج‌شنبه گزارش داد با آنکه دولت‌های آمریکا و لهستان هنگام تلاش برای ترغیب کشورهای بیشتری جهت حضور در نشست ورشو گفته بودند که این نشست تمرکزش را ایران قرار نخواهد داد، مسائل مربوط به این کشور کماکان اصلی‌ترین محور جلسات این نشست است. مایک پمپئو هم در پاسخ به همین سوال مدعی شد که محور نشست ورشو را مسائلی فراتر از ایران تشکیل داده، اما باید این را هم گفت که «هیچ کشوری در جلسه مدافع ایران نبود.»

مایک پمپئو، وزیرخارجه آمریکا نیز بعد از اشاره به اینکه نمایندگان رژیم صهیونیستی و کشورهای عربی روز پنج‌شنبه در یک اتاق، برای ضیافت شام جمع شده‌اند،  گفت که آنها درباره «منافع مشترک» بحث و تبادل نظر کردند.  به گزارش خبرگزاری فارس او مدعی شد: «قابل انکار نیست که ستیزه‌جویی ایران در منطقه، کشورهای عربی و اسرائیل را به هم نزدیک کرده است.» وزیرخارجه آمریکا یک بار دیگر مدعی شد که ایران، قطعنامه شماره ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد را نقض کرده است.

وی از همه کشورها خواست در اعمال فشار علیه ایران متحد شوند. او گفت که آمریکا به‌دنبال تحریم‌های بیشتر است.  ساعتی بعد مایک پنس، معاون وزیرخارجه آمریکا و دیگر  میهمان این نشست، در ادعاهایی ایران را بزرگ‌ترین تهدید صلح و ثبات دانست. همچنین وزیرخارجه آمریکا روز پنج‌شنبه و پیش از جلسه آغازین کنفرانس با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی دیدار کرده و مدعی شد که «مقابله با ایران» در مرکزیت  دست و پنجه نرم کردن با تمامی مشکلات دیگر منطقه قرار دارد. پمپئو بر مقابله با ایران در خاورمیانه تاکید کرد.

به گزارش «ایسنا» به نقل از سی‌تی‌وی نیوز کانادا، پمپئو در دومین روز نشست ضدایرانی ورشو در راستای سیاست‌های خصمانه آمریکا علیه ایران مدعی شد که ایران «اولین تهدید خاورمیانه» است و مقابله با آن «راه‌حل» دستیابی به صلح در سراسر منطقه است. در عین حال وزیرخارجه آمریکا در گفت‌وگو با شبکه محلی پی‌بی‌اس در پایتخت لهستان ادعاهایی خصمانه درباره مواضع برخی کشورهای منطقه علیه ایران داشته است.

به گزارش «ایسنا» به نقل از رادیو لیبرتی، پمپئو مدعی شد: «تهدید به‌وجود آمده به دلیل بی‌ثباتی در منطقه واقعی است و ایران تاثیری بزرگ در منطقه دارد.» وی در ادامه مدعی شد: «تمایلات مشترکی میان سعودی‌ها، اماراتی‌ها، بحرینی‌ها، اردنی‌ها و اسرائیل وجود دارد؛ همه آنها می‌دانند که خطری از جانب ایران متوجه ملت‌هایشان است.» محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه کشورمان، در واکنش به نشست ضدایرانی ورشو گفت که این تلاشی دیگر از سوی آمریکا برای دنبال کردن سیاست‌هایش در قبال ایران است که به خوبی هم بنا نشده است. وی تصریح کرد: «از نظر من نشست ورشو در همان ابتدا شکست خورده است.»

توصیه مداخله‌جویانه پنس به اروپا

از دیگر سو مایک پنس، معاون رئیس‌جمهور آمریکا روز پنج‌شنبه در راستای سیاست‌های از پیش‌شکست‌خورده آمریکا علیه ایران در سخنرانی افراطی خود در نشست ورشو ضمن تاکید بر اعمال فشار بر ایران، ادعاهایی خصمانه درباره نقش و فعالیت ایران در منطقه مطرح کرده و همچنین اظهاراتی مداخله‌جویانه درباره مسائل داخلی ایران داشت. به گزارش «ایسنا» به نقل از ‌ رویترز، ‬ معاونرئیس‌جمهور آمریکا در بخشی از سخنان تکراری خود در نشست ضد ایرانی ورشو، متحدان اروپایی واشنگتن را به تلاش برای از بین  بردن تحریم‌های آمریکا علیه ایران متهم کرده و از آنها درخواست کرد از توافق هسته‌ای خارج شوند. وی دراین باره گفت: «ناراحت‌کننده است که برخی از شرکای ما در میان رهبران اروپایی تقریبا هیچ کمکی نکرده‌اند. در واقع آنها رهبری تلاش برای ایجاد مکانیسم‌هایی برای از بین بردن تحریم‌های ما را به دست گرفته‌اند.»

