تلاش احزاب اقلیم کردستان برای مذاکره با دولت مرکزی عراق

به‌نظر می‌رسد راهی جز مذاکره میان کردهای عراق و دولت مرکزی این کشور باقی نمانده است. پس از برگزاری همه‌پرسی استقلال کردستان و رد آن از سوی دولت مرکزی، هفته گذشته نیروهای دولتی عراق به کمک شبه‌نظامیان حشدالشعبی موفق شدند کنترل مناطق مورد مناقشه با اقلیم نظیر استان کلیدی کرکوک را در دست خود بگیرند و اقلیم کردستان اکنون حتی از ‌نقطه پیش از همه‌پرسی هم عقب‌تر رفته است.

در چنین شرایطی و درحالی که مقامات اقلیم کردستان اعلام کرده‌اند مذاکره با بغداد را فقط بدون پیش‌شرط می‌پذیرند، عرفات کرم، نماینده پارلمان عراق و عضو حزب دموکرات کردستان، گفت ٣٢ حزب کردی توافق کرده‌اند که هیئتی را برای دیدار و مذاکره با مقام‌های دولت مرکزی به بغداد بفرستند. کرم گرچه از اعضای تشکیل‌دهنده این هیئت حرفی به میان نیاورده، اما مذاکره بر اساس قانون اساسی و قوانین اجرائی را تنها راه دولت عراق و اقلیم کردستان برای حل بحران کنونی خوانده است.

او درباره همه‌پرسی تأکید کرد: اقلیم آماده تعلیق نتایج همه‌پرسی و آغاز مذاکرات بدون شرط با گروه‌های عراقی است. این چیزی است که بارزانی در دیدارها و مذاکرات دوجانبه‌اش بر آن تأکید می‌کند. کرم فاش کرد تلاش‌هایی از سوی دولت آمریکا، کشورهای خارجی و منطقه‌ای برای حل بحران از طریق مذاکرات سازنده و توافقات در جریان است که به‌زودی آغاز خواهد شد.

اقلیم کردستان خواهان مذاکرات بدون شرط است درحالی‌که بغداد شروطی را مطرح کرده؛ از جمله حفظ وحدت کشور، قانون اساسی، حاکمیت دولت فدرال بر گذرگاه‌های مرزی‌، فرودگاه‌ها، منابع طبیعی، نیروهای پیشمرگه و نیروهای امنیتی کرد. خبر توافق اخیر احزاب کردی در حالی مطرح شده که احمد بیره، سخنگوی حزب اتحادیه میهنی کردستان عراق، روز یکشنبه‌ شروط دولت عراق برای مذاکره را غیرقابل قبول خواند و محمود محمد، سخنگوی حزب دموکرات کردستان عراق، اعلام کرد اقلیم کردستان در انتظار مذاکره غیرمشروط با بغداد است.

هم‌زمان با وضعیت بغرنج این روزهای اقلیم کردستان، انتقادها از مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق، بالا گرفته است. گرچه بارزانی پس از عملیات نیروهای عراقی در مناطقه موردمناقشه، پیشمرگه‌های نزدیک به حزب اتحادیه میهنی (طالبانی) را مسبب شکست خواند اما بسیاری از منتقدان ضعف او در نداشتن طرح جایگزین و توجه‌نداشتن او به زمین سیاست کنونی را دلیل وضعیت امروز اقلیم کردستان می‌دانند.

در میان انتقادهای احزاب اقلیم، حزب گوران، مهم‌ترین و بلندترین صدای مخالف علیه مسعود بارزانی است. روز یکشنبه حزب گوران (جنبش تغییر) خواستار استعفای بارزانی و تشکیل یک دولت نجات ملی شد تا بتواند بحران کنونی میان اقلیم و دولت مرکزی را حل‌وفصل کند. شورش حاجی رهبر جنبش گوران، که ٢٤ کرسی از ١١ کرسی پارلمان اقلیم کردستان را در اختیار دارد، خواستار استعفای مسعود بارزانی و کوسرت رسول، معاون او شد و گفت این دو نفر دیگر مشروعیتی ندارند.

گوران، بارزانی را به‌خاطر ازدست‌دادن شهر نفت‌خیز کرکوک در روز ١٦ اکتبر سرزنش می‌کند. رهبر گوران پس از نشست خود در سلیمانیه اعلام کرد که «رئیس اقلیم کردستان باید کنار گذاشته شود و یک دولت نجات ملی برای غلبه بر وضعیت کنونی روی کار آید».

رهبر این حزب می‌گوید بیشتر مناطقی که در استان‌های کرکوک، نینوا و دیاله در دست کردها بودند، به دلیل اشتباه‌های دولت اقلیم کردستان از کنترل کردها خارج شده‌اند. حزب گوران گرچه به طور کلی موافق استقلال اقلیم کردستان است اما مخالف برگزاری همه‌پرسی در تاریخ ٢٥ سپتامبر بود و زمان را برای برگزاری همه‌پرسی مناسب نمی‌دانست.

بااین‌حال در روز همه‌پرسی رهبر این حزب به هوادارانش گفت که خودشان درباره شرکت یا شرکت‌نکردن در همه‌پرسی تصمیم بگیرند. مقامات حزب گوران بارها بارزانی و حزبش را به انحصارطلبی در اقلیم متهم کرده‌اند و یکی از منتقدان انحلال پارلمان بودند. وقتی پیش از همه‌پرسی با دستور بارزانی پارلمان مجددا آغاز به کار کرد بازهم گوران آن را در جهت منافع حزب دموکرات کردستان و دارودسته بارزانی خواند.

در این‌حال احمد حمه، عضو گروه جماعت اسلامی که از گروه‌های مخالف محسوب می‌شود، گفت: احزاب میانه‌رو کرد در حال بررسی اعزام هیئتی به دور از احزاب حاکم کردستان به بغداد هستند تا چارچوبی برای توافقی جدید تعیین شود. اما ناظران معتقدند این گام غیرواقعی است و نمی‌توان بارزانی را بعد از سال‌ها در قدرت‌بودن و تشکیل لابی کرد برای باقی‌ماندن در پست و نیز دراختیارداشتن پست‌های حساس از سوی خانواده‌اش از صحنه کنار زد و از قدرت در اقلیم کنار گذاشت.

مسعود بارزانی از سال ٢٠٠٥ برای دو دوره رئیس اقلیم کردستان بوده است و دوره دوم ریاست‌جمهوری او در سال ٢٠١٣ از سوی دو حزب حاکم دموکرات کردستان و اتحادیه میهنی برای دو سال دیگر تمدید شد، البته به‌شرطی که او دیگر نتواند نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری شود. با احتساب این دو سال، دوره ریاست مسعود بارزانی ٢٠ آگوست سال ٢٠١٥ به پایان رسید اما او حاضر نشد از ریاست کنار بکشد. بارزانی پس از پایان دوره ریاست‌جمهوری‌اش در سال ٢٠١٥ پارلمان کردستان را تعطیل کرد و نیروهای حزب دموکرات کردستان هم از ورود یوسف محمدصدیق، رئیس پارلمان از حزب گوران، به اربیل و کردستان جلوگیری کردند. بارزانی در ماه مارس ٢٠١٦ اعلام کرد تا زمانی که کردستان به کشوری مستقل تبدیل نشود، او قدرت را ترک نخواهد کرد.