انتقاد برلین از نشست ورشو

از آنجا که قرار بود نشست ورشو درخصوص صلح و امنیت در خاورمیانه باشد و بر هیچ کشور خاصی متمرکز نباشد، اظهارات ضدایرانی مقامات آمریکا با واکنش برلین مواجه شد و دولت آلمان در واکنش به اظهارات معاون رئیس‌جمهور آمریکا علیه اروپا، بار  دیگر عنوان کرد که از توافق هسته‌ای با ایران حمایت می‌کند. به گزارش خبرگزاری فارس، روز پنج‌شنبه ساعتی پس از آنکه مایک پنس به صراحت از اتحادیه اروپا به‌دلیل تلاش برای حفظ توافق هسته‌ای با ایران انتقاد کرد، نیلس آنن، دستیار وزیرخارجه آلمان در  مورد تناقض میان عنوان و محتوای نشست برگزار‌شده در ورشو لهستان در توییتر نوشت: «کنفرانس ورشو قرار بود در مورد صلح و امنیت منطقه خاورمیانه باشد. اما نهایتا، عمده آن در مورد ایران بود.» وی افزود: «پاسخ ما، بسیار ساده است. اروپا به نحوی متحد و محتاطانه گام برمی‌دارد. ما روی فشار و گفت‌وگو حساب کرده‌ایم. اروپا پای برجام می‌ایستد.»

واکنش ایران به بیانیه پایانی

از دیگر سو سخنگوی وزارت امورخارجه ایران در واکنش به بیانیه پایانی کنفرانس ورشو با اشاره به تلاش واشنگتن برای برگزاری یک نشست فراگیر و ایجاد یک ائتلاف جدید علیه جمهوری اسلامی ایران و با تاکید بر تعداد و سطح پایین شرکت‌کنندگان که آنان نیز از  همراهی با هر‌گونه تصمیم ضدایرانی امتناع کردند، بیانیه پایانی نشست ورشو را یک سند بی‌خاصیت توصیف کرد.

نتانیاهو میزبان کنفرانس ورشو را تحقیر کرد

در عین حال حمید بعیدی‌نژاد، سفیر ایران در لندن با بیان اینکه کنفرانس ورشو صرفا تریبونی بود در اختیار دولت افراطی ترامپ و  نتانیاهو تا آرزوهای پلیدشان را مطرح کنند، تاکید کرد: «نتانیاهو در پایان جلسه در ورشو و درحضور خبرنگاران، لهستانی‌ها را همدست نازی‌ها در هولوکاست و قتل عام یهودیان معرفی کرد و دولت میزبان و مردم لهستان را در کشور خودشان توهین و تحقیر  کرد؛ نمک خورد و نمکدان شکست.» به گزارش «ایسنا» حمید بعیدی‌نژاد در صفحه توییتر خود با اشاره به کنفرانس ورشو نوشت:

۱- نشست ورشو بدون تصویب سندی به پایان رسید. جلسه فقط تریبونی بود در اختیار دولت افراطی ترامپ و نتانیاهو برای بیان آرزوهای پلید خود. ۲- اختلاف آمریکا و اروپا پیرامون ایران بسیار واضح بود. موگرینی و وزیران خارجه مهم اروپا شرکت نکردند. حتی وزیرخارجه انگلیس فقط به افتتاحیه آمد و زود برگشت.۳۳- آمریکا در موضعی جدید از اروپا درخواست کرد که از برجام خارج شود  که اروپا برعکس از برجام حمایت کرد. حتی وزیرخارجه لهستان هم به‌عنوان میزبان در جمع‌بندی نهایی خود مجبور شد به اختلاف آشکار اروپا و آمریکا اذعان کند و بگوید که کشورهای اروپایی بر خلاف آمریکا بر اجرای برجام تاکید دارند.۴۴- آنچه از نشست پخش  شد سخنان نفرت‌بار پنس، نتانیاهو و پمپئو بود.

مشارکت دیگران به سکوت و عکس یادگاری گذشت. اما نشست غایبان بزرگی داشت: ایران، روسیه، چین، ترکیه، لبنان، سوریه، قطر و فلسطین که دو عضو دائم شورای امنیت و اعضای کلیدی منطقه هستند که بدون آنها بحث در مورد خاورمیانه بی‌معناست. ۵- همزمان با نشست ورشو، سران سه کشور مهم ایران، روسیه و ترکیه درخصوص  یکی از مهم‌ترین مباحث خاورمیانه یعنی سوریه، تصمیمات مهمی اتخاذ کردند. دو صحنه رویارویی قطب‌بندی تحولات خاورمیانه یعنی ورشو و سوچی نشان داد که کلید تاثیرگذاری عملی بر تحولات خاورمیانه در اختیار کدام کشورهاست. ۶- نتانیاهو در پایان جلسه در ورشو و درحضور خبرنگاران، لهستانی‌ها را همدست نازی‌ها در هولوکاست و قتل عام یهودیان معرفی کرد و دولت میزبان و  مردم لهستان را در کشور خودشان توهین و تحقیر کرد؛ نمک خورد و نمکدان شکست و نشان داد که آنها حتی به خادمان خود هم رحم نمی‌کنند. هنیئا لهم!

نشست ورشو شکست خورد

همچنین اندیشکده آمریکایی «استراتفور» به دنبال پایان نشست دو روزه «ورشو»، در گزارشی تاکید کرده که واشنگتن یک بار دیگر در رسیدن به اهداف ضد ایرانی خود ناکام مانده است.

به گزارش خبرگزاری فارس اندیشکده آمریکایی «استراتفور» در گزارشی با عنوان «خاورمیانه: در نشست ورشو هیچ پیشرفتی برای آمریکا درباره ایران صورت نگرفت» نوشت: «نشست دو روزه به رهبری آمریکا در ورشو درباره امنیت خاورمیانه ۱۴ فوریه پایان یافت.

در این گردهمایی مقام‌های ۶۰ کشور فرصتی برای صحبت درباره استراتژی‌های تقویت امنیت خاورمیانه داشته و همچنین فرصتی برای رایزنی‌هایی درباره وعده آمریکا برای رونمایی از طرح صلح اسرائیل-فلسطین بعد از انتخابات نهم آوریل اسرائیل ایجاد  شده بود؛ اما فقط یک‌سوم از کشورهای شرکت‌کننده، وزرای خارجه خودشان را به نشست فرستادند.» اندیشکده آمریکایی درباره دلیل حضور نیافتن وزرای خارجه اکثر کشورهای جهان در نشست ورشو نوشت: «بخشی از دلایل (عدم حضور وزرای خارجه) ناشی از  این واقعیت بود که آمریکا این نشست را تبدیل به یک اجلاس ضدایرانی کرده بود.»

استراتفور ادامه داد: «البته پیشرفت‌هایی در زمینه بهبود روابط بین کشورهای عربی خلیج(فارس) و اسرائیل شامل دیدار بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل با وزیرخارجه عماندرحاشیه نشست صورت گرفت. همچنین وزیرخارجه بحرین اعلام کرد که «به‌تدریج» منامه روابطش با اسرائیل را عادی‌ خواهد  کرد.» طبق گزارش این اندیشکده آمریکایی، «نشست (ورشو) به‌جای برجسته کردن همگرایی و اتفاق نظر در مسائل مربوط به امنیت خاورمیانه، تاکیدی بر واگرایی و اختلاف نظر بود. از همه قابل ملاحظه‌تر اینکه، استدلال‌های آمریکا درباره لزوم اتخاذ مواضع سرسختانه علیه ایران در همراه کردن بسیاری از مقام‌های اروپایی با این مواضع بار دیگر شکست خورده است.»

ثبات و بی‌ثباتی از سوچی تا ورشو

همزمانی نشست ورشو با نشست سوچی که در آن ایران در کنار دو قدرت بزرگ در سوریه یعنی ترکیه و روسیه درخصوص آیندهسوریه به تصمیم‌گیری پرداخت، معانی مختلفی دارد:

اولین نکته در حالی که نشست ورشو با این تلقی برگزار شد که ایران یکی از مشکلات اصلی خاورمیانه است، اما همزمان در نشست سوچی، ایران یکی از محورهای مهم ثبات و امنیت در سوریه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بحران‌های خاورمیانه با ابعاد فرامنطقه‌ای شناخته می‌شود که در کنار مسکو و آنکارا فرآیندهای عملیاتی برای خروج از این بن‌بست را بر عهده دارد.

دومین نکته مهم نوع و ماهیت ائتلاف‌سازی‌ها در هر دو نشست است که وحدت در عین کثرت را به تصویر می‌کشد. در هر دو نشست محوریت با یک قدرت بزرگ و فرامنطقه‌ای است. در سوچی محوریت با روسیه و در ورشو محوریت با آمریکاست. طبیعتا  ائتلاف سوچی در مقایسه با ائتلاف ورشو به‌دلیل مشخص بودن موضوع از پیوستگی بیشتری برخوردار است.

سومین نکته در افتراق‌ها و اشتراکات این ائتلاف‌ها است. نشست سوچی ذیل پایان دادن بحران سوریه بود اما درخصوص آینده  سوریه طبیعتا بین سه بازیگر اختلاف‌نظرهایی وجود دارد. این در حالی است که در ورشو موضوع یک عنوان کلی و فراخ تحت‌عنوان ثبات و امنیت در خاورمیانه است که ظاهرا مورد اجماع بازیگران است، در حالی که درخصوص ایران و قدرت منطقه‌ای آن اختلاف‌نظرها بیشتر است. موضوعی که باعث شد تا بسیاری از کشورهای مهم اروپایی و برخی دولت‌های عربی از حضور در این نشست انصراف دهند. این اختلاف‌نظر حتی در اعضای شرکت‌کننده هم وجود دارد. به‌عنوان مثال قطر، کویت و عمان اگرچه در  این نشست شرکت کرده بودند، اما هر سه روابط خوبی با ایران دارند.

چهارمین نکته هم نقش‌هایی است که در این دو نشست وجود دارد. سوچی به‌دنبال پایان دادن بحران در خاورمیانه است، اما نشست ورشو تولید بی‌ثباتی جدید را در پی دارد و به تعبیر تحلیلگران می‌تواند ماجراجویی مشترک آمریکا، اسرائیل و عربستان سعودی را در منطقه به‌دنبال داشته باشد.